Giáo án và PPT Địa lí 10 cánh diều Bài 4: Hệ quả địa lí các chuyển động chính của Trái Đất

BÀI 4: HỆ QUẢ ĐỊA LÍ CÁC CHUYỂN ĐỘNG CHÍNH CỦA TRÁI ĐẤT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Trên Trái Đất có ngày và đêm là nhờ vào

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT

 Hoạt động 1.

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  

Trái đất được chia làm bao nhiêu múi giờ?

Sản phẩm dự kiến:

1. SỰ LUÂN PHIÊN NGÀY, ĐÊM

- Nguyên nhân: Trái Đất hình cầu, tự quay quanh trục => mọi nơi trên Trái Đất đều có sự luân phiên ngày – đêm; có sự điều hòa nhiệt độ trên bề mặt Trái Đất.

- Đây là yếu tố quan trọng cho sự sống tồn tại và phát triển.

2. GIỜ TRÊN TRÁI ĐẤT

- Trái Đất có dạng hình cầu và tự quay quanh trục từ tây sang đông, nên cùng một thời điểm, ở các kinh tuyến khác nhau sẽ nhìn thấy Mặt Trời ở độ cao khác nhau.

=> các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau, đó là giờ địa phương (hay giờ Mặt Trời).

- Trái Đất được chia làm 24 múi giờ (khu vực giờ), mỗi múi giờ rộng 15 độ kinh tuyến. Các địa phương nằm trong cùng một múi sẽ thống nhất một giờ, đó là giờ múi.

- Giờ ở múi số 0 được lấy làm giờ quốc tế hay giờ GMT (Greenwich Mean Time). Việt Nam thuộc múi giờ số 7.

- Trong thực tế, ranh giới các múi giờ thường được quy định theo đường biên giới quốc gia. 

Một số nước chia làm nhiều múi giờ như: Liên bang Nga, Ca-na-đa, Hoa Kỳ,...

II. HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG QUANH MẶT TRỜI CỦA TRÁI ĐẤT

Hoạt động 2.

GV đưa ra câu hỏi:

Nguyên nhân có ngày và đêm?

Một năm chia làm mấy mùa?

Sản phẩm dự kiến:

1. CÁC MÙA TRONG NĂM

- Nguyên nhân: trục Trái Đất nghiêng so với mặt phẳng quỹ đạo của Trái Đất và không đổi phương khi chuyển động quanh Mặt Trời nên có thời kì bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời và có thời kì bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời => thời gian chiếu sáng và lượng bức xạ mặt trời nhận được ở mỗi bán cầu đều thay đổi quanh năm.

- Một năm được chia thành 4 mùa: xuân, hạ, thu, đông. Các mùa mang tính chất tương đối và có sự khác nhau về thời tiết, khí hậu, độ dài ngày đêm.

+ Vùng ôn đới: một năm có 4 mùa rõ rệt.

+ Vùng nhiệt đới: mùa xuân, thu thường ngắn, không rõ rệt.

- Mùa ở hai bán cầu luôn trái ngược nhau

2. NGÀY, ĐÊM DÀI NGẮN THEO VĨ ĐỘ

- Nguyên nhân: Trục Trái Đất nghiêng và không đổi phương trong khi chuyển động quanh Mặt Trời nên tuỳ vào vị trí của Trái Đất trên quỹ đạo mà độ dài ngày, đêm thay đổi theo mùa và theo vĩ độ.

+ Ở Xích đạo, quanh năm có ngày, đêm bằng nhau. Càng xa Xích đạo về hai cực, độ dài ngày và đêm càng chênh lệch.

+ Vào ngày 22 - 6, bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn nên có diện tích được chiếu sáng lớn, thời gian chiếu sáng dài => ngày dài hơn đêm (ngược lại đối với Nam bán cầu).

+ Vào ngày 22 - 12, bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời ít hơn bán cầu Nam => ở bán cầu Bắc: ngày ngắn hơn đêm; bán cầu Nam: ngày dài hơn đêm. 

+ Vào các ngày 21- 3 và 23 – 9, ngày và đêm dài bằng nhau trên toàn Trái Đất do tia sáng mặt trời chiếu thẳng góc vào Xích đạo, thời gian chiếu sáng cho hai bán cầu bằng nhau;

+ Từ vòng cực đến cực có ngày (hoặc đêm) kéo dài 24h.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1: Mùa đông ở các nước theo dương lịch tại bán cầu Nam được tính từ ngày

• A. 22/12.
• B. 21/3.
• C. 22/6.
• D. 23/9.

Câu 2: Nơi nào sau đây trong năm luôn có thời gian ngày và đêm dài bằng nhau?

• A. Vòng cực.
• B. Xích đạo.
• C. Chí tuyến.
• D. Cực.

Câu 3: Lượng nhiệt ở các vĩ độ nhận được khác nhau phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố nào sau đây?

• A. Thời gian chiếu sáng.
• B. Đặc điểm bề mặt đệm.
• C. Vận tốc quay của Trái Đất.
• D. Độ lớn góc nhập xạ.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Đêm trắng là khoảng thời gian

• A. ban đêm ở một địa phương có độ chiếu sáng tự nhiên khôn quá thấp cho dù Mặt Trời đã lặn xuống dưới đường chân trời.
• B. ban ngày ở một địa phương có độ chiếu sáng tự nhiên khôn quá thấp cho dù Mặt Trời đã lặn xuống dưới đường chân trời.
• C. ban đêm diễn ra rất dài, không gian ở cuối đường chân trời giống như hoàng hôn
• D. Đáp án khác.

Câu 2: Vĩ tuyến nào sau đây nhận được nhiều nhiệt và ánh sáng nhất trong năm?

• A. Vòng cực.
• B. Xích đạo.
• C. Cực.
• D. Chí tuyến.

Câu 3: Nguyên nhân sinh ra các mùa trong năm là do đâu?

• A. Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo trục nghiêng và không đổi hướng.
• B. Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo hướng từ tây sang đông.
• C. Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo quỹ đạo hình elip gần tròn.
• D. Trái Đất thực hiện cùng lúc hai chuyển động tự quay và quay quanh Mặt Trời.