Đáp án Lịch sử 12 cánh diều Bài 6: Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Bối cảnh

Khách quan:

- Ngày 15/8/1945: Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện.

- Quân Nhật ở Đông Dương rệu rã, chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang. Quân Đồng minh chưa kịp tiến vào Đông Dương.

Chủ quan:

- Tầng lớp trung gian đã ngả hẳn về phía cách mạng.

- Lực lượng cách mạng Việt Nam đã được chuẩn bị chu đáo trong 15 năm qua 3 cuộc tập dượt. 

- Cách mạng Việt Nam có sự chuẩn bị đầy đủ về đường lối, phương pháp đấu tranh. Đảng tiên phong luôn sẵn sàng. Đảng nhận thấy, đây chính là thời cơ “ngàn năm có một” và chỉ tồn tại trong khoảng nửa tháng.

- Ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc. ban bố Quân lệnh số 1 chính thức phát lệnh Tổng khởi nghĩa trên cả nước. 

- Từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.

- Từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945, Đại hội Quốc dân được triệu tập ở Tân Trào,tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng.

Diễn biến chính

- Ngày 16- 8- 1945, một đơn vị Giải phóng tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên do Võ Nguyên Giáp chỉ huy. 

- Từ ngày 14 đến ngày 18-8, cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra giành được thắng lợi ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, đại bộ phận miền Trung, một phần miền Nam và ở các thị xã: Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Hội An, Quảng Nam... 

- Ngày 17- 8- 1945, quần chúng Hà Nội tổ chức mít tinh, thể hiện sự ủng hộ chính quyền cách mạng.

- Ngày 19- 8- 1945, khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội thắng lợi.

- Ngày 23- 8- 1945, giành chính quyền ở Huế.

- Ngày 25- 8- 1945, giành chính quyền ở Sài Gòn.

- Ngày 28- 8- 1945, Đồng Nai Thượng và Hà Tiên là các tỉnh giành chính quyền muộn nhất.

- Ngày 30- 8- 1945, Vua Bảo Đại thoái vị. Chế độ phong kiến Việt Nam hoàn toàn sụp đổ.

Nguyên nhân thắng lợi

Nguyên nhân chủ quan:

- Truyền thống yêu nước, tinh thần bất khuất của nhân dân Việt Nam trong
công cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do.

- Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là Hồ Chí Minh cùng với đường lối cách mạng đúng đắn trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào hoàn cảnh Việt Nam.

-   Sự chủ động, linh hoạt của các cấp bộ Đảng và Mặt trận Việt Minh trong quá trình chỉ đạo, tổ chức khởi nghĩa.

- Quá trình chuẩn bị và xây dựng lực lượng cho cách mạng giải phóng dân tộc trong suốt 15 năm (từ năm 1930), gắn liền với những bài học kinh nghiệm quý báu.

Nguyên nhân khách quan: Thắng lợi của Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh trong cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít đã tạo điều kiện khách quan cho cuộc Tổng khởi nghĩa, đồng thời cổ vũ tinh thần đấu tranh giải phóng dân tộc của các tầng lớp nhân dân.

Ý nghĩa lịch sử

Đối với Việt Nam:

- Cách mạng tháng Tám năm 1945 mở ra bước ngoặt lớn của dân tộc: đập tan ách cai trị hơn 80 năm của thực dân Pháp và 5 năm của quân phiệt Nhật; chấm dứt vĩnh viễn chế độ quân chủ ở Việt Nam. 

- Đưa đến sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

- Mở đầu kỉ nguyên mới của Việt Nam: kỉ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động nắm chính quyền, làm chủ đất nước; giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng Xã hội.

- Đưa Đảng Cộng sản Đông Dương trở thành đảng cầm quyền, chuẩn bị điều kiện tiên quyết cho những thắng lợi tiếp theo của cách mạng Việt Nam.

Đối với thế giới:

- Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh
thế giới thứ hai.

- Chọc thủng khâu yếu nhất trong hệ thống thuộc địa, góp phần làm suy yếu chủ nghĩa đế quốc.

- Góp phần cổ vũ các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc đứng lên đấu
tranh tự giải phóng, đồng thời có ảnh hưởng đến công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Lào và Cam-pu-chia.

Bài học kinh nghiệm

- Bài học thứ nhất là có một Đảng tiên phong thật sự cách mạng, tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin, được tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng đã nắm vững hoàn cảnh cụ thể của mỗi giai đoạn lịch sử, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn, có phương pháp và hình thức đấu tranh phù hợp; biết nắm bắt thời cơ, ...

- Bài học thứ hai là vấn đề giành và giữ chính quyền. Đảng ta đã biết chăm lo xây dựng lực lượng cách mạng, làm cho lực lượng cách mạng đủ mạnh, thu hút được đông đảo quần chúng tham gia, từ đó làm thay đổi so sánh lực lượng giữa ta và địch, tạo ra thời cơ cách mạng để đưa cuộc cách mạng đến thành công. 

- Bài học thứ ba là vấn đề nắm bắt được thời cơ, đề ra được những quyết định chính xác và kịp thời. Nghệ thuật chỉ đạo tài tình của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh trong việc chọn đúng thời cơ, ...

Khách quan

- Ngày 15/8/1945: Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện.

- Quân Nhật ở Đông Dương rệu rã, chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang. Quân Đồng minh chưa kịp tiến vào Đông Dương.

Chủ quan

- Tầng lớp trung gian đã ngả hẳn về phía cách mạng.

- Lực lượng cách mạng Việt Nam đã được chuẩn bị chu đáo trong 15 năm qua 3 cuộc tập dượt. 

- Cách mạng Việt Nam có sự chuẩn bị đầy đủ về đường lối, phương pháp đấu tranh. Đảng tiên phong luôn sẵn sàng. Đảng nhận thấy, đây chính là thời cơ “ngàn năm có một” và chỉ tồn tại trong khoảng nửa tháng.

- Ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc. ban bố Quân lệnh số 1 chính thức phát lệnh Tổng khởi nghĩa trên cả nước. 

- Từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.

- Từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945, Đại hội Quốc dân được triệu tập ở Tân Trào, tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng.

16- 8- 1945

một đơn vị Giải phóng tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên do Võ Nguyên Giáp chỉ huy.

14 đến 18-8

cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra giành được thắng lợi ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, đại bộ phận miền Trung, một phần miền Nam và ở các thị xã: Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Hội An, Quảng Nam... 

17- 8- 1945

quần chúng Hà Nội tổ chức mít tinh, thể hiện sự ủng hộ chính quyền cách mạng.

19- 8- 1945

khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội thắng lợi

23- 8- 1945

giành chính quyền ở Huế

25- 8- 1945

giành chính quyền ở Sài Gòn

28- 8- 1945

Đồng Nai Thượng và Hà Tiên là các tỉnh giành chính quyền muộn nhất

30- 8- 1945

Vua Bảo Đại thoái vị. Chế độ phong kiến Việt Nam hoàn toàn sụp đổ.

Nguyên nhân chủ quan

- Truyền thống yêu nước, tinh thần bất khuất của nhân dân Việt Nam trong công cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do.

- Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là Hồ Chí Minh cùng với đường lối cách mạng đúng đắn trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào hoàn cảnh Việt Nam.

-   Sự chủ động, linh hoạt của các cấp bộ Đảng và Mặt trận Việt Minh trong quá trình chỉ đạo, tổ chức khởi nghĩa.

- Quá trình chuẩn bị và xây dựng lực lượng cho cách mạng giải phóng dân tộc trong suốt 15 năm (từ năm 1930), gắn liền với những bài học kinh nghiệm quý báu.

Nguyên nhân khách quan

Thắng lợi của Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh trong cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít đã tạo điều kiện khách quan cho cuộc Tổng khởi nghĩa, đồng thời cổ vũ tinh thần đấu tranh giải phóng dân tộc của các tầng lớp nhân dân.

Đối với Việt Nam

- Cách mạng tháng Tám năm 1945 mở ra bước ngoặt lớn của dân tộc: đập tan ách cai trị hơn 80 năm của thực dân Pháp và 5 năm của quân phiệt Nhật; chấm dứt vĩnh viễn chế độ quân chủ ở Việt Nam. 

- Đưa đến sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

- Mở đầu kỉ nguyên mới của Việt Nam: kỉ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động nắm chính quyền, làm chủ đất nước; giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng Xã hội.

- Đưa Đảng Cộng sản Đông Dương trở thành đảng cầm quyền, chuẩn bị điều kiện tiên quyết cho những thắng lợi tiếp theo của cách mạng Việt Nam.

Đối với thế giới

- Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

- Chọc thủng khâu yếu nhất trong hệ thống thuộc địa, góp phần làm suy yếu chủ nghĩa đế quốc.

- Góp phần cổ vũ các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc đứng lên đấu tranh tự giải phóng, đồng thời có ảnh hưởng đến công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Lào và Cam-pu-chia.

Thời gian

Sự kiện

14- 15/8/1945

Khởi nghĩa thắng lợi ở một số xã, huyện thuộc các tỉnh đồng bằng sông Hồng, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh,...

16/8/1945

Một đơn vị Giải phóng quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy từ Tân Trào tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên.

18/8/1945

Khởi nghĩa thắng lợi ở Bắc Giang, Hải Dương. 

19/8/1945

Khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội.

23/8/1945

Khởi nghĩa thắng lợi ở Huế.

25/8/1945

Khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn.

28/8/1945

Đồng Nai Thượng, Hà Tiên là hai tỉnh cuối cùng giành chính quyền.