Đáp án Lịch sử 10 chân trời sáng tạo Bài 16: Văn minh Chăm - pa
File đáp án Lịch sử 10 chân trời sáng tạo Bài 16: Văn minh Chăm - pa. Toàn bộ câu hỏi, bài tập ở trong bài học đều có đáp án. Tài liệu dạng file word, tải về dễ dàng. File đáp án này giúp kiểm tra nhanh kết quả. Chỉ có đáp án nên giúp học sinh tư duy, tránh học vẹt
BÀI 16. VĂN MINH CHĂM- PA
I. Cơ sở hình thành
- Điều kiện tự nhiên
Câu 1: Điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng như thế nào đến sự hình thành văn minh Chăm-pa?
Trả lời:
Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đến sự hình thành văn minh Chăm-pa:
- Địa hình: phía Tây là dãy Trường Sơn, phía Đông là biển đảo, xen kẽ là dải đồng bằng nhỏ hẹp, dọc ven biển, bị chia cắt bởi các sông ngắn và núi đèo hiểm trở.
- Khí hậu: khô nóng, đất đai cằn cỗi, thường xuyên phải hứng chịu những trận bão lũ là những bất lợi lớn của vùng đất này.
- Nhiều nguồn lợi: lâm thổ sản, mỏ khoáng sản và nhiều vịnh cảng tốt.
- Dân cư và xã hội
Câu 1: Điều kiện dân cư và xã hội có ảnh hưởng như thế nào đến sự hình thành văn minh Chăm-pa?
Trả lời:
Ảnh hưởng của điều kiện dân cư và xã hội đến sự hình thành văn minh Chăm-pa:
- Cư dân cổ gồm hai bộ tộc chính: bộ tộc Dừa và bộ tộc Cau được gọi chung là người Chăm thuộc hệ Nam Đảo.
- Cộng đồng Chăm bảo lưu lâu dài chế độ mẫu hệ với vai trò chủ đạo của người phụ nữ trong quan hệ gia đình và hôn nhân.
- Tổ chức xã hội: của người Chăm phân chia theo địa hình và địa bàn cư trú với mô hình ba trục: cảng (phía đông) - thành (trung tâm), trung tâm tôn giáo (phía Tây).
- Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ
Câu 1: Nêu ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đến văn minh Chăm-pa.
Trả lời:
Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đến văn minh Chăm-pa: Khoảng V TCN, từ thời Sa Huỳnh, thông qua tầng lớp thương nhân, chữ viết, tư tưởng, tôn giáo, mô hình nhà nước và pháp luật Ấn Độ đã du nhập vào Chăm-pa.
=> Sự tiếp thu chọn lọc những thành tựu văn minh Ấn Độ có ảnh hưởng mạnh mẽ đến thiết chế chính trị xã hội Chăm-pa, góp phần đưa nền văn minh Chăm-pa phát triển rực rỡ.
II. Thành tựu văn minh tiêu biểu
- Tổ chức nhà nước
Câu 1: Nêu mô hình tổ chức bộ máy Nhà nước Chăm-pa cổ đại.
Trả lời:
Mô hình tổ chức bộ máy Nhà nước Chăm-pa cổ đại: được xây dựng theo mô hình nhà nước chuyên chế cổ đại phương Đông.
- Đứng đầu bộ máy nhà nước là vua, theo chế độ cha truyền con nối.
- Dưới vua là hai vị đại thần (một đứng đầu ngạch quan văn, một đứng đầu ngạch quan võ/
- Ở cấp độ địa phương là đội ngũ ngoại quan quản lí các châu - huyện - làng.
- Chữ viết
Câu 1: Nêu thành tựu về chữ viết của văn minh Chăm-pa.
Trả lời:
Thành tựu về chữ viết của văn minh Chăm-pa:
- Sáng tạo ra chữ Chăm cổ trên cơ sở tiếp nhận chữ Phạn của Ấn Độ gọi là A-kha Ha-y-áp.
- Sau hơn 1 000 năm sử dụng, người Chăm hoàn thiện A-kha Ha-y-áp thành A-kha Thơ-ra làm chữ viết phổ biến của Vương quốc.
- Đời sống vật chất
Câu 1: Nêu những nét chính về đời sống vật chất của cư dân Chăm-pa.
Trả lời:
Những nét chính về đời sống vật chất của cư dân Chăm-pa:
- Cư dân Chăm-pa trồng lúa, các loại cây hoa màu và bông vải. Ở những thế kỉ đầu Công nguyên, người Chăm đã đã trồng được các loại lúa ngắn ngày, có khả năng chịu khô hạn.
- Thủ công nghiệp phát triển rất đa dạng với các nghề gạch, gốm, luyện kim, chế tạo thủy tinh, đóng thuyền.
- Người Chăm giỏi nghề buôn bán bằng đường biển, thương cảng Đại Chăm, Cù lao Chàm, Thị Nại đóng vai trò quan trọng trên con đường mậu dịch biển quốc tế.
- Sống quây quần trong những nếp nhà xây bằng gỗ hoặc gạch nung.
- Trang phục chính của nam gồm quần, ngoài quấn váy, áo cánh xếp chéo, cài dây phía bên hông cùng khăn đội đầu. Phụ nữ mặc quần bên trong áo dài, đầu đội khăn.
- Bữa ăn hằng ngày của cư dân thường là cơm, rau và cá.
- Đời sống tinh thần
Câu 1: Hãy nêu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Chăm-pa.
Trả lời:
Một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Chăm-pa:
- Văn học:
- Văn học dân gian đặc biệt phong phú về nhiều thể loại: sử thi, truyện cổ, truyền thuyết, ca dao, tục ngữ, câu đố,...
- Sử thi của người Chăm vừa mang màu sắc thần thoại Ấn Độ, vừa thấm đượm triết lí Bà La Môn giáo và Hồi giáo.
- Văn học viết có các trường ca, gia huấn thơ ca và thơ triết lí, thơ trữ tình,....được sáng tác bằng cả chữ Phạn lẫn chữ Chăm cổ.
- Tín ngưỡng, tôn giáo:
- Cư dân Chăm-pa thịnh hành tín ngưỡng vạn vật hữu linh, thờ cúng tổ tiên và tín ngưỡng phồn thực.
- Từ thế kỉ III, Ấn Độ giáo trở thành tôn giáo chính ở Chăm-pa. Phật giáo Đại thừa phát triển trong hai thế kỉ IX và X. Từ thế kỉ XII-XIV, Hồi giáo du nhập vào Chăm-pa, hình thành cộng đồng Hồi giáo Chăm Bà-ni.
- Nghệ thuật:
- Kiến trúc, điêu khắc: đền tháp Chăm. Dấu ấn riêng biệt trong kiến trúc Chăm là kĩ thuật làm gạch kết dính để xây tháp và kĩ thuật chạm trổ trên đá giàu tính ấn tượng, tạo nên vẻ đẹp độc đáo của nghệ thuật điêu khắc cổ Chăm-pa.
- Âm nhạc: âm nhạc và ca múa không thế thiếu trong sinh hoạt cộng đồng và các dịp lễ hội truyền thống. Người Chăm chế tạo nhiều loại nhạc cụ độc đáo.
- Phong tục tập quán:
- Nghi lễ cưới hỏi của người Chăm chịu sự chi phối của chế độ mẫu hệ.
- Tập tục tang ma có sự phân chia theo lứa tuổi, đẳng cấp và nguyên nhân cái chết.
Câu 2: Dựa vào kiến thức trong bài và Hình 16.5, em hãy cho biết những nét độc đáo của kiến trúc, điêu khắc Chăm-pa.
Trả lời:
Những nét độc đáo của kiến trúc, điêu khắc Chăm-pa:
- Những đền tháp Chăm được xây dựng trên gò và có hướng quay về phía đông.
- Những viên gạch để xây dựng nên tháp Chăm được xây bằng vữa. Những lớp vữa này khá dày, từ 0,5 đến 1 hoặc 2cm. Ở bề ngoài của tháp Chăm có những lớp vữa rất mỏng khiến cảm thấy như những viên gạch được dán vào nhau. Gạch tháp Chăm non hơn và nhẹ hơn gạch mà ta thường dùng hiện nay. Chỉ cần mài các viên gạch vào nhau trong nước, bột gạch đã chảy thành một chất keo khá dính và hút chặt hai viên gạch vào nhau. Khi để khô thì bong ra. Sau khi phân tích bằng nhiễu xạ Ronghen thì các nhà khoa học cho rằng gạch. Hình dáng gạch nhìn chung có hình chữ nhật vuông, ít chông chênh và nung chín đều. Màu sắc gạch thường là màu đỏ tươi hay đỏ nhạt.
- Những phù điêu nhấn mạnh vào từng hình tượng và khuynh hướng thiên về tượng tròn là đặc điểm giàu tính ấn tượng, tạo nên vẻ đẹp độc đáo của nghệ thuật điêu khắc cổ Chăm-pa. Điểm đặc biệt trong đền tháp Chăm là kĩ thuật chạm khắc trực tiếp lên gạch. Người Chăm không dùng các lớp vỏ trang trí ốp vào gạch mà đục, khắc trực tiếp vào tường gạch đã được nung xong. Chính những đặc tính đặc biệt từ gạch mà nó có thể làm vật liệu xây dựng bền bỉ đồng thời cũng là chất liệu lý tưởng cho điêu khắc, cộng thêm sự sáng tạo, khéo léo và tỉ mỉ của những nhà điêu khắc Chăm cổ đã làm cho những ngôi tháp Chăm trở thành những tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo, độc đáo và mang sắc thái riêng biệt của văn minh Champa.
LUYỆN TẬP
Câu 1: Lập bảng thống kê các thành tựu tiêu biểu của văn minh Chăm-pa.
Trả lời:
Bảng thống kê các thành tựu tiêu biểu của văn minh Chăm-pa.
Lĩnh vực | Nội dung |
Tổ chức nhà nước | - Đứng đầu bộ máy nhà nước là vua, theo chế độ cha truyền con nối. Dưới vua là hai vị đại thần (một đứng đầu ngạch quan văn, một đứng đầu ngạch quan võ_. Ở cấp độ địa phương là đội ngũ ngoại quan quản lí các châu - huyện - làng. - Bộ máy nhà nước Chăm-pa được xây dựng theo mô hình nhà nước chuyên chế cổ đại phương Đông. |
Chữ viết | Khoảng thế kỉ III trên cơ sở tiếp nhận chữ Phạn của Ấn Độ, người Chăm đã sáng tạo ra chữ Chăm cổ, gọi là A-kha Ha-y-áp. Sau hơn 1 000 năm sử dụng, người Chăm hoàn thiện A-kha Ha-y-áp thành A-kha Thơ-ra làm chữ viết phổ biến của Vương quốc. |
Đời sống vật chất | - Cư dân Chăm-pa trồng lúa, các loại cây hoa màu và bông vải. Ở những thế kỉ đầu Công nguyên, người Chăm đã đã trồng được các loại lúa ngắn ngày, có khả năng chịu khô hạn. - Thủ công nghiệp phát triển rất đa dạng với các nghề gạch, gốm, luyện kim, chế tạo thủy tinh, đóng thuyền. Người Chăm giỏi nghề buôn bán bằng đường biển. Thương cảng Đại Chăm, Cù lao Chàm, Thị Nại đóng vai trò quan trọng trên con đường mậu dịch biển quốc tế. - Sống quây quần trong những nếp nhà xây bằng gỗ hoặc gạch nung. - Trang phục chính của nam gồm quần, ngoài quấn váy, áo cánh xếp chéo, cài dây phía bên hông cùng khăn đội đầu. Phụ nữ mặc quần bên trong áo dài, đầu đội khăn. - Bữa ăn hằng ngày của cư dân thường là cơm, rau và cá. |
Đời sống tinh thần | - Văn học: + Văn học dân gian Chăm-pa đặc biệt phong phú về nhiều thể loại: sử thi, truyện cổ, truyền thuyết, ca dao, tục ngữ, câu đố,... + Sử thi của người Chăm vừa mang màu sắc thần thoại Ấn Độ, vừa thấm đượm triết lí Bà La Môn giáo và Hồi giáo. + Văn học viết có các trường ca, gia huấn thơ ca và thơ triết lí, thơ trữ tình,....được sáng tác bằng cả chữ Phạn lẫn chữ Chăm cổ. - Tín ngưỡng, tôn giáo: + Cư dân Chăm-pa thịnh hành tín ngưỡng vạn vật hữu linh, thờ cúng tổ tiên và tín ngưỡng phồn thực. + Từ thế kỉ III, Ấn Độ giáo trở thành tôn giáo chính ở Chăm-pa. Phật giáo Đại thừa phát triển trong hai thế kỉ IX và X. Từ thế kỉ XII-XIV, Hồi giáo du nhập vào Chăm-pa, hình thành cộng đồng Hồi giáo Chăm Bà-ni. - Nghệ thuật: + Kiến trúc, điêu khắc: đền tháp Chăm. Dấu ấn riêng biệt trong kiến trúc Chăm là kĩ thuật làm gạch kết dính để xây tháp và kĩ thuật chạm trổ trên đá. + Những phù điêu nhấn mạnh vào từng hình tượng và khuynh hướng thiên về tượng tròn là đặc điểm giàu tính ấn tượng, tạo nên vẻ đẹp độc đáo của nghệ thuật điêu khắc cổ Chăm-pa. + Âm nhạc: âm nhạc và ca múa không thế thiếu trong sinh hoạt cộng đồng và các dịp lễ hội truyền thống. Người Chăm chế tạo nhiều loại nhạc cụ độc đáo. - Phong tục tập quán: + Nghi lễ cưới hỏi của người Chăm chịu sự chi phối của chế độ mẫu hệ. + Tập tục tang ma có sự phân chia theo lứa tuổi, đẳng cấp và nguyên nhân cái chết. |
VẬN DỤNG
Câu 1: Hãy sưu tầm, giới thiệu một di sản văn minh Chăm-pa và cho biết cảm nhận của em về di sản.
Trả lời:
Thánh địa Mỹ Sơn
Khu thánh địa Mỹ Sơn là quần thể di tích đền đài Chăm Pa thuộc xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Cách Trà Kiệu 20 km về phía Tây, cách thành phố Hội An 45 km về phía Tây, cách thành phố Đà Nẵng 68 km về phía Tây Nam, cách cố đô Huế 145 km về phía Nam. Khu vực này nằm trong một thung lũng có đường kính rộng chừng 2 km, bao quanh là đồi núi trùng điệp. Đây từng là nơi tổ chức cúng tế cũng như là khu vực lăng mộ các vua quan, hoàng thân quốc thích của những vương triều Chăm Pa xưa. Năm 1999, khu di tích Mỹ Sơn của Việt Nam được UNESCO công nhận nơi này là Di sản Văn hóa Thế Giới.
Thánh địa Mỹ Sơn, với hơn 70 đền tháp xây dựng bắt đầu từ giữa thế kỉ VII. Các vua Chăm trước đây chọn Mỹ Sơn để đóng đô có lẽ do tính chất thiêng liêng của vùng đất để tôn thờ thần thánh và cũng do đây là vị trí phòng ngự tốt trong trường hợp kinh đô Trà Kiệu bị đe dọa. Theo văn bia để lại, tiền thân của nó là một ngôi đền làm bằng gỗ từ thế ki thứ IV để thờ thần Di-va Bha-dre-xve-ra. Nhưng đến khoảng cuối thế kỉ VI, một cơn hoả hoạn đã thiêu cháy ngôi đến gỗ. Sau đó vào đầu thế kỉ VI, vua Sam-bhu-vac-man (trị vì từ năm 577 đến năm 629) đã dùng gạch để xây dựng lại ngôi đền còn tồn tại đến ngày nay. Các triều vua sau đó vẫn tiếp tục tu sửa lại các đền tháp cũ và xây dựng các đền tháp mới để thờ các vị thần.
Mỹ Sơn là khu thánh địa quan trọng nhất của đân tộc Chăm suốt từ cuối thế kỉ IV đến thế kỉ XV. Giá trị của các di tích ở Mỹ Sơn còn được thể hiện qua nghệ thuật điêu khác, chạm nổi trên gạch, trên đá với những hình ảnh sống động về các vị thần, tu sĩ, vũ nữ, hoa lá, muông thú và các vật tế lễ, ....
Với những giá trị lịch sử văn hoá, thấm mĩ, Thánh địa Mỹ Sơn đã được UNESCO bình chọn là Di sản văn hoá thế giới năm 1999.