Giáo án và PPT Địa lí 10 cánh diều Bài 5: Thạch quyển. Nội lực và tác động của nội lực đến địa hình bề mặt Trái Đất

BÀI 5: THẠCH QUYỂN. NỘI LỰC VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NỘI LỰC ĐẾN ĐỊA HÌNH BỀ MẶT TRÁI ĐẤT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Nội lực là lực phát sinh từ đâu?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. THẠCH QUYỂN

 Hoạt động 1.

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  

Sự khác nhau giữa thạch quyển và vỏ Trái Đất?

Sản phẩm dự kiến:

- Giới hạn của thạch quyển: từ phần trên lớp man-ti trên trở lên (dày khoảng 100 km).

- Thạch quyển là phần trên cùng của Trái Đất, bao gồm vỏ Trái Đất và phần trên của lớp man-ti.

- Sự khác nhau giữa thạch quyển và vỏ Trái Đất: 

+ Thạch quyển dày hơn vỏ Trái Đất, bao gồm cả phần trên của man-ti, lớp ba-dan, lớp granit. 

+ Vỏ Trái Đất mỏng hơn thạch quyển, chỉ tính từ lớp ba-dan trở lên. Vỏ lục địa có lớp ba-dan và lớp granit, vỏ đại dương có lớp ba-dan và lớp trầm tích đáy biển.

2. KHÁI NIỆM VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NỘI LỰC

 Hoạt động 2.

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  

Nguyên nhân của nội lực ?

Sản phẩm dự kiến:

- Nội lực là lực sinh ra từ bên trong Trái Đất.

- Nguyên nhân của nội lực chủ yếu do nguồn năng lượng từ quá trình phân huỷ các chất phóng xạ, sự sắp xếp vật chất theo trọng lực và các phản ứng hoá học.... xảy ra bên trong Trái Đất.

3. TÁC ĐỘNG CỦA NỘI LỰC ĐẾN ĐỊA HÌNH BỀ MẶT TRÁI ĐẤT

 Hoạt động 3.

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  

Tác động của nội lực đến địa hình bề mặt trái đất là?

Sản phẩm dự kiến:

Hiện tượng uốn nếp, đứt gãy

- Khi hiện tượng uốn nếp xảy ra ở vỏ Trái Đất thì sẽ có hiện tượng nén ép ở khu vực này và tách dãn ở khu vực khác.

+ Ở khu vực nén ép, ban đầu lực nén ép yếu nên chỉ làm đá bị uốn nếp thay đổi thế nằm, sau khi cường độ mạnh hơn sẽ làm cho toàn bộ khu vực nén ép nâng cao tạo thành các vùng núi uốn nếp.

+ Ở khu vực tách dãn, khi cường độ mạnh lên, nhất là các khu vực đá cứng sẽ làm cho đã bị gãy, sau đó di chuyển theo phương thẳng đứng hoặc nằm ngang tạo ra các hẻm vực, thung lũng; nếu mạnh sẽ tạo ra địa hào, địa luỹ.

Hoạt động núi lửa

- Tại những chỗ đứt gãy, mac-ma trào lên trên bề mặt đất tạo thành núi lửa. Núi lửa xuất hiện ở cả trên lục địa và dưới đại dương. Trên lục địa, sau khi núi lửa phun trào sẽ làm thay đổi bề mặt địa hình Trái Đất, tạo nên các cao nguyên ba-dan, các hồ núi lửa trên bề mặt đất. Ở đại dương, sau khi núi lửa phun trào sẽ tạo thành các đảo, quần đảo, các sống núi ngầm,..

4. SỰ PHÂN BỐ CÁC VÀNH ĐAI NÚI LỬA VÀ ĐỘNG ĐẤT

 Hoạt động 4.

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  

Trên Trái Đất có hai vành đai động đất, núi lửa chính, đó là?

Sản phẩm dự kiến:

- Động đất và núi lửa thường phân bố ở những nơi tiếp xúc của các mảng kiến tạo – nơi các hoạt động kiến tạo xảy ra rất mạnh; một mặt hình thành các đứt gãy, các vực thẳm đại dương; mặt khác, nơi tiếp xúc giữa hai mảng chờm lên nhau do tác động của ma sát sẽ trở thành vùng có nhiều núi lửa và động đất.

- Trên Trái Đất có hai vành đai động đất, núi lửa chính, đó là: vành đai động đất, núi lửa Thái Bình Dương và vành đai động đất, núi lửa Địa Trung Hải xuyên châu Á. Ngoài ra, động đất, núi lửa còn phân bố ở phía đông châu Phi và dọc theo các thung lũng hẹp dài dưới đáy các đại dương (Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương, Bắc Băng Dương).

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1: Theo thứ tự từ dưới lên, các tầng đá ở lớp vỏ Trái Đất lần lượt là

• A. tầng badan, tầng đá trầm tích, tầng granit.
• B. tầng granit, Tầng đá trầm tích, tầng badan.
• C. tầng đá trầm tích, tầng granit, tầng badan.
• D. tầng badan, tầng granit, tầng đá trầm tích.

Câu 2: Các lớp đá bị đứt gãy trong điều kiện vận động kiến tạo theo phương

• A. Đứng ở vùng đá cứng.
• B. Ngang ở vùng đá mềm.
• C. Ngang ở vùng đá cứng.
• D. Đứng ở vùng đá mềm.

Câu 3: Biểu hiện nào sau đây không phải là do tác động của nội lực?

• A. Đá nứt vỡ do nhiệt độ thay đổi đột ngột.
• B. Lục địa được nâng lên hay hạ xuống.
• C. Sinh ra hiện tượng động đất, núi lửa.
• D. Các lớp đất đá bị uốn nếp hay đứt gãy.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Biểu hiện nào sau đây là kết quả của vận động nội lực theo phương thẳng đứng?

• A. Núi uốn nếp.
• B. Các địa luỹ.
• C. Lục địa nâng.
• D. Các địa hào.

Câu 2: Các lớp đá bị đứt gãy trong điều kiện vận động kiến tạo theo phương nào?

• A. Ngang ở vùng đá mềm.
• B. Đứng ở vùng đá mềm.
• C. Ngang ở vùng đá cứng.
• D. Đứng ở vùng đá cứng.

Câu 3: Biểu hiện rõ rệt nhất của vận động theo phương thẳng đứng là

• A. sự nâng cao địa hình ở các vùng núi được uốn nếp.
• B. sự mở rộng của các đồng bằng hạ lưu các sông lớn.
• C. các thiên tai ở vùng biển xảy ra thường xuyên hơn.
• D. sự thay đổi mực nước biển, đại dương ở nhiều nơi.