Nội dung chính Lịch sử 12 kết nối Bài 2: Trật tự thế giới trong Chiến tranh lạnh

BÀI 2: TRẬT TỰ THẾ GIỚI TRONG CHIẾN TRANH LẠNH

1. Qúa trình hình thành và tồn tại của trật tự thế giới hai cực I-an-ta

1.1. Giai đoạn 1945 - 70 của thế kỷ XX

- Đặc điểm: Giai đoạn xác lập và phát triển của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

- Sự kiện tiêu biểu: Mỹ và các nước phương Tây thành lập tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây (NATO) năm 1949 trong khi Liên Xô và các nước Đồng Min thành lập tổ chức Hiệp ước Vác-sa-va (1955).

1.2. Từ đầu những năm 70 của thế kỷ XX - 1991

- Đặc điểm: Giai đoạn suy yếu và đi đến sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

- Sự kiện tiêu biểu: 

+ Từ đầu những năm 70 (thế kỉ XX): Liên Xô và Mỹ tiến hành cuộc gặp gỡ cấp cao (1972) và kí kết nhiều văn kiện quan trọng về hạn chế vũ khí chiến lược.

+ Từ nửa sau những năm 80 (thế kỉ XX): Liên Xô và Mỹ đẩy mạnh đối thoại, hợp tác.

+ Năm 1989: Liên Xô và Mỹ cùng tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh

+ Sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu (vào cuối những năm 80 của thế kỉ XX) và sự tan rã của Liên Xô (1991) đã chấm dứt sự tồn tại của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

2. Nguyên nhân tác động và sự sụp đổ của trật tự thế giới hai cực I-an-ta

- Thứ nhất, sự đối đầu căng thẳng đã khiến cho cả hai cực Xô - Mỹ đều bị tốn kém

về tài chính, suy giảm thế mạnh kinh tế, phải hạn chế cuộc chạy đua vũ trang để ổn định và củng cố vị thế của mình.

- Thứ hai, từ giữa những năm 70 của thế kỉ XX, cùng với những thay đổi trong quan hệ Xô - Mỹ là những chuyển biến theo hướng hoà dịu trong quan hệ giữa Đông Âu và Tây Âu.

Dẫn chứng: Quan hệ giữa Đông Âu và Tây Âu chuyển biến theo hướng hoà dịu: Năm 1975, 33 nước châu Âu có thể chế chính trị khác nhau (bao gồm cả Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu), cùng Mỹ và Ca-na-đa kí kết Định ước An ninh và Hợp tác châu Âu tại Hen-xinh-ki (Phần Lan), xác nhận quyền bình đẳng của các quốc gia, việc giải quyết hoà bình các xung đột, sự hợp tác trên cơ sở nhu cầu chính đáng của các dân tộc ... ".

- Thứ ba, sự vươn lên nhanh chóng của các nước trên thế giới nhằm thoát khỏi ảnh

hưởng của hai cực, đặc biệt, thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc và sự ra đời của hàng loạt các quốc gia độc lập đã làm thay đổi khuôn khổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

Dẫn chứng: Thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc và sự ra đời của hàng loạt

các quốc gia độc lập đã làm thay đổi khuôn khổ của Trật tự hai cực I-an-ta. Đặc biệt, thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam năm 1975 đã góp phần phá vỡ thực trạng của Trật tự hai cực I-an-ta ở khu vực Đông Nam Á.

- Thứ tư, sự thay đổi trong cán cân kinh tế thế giới với sự vươn lên mạnh mẽ của

Nhật Bản và các nước Tây Âu đã tạo ra những trung tâm kinh tế cạnh tranh với Mỹ, sự suy giảm sức mạnh kinh tế của Liên Xô.

Dẫn chứng: Sự nổi lên của Nhật Bản và các nước Tây Âu đã tạo ra những trung tâm kinh tế đối trọng với Mỹ. Trong hệ thống tư bản chủ nghĩa, việc xuất hiện diễn đàn của các nền kinh tế lớn như Nhóm G7, cho thấy Mỹ không còn là nước duy nhất đóng vai trò quyết định, chi phối các nước phương Tây.

- Thứ năm, cuộc khủng hoảng kinh tế, xã hội và những sai lầm trong công cuộc cải

tổ đã làm suy giảm sức mạnh, dẫn tới sự tan rã của Liên Xô - quốc gia đứng đầu hệ thống xã hội chủ nghĩa, cùng với đó là sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.