CHỦ ĐỀ 8 - ĐA DẠNG THẾ GIỚI SỐNG

BÀI 31 - ĐỘNG VẬT

1. NHẬN BIẾT (6 câu)

Câu 1: Căn cứ vào xương cột sống, động vật được chia thành mấy nhóm?

Trả lời:

Căn cứ vào xương cột sống, động vật được chia thành hai nhóm:

• Nhóm động vật chưa có xương cột sống được gọi là động vật không xương sống bao gồm: Ruột khoang, Giun, Thân mềm, Chân khớp.
• Nhóm động vật đã có xương cột sống được gọi là động vật có xương sống bao gồm: Cá, Lưỡng cư, Bò sát, Chim, Thú (Động vật có vú).

Câu 2: Nêu đặc điểm các nhóm động vật không xương sống trong tự nhiên.

Trả lời:

• Ruột khoang là nhóm động vật đa bào bậc thấp, cơ thể hình trụ, có nhiều tua miệng, đối xứng toả tròn, sống ở môi trường nước.
• Giun có hình dạng cơ thể đa dạng (dẹp, hình ống, phân đốt), cơ thể có đối xứng hai bên, đã phân biệt đầu đuôi - lưng bụng, thường sống trong đất ẩm, môi trường nước hoặc trong cơ thể sinh vật.
• Thân mềm có cơ thể mềm, không phân đốt thường có vỏ đá vôi bao bọc (hai mảnh vỏ hoặc vỏ xoắn ốc), xuất hiện điểm mắt. Thân mềm có số lượng loài lớn, khác nhau về hình dạng, kích thước và môi trường sống; đại diện: trai, ốc, mực, hến, sò,...
• Chân khớp có cấu tạo cơ thể chia ba phần (đầu, ngực, bụng); cơ quan di chuyển (chân, cánh); cơ thể phân đốt, đối xứng hai bên, bộ xương ngoài bằng chitin để nâng đỡ và bảo vệ cơ thể, các đôi chân khớp động. Chân khớp là nhóm có số lượng loài đa dạng nhất, phân bố khắp các dạng môi trường sống.

Câu 3: Dựa vào đặc điểm nào để dộng vật không xương sống được chia thành các nhóm?

Trả lời:

Dựa vào đặc điểm hình dạng cơ thể, động vật không xương sống được chia thành một số nhóm như: Ruột khoang, Giun, Thân mềm, Chân khớp.

Câu 4: Nêu đặc điểm các nhóm động vật có xương sống trong tự nhiên.

Trả lời:

• Cá là nhóm động vật thích nghi với đời sống hoàn toàn ở nước, di chuyển bằng vây.
• Lưỡng cư là nhóm động vật ở cạn đầu tiên, da trần và luôn ẩm ướt, chân có màng bơi, một số lưỡng cư có đuôi (cá cóc) hoặc thiếu chân (ếch giun) hoặc không có đuôi (ếch, cóc).
• Bò sát là nhóm động vật thích nghi với đời sống ở cạn (trừ một số loài mở rộng môi trường sống xuống dưới nước như cá sấu, rắn nước, rùa biển), da khô và có vảy sừng.
• Chim là nhóm động vật sống trên cạn, mình có lông vũ bao phủ, chi trước biến đổi thành cánh, có mỏ sừng, đặc điểm cơ thể thích nghi với các điều kiện môi trường khác nhau.

Câu 5: Dựa vào đặc điểm nào để chia động vật có xương sống thành các nhóm?

Trả lời:

Dựa vào đặc điểm cấu tạo cơ thể, động vật có xương sống được chia thành một

số nhóm như: Cá, Lưỡng cư, Bò sát, Chim, Động vật có vú (Thú).

Câu 6: Động vật có lợi và gây hại gì trong tự nhiên và đời sống?

Trả lời:

• Trong tự nhiên, động vật có vai trò là thức ăn cho các động vật khác. Trong đời sống con người, động vật cung cấp nguồn thực phẩm, hỗ trợ con người trong lao động, giải trí, bảo vệ, an ninh,...
• Trong đời sống, động vật là tác nhân gây bệnh, trung gian truyền bệnh cho con người, thực vật và động vật khác; gây ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến kinh tế địa phương, phá hoại mùa màng, công trình xây dựng,...

2. THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Lấy ví dụ về các nhóm động vật không xương sống.

Trả lời:

• Ruột khoang: thuỷ tức, sứa, hải quỳ, san hô,...
• Giun: sán bã trầu, sán lá gan, giun đũa, giun kim, giun đất, đỉa, rươi,...
• Thân mềm: trai, ốc, mực, hến, sò,...
• Chân khớp: nhện, gián, bọ xít, ong, kiến, bướm, tôm, cua,...

Câu 2: Lấy ví dụ về các nhóm động vật có xương sống.

Trả lời:

• Cá: cá mè, cá chép, lươn, cá thu, cá hồi, cá đuối, cá mập,...
• Lưỡng cư: ếch đồng, cá cóc, nhái, ếch giun,...
• Bò sát: rắn, thằn lằn, rùa, cá sấu,...
• Chim: chim bay (chim bồ câu), chim chạy (đà điểu), chim bơi (chim cánh cụt),...

Câu 3: Lấy ví dụ về tác hại của động vật trong tự nhiên và đời sống.

Trả lời:

• Giun kí sinh gây bệnh ở người
• Bọ chét là trung gian truyền nhiễm bệnh dịch hạch
• Ốc bươu vàng gây hại lúa
• Rận các và giáp xác chân chèo kí sinh trên cá
• Con hà bám dưới mạn tàu thuyền làm hư hỏng tàu thuyền
• Mối phá hoại công trình xây dựng

Câu 4: Lấy ví dụ về lợi ích của động vật trong tự nhiên và đời sống.

Trả lời:

• Trâu cung cấp sức kéo để làm ruộng
• Heo cung cấp thịt, gà cung cấp trứng làm đồ ăn
• Chó trông giữ nhà
• Nuôi cá cảnh để giải trí

3. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Nhóm động vật nào có số lượng loài lớn nhất?

Trả lời:

Nhóm chân khớp là nhóm có số lượng loài lớn nhất trong số các ngành động vật. Chúng có hơn 1 triệu loài được mô tả, chiếm trên 80% tất cả các sinh vật được tìm thấy trên Trái Đất.

Câu 2: Vì sao cá cóc Tam Đảo gọi là “cá” nhưng chúng lại được xếp vào lớp Lưỡng cư?

Trả lời:

Vì cá cóc Tam Đảo có nhiều đặc điểm gần với lớp Lưỡng cư hơn:

• Là động vật có xương sống, thích nghi với đời sống vừa ở nước vừa ở cạn
• Da khô, có vảy sừng, cổ dài, chi yếu, đầu ngón có vuốt sắc.
• Thụ tinh trong, con đực có cơ quan giao phối, con cái đẻ trứng có vỏ dai hoặc vỏ đá vôi bao bọc.

Câu 3: Cho các động vật sau: Tôm, cua, mực, ong, sứa, ruồi, muỗi, trai, ốc, giun đất. Dựa vào kiến thức đã học, em hãy sắp xếp các động vật đó vào các nhóm của động vật không xương sống sao cho phù hợp.

Trả lời:

• Ngành Chân khớp: tôm, cua, ong, ruồi, muỗi
• Ngành Thân mềm: trai, ốc, mực
• Ngành Giun: giun đất
• Ngành Ruột khoang: sứa

Câu 4: Em hãy giải thích lý do gà thuộc lớp Chim nhưng lại không thể bay như các loài chim khác?

Trả lời:

Vì gà thuộc lớp Chim nhưng thuộc nhóm chim đào bới chứ không phải chim bay, do cấu tạo cơ thể có đầy đủ các bộ phận như chim nhưng nó không có cấu tạo thích nghi với đời sống bay lượn. Do đó nó không bay được như chim, mặc dù cũng bay được một đoạn ngắn và tầm bay thấp.

4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1: Động vật không xương sống được ứng dụng vào các lĩnh vực như thế nào?

Trả lời:

• Phân hủy và tái chế: giun đất, bọ cánh cứng,... có khả năng phân hủy các chất hữu cơ và tái chế các chất dinh dưỡng trong đất. Chúng giúp duy trì sự cân bằng hóa học trong môi trường và cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng.
• Kiểm soát côn trùng: nhện, ong,... có vai trò quan trọng trong kiểm soát côn trùng gây hại. Chúng săn mồi hoặc làm tổ để kiểm soát sự phát triển quá mức của côn trùng.
• Nghiên cứu khoa học: sử dụng để nghiên cứu về sinh học, di truyền học, sinh thái học và nhiều lĩnh vực khác. Các loài như giun đất và ruồi giấm thường được sử dụng trong các thí nghiệm để hiểu rõ hơn về các quá trình sinh học cơ bản.
• Thực phẩm và y tế: tôm, cua, ốc,... được sử dụng làm thực phẩm. Chúng cung cấp nguồn thực phẩm giàu protein cho con người.
• Mỹ phẩm và công nghiệp: ốc sên tiết ra dịch nhầy và dịch nhầy này được sử dụng rất nhiều trong mỹ phẩm và làm đẹp.

Câu 2: Động vật có xương sống được ứng dụng như thế nào trong các nghiên cứu về tiến hóa?

Trả lời:

• Động vật có xương sống cung cấp dữ liệu quý giá về quá trình tiến hóa và phát triển của các loài. Bằng việc nghiên cứu các động vật có xương sống, các nhà khoa học có thể tìm hiểu về sự thích nghi với môi trường, quá trình di truyền và các cơ chế tiến hóa khác.
• Ngoài ra còn cung cấp cơ sở để so sánh giữa các loài và phân tích sự tương đồng và khác biệt trong di truyền, hình thái và hành vi, giúp xác định các quy luật tiến hóa và hiểu rõ hơn về quá trình phát triển loài và đa dạng sinh học.
• Cấu trúc xương sống có sự thay đổi cũng là các bằng chứng về tiến hóa.

Câu 3: Trình bày thực trạng bảo vệ động vật hoang dã tại Việt Nam.

Trả lời:

• Tại Việt Nam, nhiều loài động vật hoang dã đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng do bị buôn bán và tiêu thụ bất hợp pháp vì nhiều mục đích khác nhau như làm thực phẩm, thuốc chữa bệnh, đồ trang sức...
• Trước đây, vùng đất ngập nước ven phá Tam Giang - Cầu Hai, Thừa Thiên - Huế, có tính đa dạng sinh học rất cao với hơn 900 loài động thực vật. Hiện nay, trên cánh đồng này, các đối tượng săn bắt đã rải hàng trăm con cò giả được làm bằng xốp nhằm thu hút chim đến để bẫy.
• Vườn Quốc gia Tràm Chim, Đồng Tháp, trước đây có khoảng 7.000 cò ốc và hàng chục ngàn chim di cư khác cư ngụ. Nay các loài này gần như vắng bóng, chỉ còn lác đác một số con, đàn tìm đến.
• Thời gian qua, các cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều đối tượng vi phạm có tính chất đặc biệt nghiêm trọng xâm phạm tới số lượng lớn các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm.
• Báo cáo của Cơ quan điều tra môi trường quốc tế cho thấy, giai đoạn 2014-2019, Việt Nam bắt trên 600 vụ liên quan buôn bán động vật hoang dã trái pháp luật. Động vật hoang dã đang bị buôn bán trái phép tại Việt Nam không chỉ có nguồn gốc trong nước mà còn nhập lậu từ nước ngoài. Việt Nam đang trở thành điểm trung chuyển các chuyến hàng buôn lậu ngà voi, vảy tê tê và sừng tê giác từ châu Phi.