Giáo án và PPT Lịch sử 6 kết nối Bài 16: Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc lập trước thế kỉ X

BÀI 16: CÁC CUỘC KHỞI NGHĨA TIÊU BIỂU GIÀNH ĐỘC LẬP TRƯỚC THẾ KỈ X 

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Em hãy nêu một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc lập thời kì Bắc thuộc trước thế kỉ X?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

HOẠT ĐỘNG 1. KHỞI NGHĨA HAI BÀ TRƯNG

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Nguyên nhân nào dẫn đến sự bùng nổ của khởi nghĩa Hai Bà Trưng? Nêu những nét chính và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa.

• Sau khi đàn áp cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, vua Hán đã làm gì? Vì sao phải làm như vậy?

• Sau khi đàn áp được cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, nhà Hán đã có thay đổi gì về bộ máy cai trị so với trước? Nhận xét gì về sự thay đổi này?

Sản phẩm dự kiến:

- Nguyên nhân khởi nghĩa: bất bình với chính sách cai trị hà khắc của chính quyền đô hộ nhà Hán.

- Sau cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng, Âu Lạc bị ràng buộc hơn vào bộ máy cai trị của triều đình nhà Đông Hán. Hàng loạt chủ trương lớn để củng cố quyền lực được nhà Hán triển khai ở các quận, huyện. Trước hết là huỷ bỏ chức Huyện lệnh thế tập của các Lạc Tướng người Việt, thay bằng chức Lệnh trưởng do người Hán nắm giữ. Kế tiếp là chia tách 2/5 các quận, huyện để dễ cai trị; xây dựng đường xá, thành quách để phòng giữ. Ngày nay còn dấu tích của thành Luy Lâu (còn gọi là thành Dâu thuộc Thuận Thành, Bắc Ninh) và thành Phong Khê (còn gọi là Kiển Thành, là thành Cổ Loa trước đây). Tuy nhiên, sức mạnh của Âu Lạc vẫn thật đáng sợ đối với triều đình nhà Hán. Nhà Hán vẫn chưa áp dụng được luật của nhà Hán cho người dân Âu Lạc. Sau này phải quay trở lại lấy luật tục của người Việt mà trị.

-Chế độ cai trị của các triều đại phong kiến phương Bắc đối với nước ta từ thế kỉ I đến thế kỉ VI

Sau khi đàn áp được cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trung, nhà Hán vẫn giữ nguyên châu Giao.

Đầu thế kỉ III, nhà Đông Hán suy yếu. Trung Quốc bị chia thành ba nước Ngụy - Thục - Ngô (Tam quốc). Nhà Ngô tách châu Giao thành Quảng Châu (thuộc Trung Quốc) và Giao Châu (Âu Lạc cũ).

Từ sau cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, nhà Hán đưa người Hán sang thay người Việt làm Huyện lệnh trực tiếp cai quản các huyện.

Trong thời gian này, nhân dán Giao Cháu vẫn phải chịu nhiều thứ thuế (nhất là thuế muối, thuế sắt), lao dịch và nộp cống (các sản vật quý, sản phẩm thủ công và cả thợ khéo).

Thứ sử Tôn Tư bắt hàng nghìn thợ thủ công sang xây dựng kinh đô Kiến Nghiệp (Nam Kinh).

Thế lực phong kiến phương Bắc tiếp tục tăng cường đưa người Hán sang Giao Châu, buộc dân ta phải học chữ Hán và tiếng Hán, tuân theo luật pháp và phong tục tập quán của người Hán.

HOẠT ĐỘNG 2. KHỞI NGHĨA BÀ TRIỆU

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Nêu nguyên nhân và mục đích của khởi nghĩa Bà Triệu

• Nêu những nét chính về khởi nghĩa bà Triệu (nguyên nhân, diễn biến, kết quả và ý nghĩa lịch sử)

Sản phẩm dự kiến:

- Nguyên nhân khởi nghĩa: chính sách cai trị hà khắc của chính quyền đô hộ nhà Ngô đầu thế kỉ III.

- Mục đích khởi nghĩa: lấy lại giang sơn, dựng lại nền độc lập, cởi ách nô lệ, không chịu làm tì thiếp cho người

- Diễn biến chính khởi nghĩa:

          + Năm 248, khởi nghĩa bùng nổ từ căn cứ ở núi Nưa (Triệu Sơn, Thanh Hoá).

          + Nghĩa quân đã giành được chính quyển tại nhiều huyện lị, thành ấp ở Cửu Chân, Cửu Đức, Nhật Nam, khiến cho toàn thể Giao Châu đều chấn động.

          + Nhà Ngô đã cử 8 000 quân sang đàn áp. Do lực lượng chênh lệch cuối cùng nghĩa cuộc khởi nghĩa bị đàn áp.

- Ý nghĩa khởi nghĩa: không chỉ làm rung chuyển chính quyền đô hộ mà còn góp phần thức tỉnh ý thức dân tộc, tạo đà cho các cuộc khởi nghĩa sau này.

HOẠT ĐỘNG 3. KHỞI NGHĨA LÝ BÍ VÀ SỰ THÀNH LẬP NHÀ NƯỚC VẠN XUÂN

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

•  Những đóng góp của Hai Bà Trưng, Lý Bí, Triệu Quang Phục trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc trước thế kỉ X.

•  Việc Lý Bí thành lập nhà nước Vạn Xuân có ý nghĩa lịch sử như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Lý Bí: chế độ cai trị khắc nghiệt của nhà Lương.

- Diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa (theo sơ đồ) và công cuộc bảo vệ Nhà nước Vạn Xuân:

          + Đầu năm 542, khởi nghĩa bùng nổ, lật đổ chính quyền đô hộ, làm chủ Giao Châu

          + Đầu năm 544, Lý Bí tự xưng là Lý Nam Đế, lập ra nước Vạn Xuân, đóng đô ở vùng cửa sông Tô Lịch (Hà Nội), lập triểu đình, dựng điện Vạn Thọ và xây chùa Khai Quốc

          + Năm 545, quân Lương sang xâm lược nước Vạn Xuân. Triệu Quang Phục thay LÍ Bí tiếp tục lãnh đạo cuộc kháng chiến, xây dựng căn cứ tại đầm Dạ Trạch (Hưng Yên). Kháng chiến thắng lợi, Triệu Quang Phục lên làm vua, gọi là Triệu Việt Vương

          + Năm 602, nhà Tuỳ đưa quân sang xâm lược, nước Vạn Xuân chấm dứt

- Kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa:

          + Kết quả: Tự làm chủ lấy nước mình, lập nước Vạn Xuân, xưng là hoàng đế, đặt niên hiệu riêng, xây dựng triều đình tự chủ

          + Ý nghĩa: Cuộc khởi nghĩa Lý Bí cuối cùng thất bại nhưng đã chứng tỏ tỉnh thần độc lập, tự cường của người Việt, góp phần thúc đẩy cuộc đấu tranh của nhân dân ta ở giai đoạn sau, “mở đường cho nhà Đinh, nhà Lý sau này”.

- Ý nghĩa của việc đặt tên nước ta là Vạn Xuân với mong muốn xã tắc truyền đến muôn đời.

HOẠT ĐỘNG 4. KHỞI NGHĨA MAI THÚC LOAN

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Hãy trình bày diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan?

• Cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan có ý nghĩa gì đối với lịch sử dân tộc?

Sản phẩm dự kiến:

- Diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan trên lược đồ:

          + Cuộc khởi nghĩa nổ ra ở Hoan Châu (nay thuộc Nghệ An, Hà Tĩnh).

          + Phạm vi cuộc khởi nghĩa: lan rộng khắp cả nước

          + Lực lượng tham gia, hưởng ứng cuộc khởi nghĩa gồm vài chục vạn dân nghèo, cả nhân dân Chăm-pa, Chân Lạp

          + Quân khởi nghĩa đã chiếm thành Tống Bình, làm chủ chính quyền).

          + Mai Thúc Loan xưng đế, xây thành Vạn An làm quốc đô

          + Khởi nghĩa kéo dài trong 10 năm, cuối cùng bị đàn áp

- Ý nghĩa khởi nghĩa: là một trong những cuộc khởi nghĩa lớn nhất thời Bắc thuộc, đã giành và giữ chính quyền độc lập trong khoảng gần 10 năm (713 - 722). Đây là một trong những cột mốc quan trọng trên con đường đấu tranh đi đến giải phóng đất nước.

HOẠT ĐỘNG 5. KHỞI NGHĨA PHÙNG HƯNG

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Trình bày nguyên nhân, kết quả của cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng?

• Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng?

Sản phẩm dự kiến:

- Nguyên nhân khởi nghĩa: chính sách vơ vét, bòn rút nặng nề của chính quyền đô hộ nhà Đường đối với nhân dân ta.

- Ý nghĩa khởi nghĩa: tiếp tục khẳng định quyết tâm giành lại độc lập, tự chủ của người Việt, mở đường cho những thắng lợi to lớn về sau.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Các triều đại phong kiến phương Bắc đã bắt nhân dân ta phải thay đổi phong tục theo người Hán nhằm mục đích gì?

• A. Bảo tồn và phát triển tinh hoa văn hóa phương Đông
• B. Khai hóa văn minh cho nhân dân ta
• C. Nô dịch, đồng hóa nhân dân ta về văn hóa
• D. Phát triển văn hóa Hán trên đất nước ta

Câu 2: Ý không phản ánh những chính sách về văn hóa – xã hội của chính quyền đô hộ đối với nhân dân ta?

• A. Đạo Phật được coi là quốc giáo
• B. Truyền bá Nho giáo vào nước ta
• C. Bắt nhân dân ta theo phong tục của người Hán
• D. Đưa người Hán vào nước ta ở lẫn với người Việt

Câu 3: Nhân dân ta đã tiếp thu từ Trung Quốc

• A. Lễ hội xuống đồng, lễ hội cầu mưa.
• C. Tết Nguyên đán, lễ hội cầu mưa.
• B. Tết Nguyên đán, tết Trung thu.
• D. Lễ hội tế nước, tết Trung thu.

Câu 4: Văn hóa ở nước ta dưới thời kì Bắc thuộc có đặc điểm gì nổi bật 

• A. Văn hóa Hán không ảnh hưởng nhiều đến văn hóa nước ta
• B. Nhân dân ta tiếp thu yếu tố tích cực của văn hóa Trung Quốc
• C. Tiếp nhận tinh hoa văn hóa Hán và “Việt hóa” cho nó phù hợp với thực tiễn
• D. Bảo tồn phong tục tập quán truyền thống của dân tộc

Câu 5: Trong thời Bắc thuộc, nhân dân ta tiếp thu chữ viết nào?

• A. Chữ Hán từ Trung Quốc.
• B. Chữ Phạn từ Ấn Độ
• C. Chữ Latinh từ Hy Lạp, La Mã.
• D. Chữ hình nêm từ Lưỡng Hà

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: A

Câu 3: B

Câu 4:C

Câu 5:A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: “Vung tay đánh cọp xem còn dễ/ Đối diện Bà Vương mới khó sao” là câu nói chỉ vị anh hùng dân tộc nào? Nêu hiểu biết của em về vị anh hùng dân tộc đó.

Câu 2:  Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Lương từ tháng 5 - 545 đến năm 550 diễn ra như thế nào? Vì sao Triệu Quang Phục chọn đầm Dạ Trạch làm căn cứ kháng chiến?