Nội dung chính Sinh học 12 Cánh diều bài 20: Môi trường sống và các nhân tố sinh thái

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

PHẦN 7. SINH THÁI HỌC VÀ MÔI TRƯỜNG

CHỦ ĐỀ 7: MÔI TRƯỜNG VÀ QUẦN THỂ SINH VẬT

BÀI 20: MÔI TRƯỜNG SỐNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

I. MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT

- Môi trường sống của sinh vật là tất cả các nhân tố bao quanh sinh vật có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến sự tồn tại, sinh trường, phát triển và các hoạt động của sinh vật.

- Môi trường sống của sinh vật có thể chia thành 4 loại:

+ Môi trường nước: cá, tôm,...

+ Môi trường đất: giun đất,...

+ Môi trường trên cạn: chó, lợn,...

+ Môi trường sinh vật: vi khuẩn E.coli kí sinh trong ruột người và động vật,...

II. CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

1. Khái niệm

- Nhân tố sinh thái là các yếu tố của môi trường có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến đời sống của sinh vật.

- Nhân tố sinh thái được chia thành 2 loại:

+ Nhân tố vô sinh: gồm các yếu tố vật lí, hóa học, thổ nhưỡng của môi trường.

+ Nhân tố hữu sinh gồm các yếu tố sinh học của môi trường, tác động đến sinh vật thông qua các mối quan hệ như hỗ trợ hoặc đối kháng.

2. Quy luật tác động của các nhân tố sinh thái

Bảng 1 - Đính kèm dưới hoạt động

3. Sự tác động qua lại giữa môi trường và sinh vật

3.1. Ảnh hưởng của một nhân tố sinh thái đến sinh vật

Sự tác động của ánh sáng đến sinh vật

- Đối với thực vật, ánh sáng có vai trò:

+ Nguồn năng lượng cho quang hợp.

+ Dẫn tới sự phân tầng của các thảm thực vật.

- Dựa vào sự thích nghi với điều kiện ánh sáng khác nhau, thực vật được chia thành hai nhóm:

- Đối với động vật, ánh sáng có vai trò:

+ Giúp định hướng cho các loài động vật, nhận biết các sự vật, hiện tượng xung quanh, nhờ đó có thể nhận ra đồng loại, tìm kiếm thức ăn hoặc chạy trốn kẻ thù.

+ Giúp sưởi ấm cơ thể.

- Dựa vào sự thích nghi, động vật được chia thành hai nhóm:

Sự tác động của nhiệt độ đến sinh vật

- Nhiệt độ ảnh hưởng tới sinh trưởng, phát triển và sự phân bố của các loài sinh vật.

- Trong một năm, nhiệt độ thay đổi theo các mùa và tác động lên sinh vật; hình thành nhịp sinh trưởng theo mùa.

- Nhiệt độ ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển và hình thái của động vật. 

- Hình thái của nhiều loài động vật đã thay đổi để thích nghi với những điều kiện nhiệt độ khác nhau.

3.2. Ảnh hưởng của sinh vật đến môi trường

- Hoạt động sống của của các loài sinh vật có thể làm thay đổi các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ ẩm, hàm lượng các chất trong đất, nước, và khí quyển,...

III. NHỊP SINH HỌC

- Nhịp sinh học là những phản ứng nhịp nhàng của cơ thể sinh vật với những thay đổi có tính chu kì của các nhân tố môi trường.

Ví dụ: 

+ Nhịp ngày đêm: gà hoạt động ban ngày; dơi, cú mèo hoạt động ban đêm.

+ Nhịp theo mùa: cây phát triển mạnh vào mùa xuân và mùa hạ, rụng lá vào mùa đông.

- Sự thay đổi nhịp nhàng của sinh vật tương thích với những thay đổi có tính chu kì của môi trường chính là cơ chế thích nghi giúp cho sinh vật tồn tại và phát triển phù hợp với từng điều kiện môi trường.