Giáo án và PPT Lịch sử 12 cánh diều bài 6: Cách mạng tháng Tám năm 1945

CHƯƠNG 3: CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945, CHIẾN TRANH GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ CHIẾN TRANH  BẢO VỆ TỔ QUỐC TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM  (TỪ THÁNG 8 NĂM 1945 ĐẾN NAY)

BÀI 6: CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945

A. KHỞI ĐỘNG

- GV tổ chức cho HS nêu ý nghĩa của bản Tuyên ngôn độc lập đối với lịch sử dân tộc. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Tìm hiểu về bối cảnh lịch sử

HS ghi lại những thông tin cho biết bối cảnh, thời cơ dẫn đến Cách mạng tháng Tám vào phiếu học tập

Sản phẩm dự kiến

- Chiến tranh thế giới thứ hai: bước vào giai đoạn kết thúc. 

- Tình thế quân Nhật ở châu Á – Thái Bình Dương:

+ Đầu T8/1945: quân Đồng minh tấn công quân Nhật ở châu Á – Thái Bình Dương.

+ Ngày 6, 9/8/1945: Mỹ ném bom nguyên tử xuống thành phố Hi-rô-si-ma và Na-ga-sa-ki của Nhật. 

+ Cùng thời gian này: Hồng quân Liên Xô tấn công, tiêu diệt quân Quan Đông của Nhật ở Đông Bắc, Trung Quốc. 

→ Nhật đầu hàng Đồng minh không điều kiện. 

2. Bối cảnh trong nước

- Quân Nhật: rệu rã. 

- Chính phủ Trần Trọng Kim: hoang mang, dao động. s

- Sự chuẩn bị của Đảng Cộng sản Đông Dương và quần chúng: chuẩn bị đầy đủ về đường lối, phương pháp đấu tranh.

+ Từ T3/1945: 

• Cao trào kháng Nhật cứu nước, khởi nghĩa từng phần.
• Quần chúng cách mạng sẵn sàng khởi nghĩa khi thời cơ đến. 

+ Ngày 13/8/1945: 

• Trung ương Đảng, Tổng bộ Việt Minh thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc.
• Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc ban bố Quân lệnh số 1, phát lệnh Tổng khởi nghĩa trên cả nước. 

+ Ngày 14 – 15/8/1945: Hội nghị toàn quốc của Đảng (Tân Trào, Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.

+ Ngày 16 – 17/8/1945: 

• Đại hội Quốc dân (Tân Trào) tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng.

Cử ra Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chỉ tịch.

2. Tìm hiểu về diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945

Diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945

- GV tổ chức cho HS trả lời câu hỏi tìm hiểu về diễn biến chính cuả Cách mạng tháng Tám năm 1945

Câu 1: Em có nhận xét gì lực lượng tham gia, diễn biến của cuộc khởi nghĩa?

Câu 2: Việc giành chính quyền ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn có ý nghĩa như thế nào trong Cách mạng tháng Tám năm 1945?

Câu 3: Sự kiện vua Bảo Đại thoái vị, trao ấn, kiếm cho đại diện Chính phủ có ý nghĩa như thế nào?

Câu 4: Sự kiện ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình nói lên điều gì?

Sản phẩm dự kiến

Câu 1: 

+ Lực lượng tham gia: toàn dân xuống đường, lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang (lực lượng chính trị của quần chúng là chủ yếu).

+ Diễn biến: Tổng khởi nghĩa tháng Tám thắng lợi nhanh chóng, chỉ (trong 15 ngày). Trong đó, khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn có ý nghĩa quyết định đối với thắng lợi trong cả nước.

Câu 2: 

Tác động của việc giành chính quyền ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn đối với cả nước: cổ vũ nhân dân cả nước đứng lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. 

Câu 3: 

Ý nghĩa của sự kiện vua Bảo Đại thoái vị, trao ấn, kiếm cho đại diện Chính phủ: chấm dứt sự tồn tại của chế độ quân chủ ở Việt Nam. 

Câu 4:

Ý nghĩa của sự kiện ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình: tuyên bố với thế giới nền độc lập dân tộc, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

3. Tìm hiểu về nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa và bài học kinh nghiệm của Cách mạng tháng Tám năm 1945

- Nêu nguyên nhân dẫn tới thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- Phân tích ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- Phân tích bào học kinh nghiệm của Cách mạng tháng Tám năm 1945. 

Sản phẩm dự kiến

Nguyên nhân chủ quan

- Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh,

- Truyền thống yêu nước, tinh thần bất khuất của nhân dân Việt Nam trong công cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do.

- Sự chủ động, linh hoạt của các cấp bộ Đảng và Mặt trận Việt Minh trong quá trình chỉ đạo, tổ chức khởi nghĩa.

- Quá trình chuẩn bị và xây dựng lực lượng cho cách mạng giải phóng dân tộc trong suốt 15 năm.

Nguyên nhân khách quan

Thắng lợi của Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh trong cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít.

Nguyên nhân nào mang tính quyết định? Vì sao?

Nguyên nhân chủ quan giữ vai trò quyết định. Trong đó, nhân tố quyết định thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là đường lối lãnh đạo cách mạng đúng đắn, sáng tạo của Đảng. 

- Dưới sự lãnh đạo sáng suốt, kiên quyết của Đảng, đứng đầu là Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cùng sự đoàn kết hăng hái, chiến đấu ngoan cường và hi sinh to lớn của đảng viên cộng sản, chiến sĩ và đồng bào yêu nước, cách mạng tháng Tám năm 1945 giành thắng lợi.

- Đây là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa, một Đảng 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, nắm chính quyền toàn quốc.

Ý nghĩa

- Đối với Việt Nam:

+ Mở ra bước ngoặt lớn của dân tộc: 

• Kết thúc ách cai trị hơn 80 năm của thực dân Pháp, gần 5 năm của quân phiệt Nhật.
• Chấm dứt vĩnh viễn chế độ quân chủ.

+ Đưa đến sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.

+ Mở đầu kỉ nguyên mới: 

• Kỉ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động nắm chính quyền, làm chủ đất nước.
• Giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng xã hội.

+ Đưa Đảng Cộng sản Đông trở thành đảng cầm quyền, chuẩn bị điều kiện tiên quyết cho những thắng lợi tiếp theo của cách mạng Việt Nam.

- Đối với thế giới:

+ Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

+ Chọc thủng khâu yếu nhất trong hệ thống thuộc địa, làm suy yếu chủ nghĩa đế quốc.

+ Góp phần cổ vũ các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc đứng lên đấu tranh tự giải phóng, ảnh hưởng đến công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Lào và Cam-pu-chia.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Thời cơ khách quan thuận lợi đã đưa đến với cách mạng Việt Nam năm 1945 vào thời điểm nào?

A. Tháng 5/1945, phát xít Đức đầu hàng Đồng minh không điều kiện, Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc ở châu Âu.

B. Ngày 6/8/1945, Mỹ ném bom nguyên tử xuống thành phố Hi-rô-si-ma của Nhật Bản .

C. Ngày 8/8/1945, Hồng quân Liên Xô tiêu diệt hơn 1 triệu quân Quan Đông của Nhật Bản ở Đông Bắc Trung Quốc, khiến Nhật Bản bị thiệt hại nặng nề.

D. Ngày 15/8/1945, Nhật Bản đầu hàng Đồng minh không điều kiện, quân Nhật ờ Đông Dương rệu rã, Chính phủ thân Nhật Trần Trọng Kim và bọn tay sai hoang mang cực độ.

Câu 2: Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam nổ ra trong bối cảnh quốc tế nào sau đây?

A. Liên hợp quốc được thành lập và tuyên bố chống phát xít.

B. Quân Phiệt Nhật Bản đầu hàng Đồng minh không điều kiện.

C. Chiến tranh lạnh bùng nổ và lan rộng khắp thế giới.

D. Liên Xô và Mỹ đang ở thế đối đầu gay gắt về quân sự.

Câu 3: Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) vào ngày 14 – 15/8 đưa ra chủ trương nào sau đây?

A. Phát động cao trào kháng Nhật, cứu nước.

B. Quyết định giành chính quyền ở Hà Nội trước tiên.

C. Thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.

D. Phát động Tổng tiến công quân địch trên toàn quốc.

Câu 4: Đại hội Quốc dân tại Tân Trào (Tuyên Quang) ngày 16 – 17/8/1945 đã quyết định chủ trương nào sau đây?

A. Bầu Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

B. Tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng.

C. Phát động chiến tranh du kích ở Bắc Bộ.

D. Thông quan bản Quân lệnh số 1. 

Câu 5: Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương phát động Tổng khởi nghĩa vào tháng 8/1945 không vì lí do nào sau đây?

A. Cần phải tận dụng thời cơ trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương.

B. Quân phiệt Nhật Bản đầu hàng quân Đồng minh không điều kiện.

C. Phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới đang phát triển mạnh mẽ.

D. Cách mạng thế giới phát triển và hỗ trợ vật chất cho cách mạng Việt Nam

Đáp án gợi ý:

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Sưu tầm tư liệu, tìm hiểu về cuộc khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở địa phương em.