Giáo án điện tử địa lí 10 cánh diều bài 6: Ngoại lực và tác động của ngoại lực đến địa hình bề mặt Trái Đất

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC MÔN ĐỊA LÍ

KHỞI ĐỘNG

Ngoại lực có xu hướng bóc mòn những nơi cao, dốc và bồi tụ ở những nơi thấp, thoải trên bề mặt Trái Đất. Địa hình do ngoại lực tạo thành rất đa dạng và phổ biến trên Trái Đất.

• Vậy ngoại lực là gì?
• Nguyên nhân nào tạo nên ngoại lực?
• Các tác động của ngoại lực đến sự hình thành địa hình bề mặt Trái Đất như thế nào?

BÀI 6

NGOẠI LỰC VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NGOẠI LỰC ĐẾN ĐỊA HÌNH BỀ MẶT TRÁI ĐẤT

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Khái niệm và nguyên nhân của ngoại lực
2. 2. Tác động của ngoại lực đến sự hình thành địa hình
3. Khái niệm và nguyên nhân của ngoại lực

Trả lời câu hỏi

• Thế nào là ngoại lực? Nguyên nhân sinh ra ngoại lực là gì?
• Kể tên một số nhân tố tác động của ngoại lực. Lấy ví dụ.
• Hãy so sánh, tìm ra sự khác biệt giữa ngoại lực và nội lực.
• Ngoại lực là lực sinh ra trên bề mặt Trái Đất.
• Năng lượng bức xạ mặt trời là nguyên nhân chủ yếu của ngoại lực. Các yếu tố của khí hậu, thuỷ văn và sinh vật là những nhân tố tác động của ngoại lực.

2. 2. Tác động của ngoại lực đến sự hình thành địa hình

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Nhóm 1: Tìm hiểu về quá trình phong hoá.

Nhóm 2: Tìm hiểu về quá trình bóc mòn.

Nhóm 3: Tìm hiểu về quá trình vận chuyển và bồi tụ.

Nhóm 1

• Thế nào gọi là quá trình phong hoá? Có những loại phong hoa nào?
• Phong hoá lí học và phong hoá hoá học khác nhau ở điểm nào?
• Quá trình phong hoá làm thay đổi địa hình bề mặt đất như thế nào?

Nhóm 2

Nhóm 3

Đọc thông tin và trả lời câu hỏi:

Trình bày tác động của quá trình vận chuyển và bồi tụ đối với sự hình thành địa hình bề mặt Trái Đất

Quá trình phong hoá

• Phong hoá là quá trình phá huỷ và làm biến đổi các loại đá và khoáng vật do tác động của các nhân tố ngoại lực.
• Các loại phong hoá chủ yếu:

Phong hoá lí học

Phong hoá hoá học

Phong hoá sinh học

• Phong hoá lí học là quá trình phá huỷ, làm các đá, khoáng vật bị vỡ với kích thước khác nhau nhưng không thay đổi thành phần và tính chất.
• Thường xảy ra mạnh ở những nơi nhiệt độ có sự dao động lớn theo ngày – đêm và ở những khu vực bề mặt có nước bị đóng băng.
• Hiện tượng đá bị vỡ do sự thay đổi nhiệt độ đột ngột
• Phong hoá hoá học là quá trình phá huỷ, làm biến đổi thành phần, tính chất của đá và khoáng vật do tác động của nước, nhiệt độ, các chất hoà tan trong nước (khi ô-xy, khi cac-bo-nic, a-xit hữu cơ, a-xit vô cơ....).
• Diễn ra mạnh trong điều kiện khí hậu nóng ẩm.
• Ở những nơi có đá dễ hoà tan (đá vôi, thạch cao,...), phong hoá hoá học thường tạo nên những dạng địa hình cac-xtơ trên mặt và các-xtơ ngầm rất độc đáo.

Phong hoá sinh học là quá trình phá huỷ đá và khoáng vật dưới tác động của sinh vật (thực vật, nấm, vi khuẩn,...) làm các đá bị biến đổi cả về mặt lí học và hoá học.

Quá trình bóc mòn

• Là quá trình các nhân tố ngoại lực (nước chảy, gió, sóng biển, băng hà,...) làm dời chuyển các sản phẩm đã bị phong hoá ra khỏi vị trí ban đầu.
• Địa hình do bóc mòn rất đa dạng về tên gọi và hình thái tuỳ thuộc vào các nhân tố tác động.
• Quá trình bóc mòn do dòng nước gọi là xâm thực, tạo thành các dạng địa hình khác nhau. như: khe rãnh, mương xói, thung lũng sông..
• Quá trình bóc mòn do gió gọi là thổi mòn hay khoét mòn, tạo thành các dạng địa hình khác nhau như: nấm đá, rãnh thổi mòn, hoang mạc đá,...

Quá trình vận chuyển và bồi tụ

• Vận chuyển là sự tiếp nối của quá trình bóc mòn, làm vật liệu di chuyển theo các nhân tố ngoại lực.
• Khoảng cách (xa hay gần) và hình thức vận chuyển (lăn, nhảy các hoặc cuốn theo các nhân tố ngoại lực) phụ thuộc vào kích thước, khối lượng vật liệu, tốc độ di chuyển của các nhân tố ngoại lực.
• Vận chuyển có vai trò cung cấp nguồn vật liệu cho quá trình bồi tụ.
• Bồi tụ là sự kết thúc của quá trình vận chuyển, làm tích tụ vật liệu tạo nên các dạng địa hình như: nón phóng vật (do dòng chảy tạm thời), bãi bồi và đồng bằng châu thổ (do dòng chảy thường xuyên); thạch nhũ (do kết tủa hoa học trong hang động), đụn cát, cồn cát (do gió), bãi biển, cồn cát ngầm (do sóng biển).

LUYỆN TẬP

Trong bốn quá trình phong hoá, bóc mòn, vận chuyển, bồi tụ, các quá trình nào trực tiếp làm thay đổi địa hình bề mặt Trái Đất?

VẬN DỤNG

Tại sao quá trình bóc mòn và bồi tụ do dòng nước ở nước ta phát triển mạnh? Các quá trình này tác động đến địa hình nước ta như thế nào?

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

Ôn lại kiến thức đã học.

Làm bài tập trong Sách bài tập địa lí 10.

Đọc và tìm hiểu trước Bài 7: Khí quyển. Nhiệt độ không khí.

CẢM ƠN CÁC EM ĐÃ CHÚ Ý LẮNG NGHE BÀI HỌC!