Đáp án Lịch sử 9 chân trời Bài 1: Nước Nga Và Liên Xô Từ Năm 1918 Đến Năm 1945

BÀI 1. NƯỚC NGA VÀ LIÊN XÔ TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945

MỞ ĐẦU

Hình ảnh lá cờ với màu đỏ tượng trưng cho cách mạng, búa liềm, ngôi sao tượng trưng cho đoàn kết công – nông và Hồng quân Liên Xô đã gợi nhớ về một thời kì lịch sử vinh quang đầy tự hào của nước Nga Xô viết giai đoạn 1918 – 1945. Vậy, nước Nga đã trải qua những năm tháng như thế nào trước khi Liên Xô được thành lập? Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô thời kì này có những điểm gì nổi bật?

Hướng dẫn chi tiết:

Trước khi thành lập Liên Xô (1922), Nga (thời đó là Nga Xô Viết) đã trải qua một thời kỳ khó khăn sau Chiến tranh thế giới thứ nhất. Dưới đây là một số tình hình trước khi thành lập Liên Xô:

- Kinh tế: Kinh tế Nga bị tàn phá nặng nề do chiến tranh và cuộc cách mạng Nga năm 1917. Hệ thống công nghiệp hủy hoại và vô sản hóa, gây ra sự suy thoái và tăng nạn đói trong cả nông thôn và thành thị.

- Nông nghiệp và công nghiệp: Sự phá hoại từ chiến tranh và cách mạng đã làm suy giảm mạnh nền nông nghiệp và công nghiệp Nga. Sản lượng nông sản giảm và hệ thống công nghiệp gần như bị tê liệt. Các nhà máy và cơ sở sản xuất bị hủy hoại hoặc bỏ hoang.

- Thương mại: Hệ thống thương mại Nga gần như bế tắc. Các mối quan hệ thương mại với các quốc gia khác đã bị gián đoạn do cuộc cách mạng và chiến tranh.

- Nội chiến: Nội chiến Nga xảy ra sau cuộc cách mạng năm 1917. Quân Bạch vệ, một lực lượng chống cách mạng, và các lực lượng bên ngoài đã can thiệp và gây ra một cuộc nội chiến kéo dài và đẫm máu. Cuộc nội chiến trong giai đoạn này là một yếu tố quan trọng dẫn đến sự thành lập của Liên Xô.

Sau khi thành lập Liên Xô, quốc gia này đã đạt được nhiều thành tựu đáng chú ý:

- Kinh tế: Liên Xô đã phát triển thành một cường quốc công nghiệp xã hội chủ nghĩa. Chính sách kinh tế của Liên Xô tập trung vào công nghiệp hóa và cơ giới hóa. Các ngành công nghiệp chủ yếu như công nghiệp thép, công nghiệp máy móc và công nghiệp hóa chất đã được phát triển mạnh mẽ.

- Nông nghiệp: Liên Xô đã đạt được thành công trong việc tập thể hoá nông nghiệp. Hai hình thức chủ yếu là nông trang tập thể và nông trường quốc doanh đã được hình thành. Cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp cũng đã đạt được sự phát triển đáng kể.

- Giáo dục và văn hoá: Liên Xô đã đạt được nhiều tiến bộ trong lĩnh vực giáo dục và văn hoá. Nạn mù chữ đã được xoá bỏ, và hệ thống giáo dục đã được phát triển để đảm bảo phổ cập giáo dục tiểu học và giáo dục trung học cơ sở trên toàn quốc. Khoa học tự nhiên và xã hội cũng đã phát triển mạnh mẽ.

- Xã hội: Liên Xô đã xoá bỏ các giai cấp bóc lột và xây dựng một khối liên minh công-nông vững mạnh. Nền văn hoá mới XHCN đã được xây dựng, tạo điều kiệncho sự phát triển và tiến bộ trong các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, văn học và khoa học. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng Liên Xô cũng đối mặt với nhiều vấn đề và thách thức, bao gồm sự kiểm soát chính trị chặt chẽ và hạn chế về tự do cá nhân.

1. TÌNH HÌNH NƯỚC NGA XÔ VIẾT TRƯỚC KHI LIÊN XÔ THÀNH LẬP (1918 – 1922)

Câu hỏi: Hãy nêu những nét chính về tình hình nước Nga Xô viết trong những năm 1920 – 1922. Theo em, sự kiện nào quan trọng nhất trong giai đoạn này của lịch sử nước Nga.

Hướng dẫn chi tiết:

- Năm 1920: Nội chiến chấm dứt.

- Năm 1921: Chính sách kinh tế mới (NEP) và công cuộc khôi phục kinh tế.

Thay thế chế độ trưng thu lương thực thừa bằng thu thế lương thực. Tập trung khôi phục công nghiệp nặng. Tự do buôn bán, phát hành đồng rup mới.

=> Kết quả, ý nghĩa: Hoàn thành công cuộc khôi phục kinh tế. Phục vụ cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội (CNXH) ở một số nước.

=> Sự kiện quan trọng nhất của nước Nga Xô Viết

Năm 1922: Thành lập Liên bang cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô). 

2. LIÊN XÔ TỪ NĂM 1922 ĐẾN NĂM 1945

Câu hỏi: Dựa vào các tư liệu 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, 1.8 và thông tin trong bài học, hãy nêu những thành tựu của Liên Xô trong giai đoạn 1922 – 1945. Hạn chế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô là gì?

Áp phích 1.4 thể hiện thành tựu nào của Liên Xô trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội?

Hướng dẫn chi tiết:

Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1928-1932): Kế hoạch 5 năm lần đầu tiên tập trung vào công nghiệp hóa và cơ giới hóa nông nghiệp. Trong lĩnh vực nông nghiệp, Liên Xô đã thành công trong việc tập thể hóa nông nghiệp, với hai hình thức chủ yếu là nông trang tập thể và nông trường quốc doanh. Điều này đồng nghĩa với việc sự sở hữu trước đó của các nông dân về đất đai đã được tập trung và tập hợp lại thành các đơn vị nông nghiệp tập thể. Mục tiêu chính của kế hoạch này là tạo ra một nền tảng ổn định cho việc phát triển nền kinh tế xã hội chủ nghĩa.

Kế hoạch 5 năm lần thứ hai (1933-1937): Kế hoạch này tiếp tục tập trung vào công nghiệp hóa và cơ giới hóa nông nghiệp. Liên Xô đã đạt được một số thành tựu đáng kể trong lĩnh vực nông nghiệp. Sản lượng nông sản đã tăng lên đáng kể nhờ việc sử dụng các phương tiện cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp.

Kế hoạch 5 năm lần thứ ba (từ năm 1937): Kế hoạch này đã bị gián đoạn vào tháng 6 năm 1941 do cuộc tấn công của phát xít Đức vào Liên Xô trong Thế chiến II. Trước khi bị gián đoạn, kế hoạch này đã tiếp tục tập trung vào công nghiệp hóa và cơ giới hóa nông nghiệp. Tuy nhiên, chiến tranh đã gây tổn thất nặng nề cho nền kinh tế Liên Xô và làm gián đoạn quá trình phát triển.

Một hạn chế quan trọng trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô là việc đẩy nhanh tốc độ tập thể hóa nông nghiệp khi người dân chưa hoàn toàn sẵn sàng. Điều này đã gây ra một số vấn đề và khó khăn trong việc chuyển đổi từ hình thức nông nghiệp truyền thống sang hình thức tập thể hóa.

Ngoài ra, một hạn chế khác là Liên Xô đã đầu tư một tỷ lệ quá thấp cho công nghiệp nhẹ. Điều này đã gây ra một sự mất cân đối trong sự phát triển kinh tế và làm giảm hiệu suất sản xuất.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng Liên Xô đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội. Qua các kế hoạch 5 năm và các biện pháp khác, Liên Xô đã biến mộtnước nông nghiệp lạc hậu thành một cường quốc công nghiệp xã hội chủ nghĩa và đạt được vị thế quan trọng trên trường quốc tế.

Trong lĩnh vực giáo dục-văn hoá, Liên Xô đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Họ đã xoá bỏ nạn mù chữ và hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học trên toàn quốc cũng như giáo dục trung học cơ sở ở các thành phố. Đồng thời, công nghiệp giáo dục đã được phát triển, bao gồm cả lĩnh vực khoa học tự nhiên và xã hội.

Về xã hội, Liên Xô đã xoá bỏ hệ thống giai cấp bóc lột và xây dựng khối liên minh công-nông vững chắc. Họ đã xây dựng thành công nền văn hoá mới XHCN, mang tính chất xã hội chủ nghĩa.

Tổng kết lại, Liên Xô đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên, cũng có những hạn chế và khó khăn đã được ghi nhận, bao gồm việc đẩy nhanh tốc độ tập thể hóa nông nghiệp khi người dân chưa sẵn sàng và đầu tư một tỷ lệ quá thấp cho công nghiệp nhẹ.

LUYỆN TẬP

Hoàn thành bảng tóm tắt những nội dung chính về tình hình nước Nga và Liên Xô từ năm 1918 – 1945 theo mẫu dưới đây:

Hướng dẫn chi tiết:

VẬN DỤNG

Năm 1922, Liên Xô thành lập, trong đó, Nga và U-crai-na là hai nước đóng vai trò quan trọng hàng đầu. Sưu tầm thêm thông tin và hãy cho biết tình trạng quan hệ ngoại giao giữa hai quốc gia này trong giai đoạn hiện nay (đầu thế kỉ XXI).

Hướng dẫn chi tiết:

Lịch sử và yếu tố dân tộc: Lịch sử dân tộc và quan hệ giữa Nga và Ukraine có sự phức tạp và nhạy cảm. Ukraine từng là một phần của Liên Xô và sau đó trở thành một quốc gia độc lập sau sự sụp đổ của Liên Xô. Có những tranh cãi về việc xác định và giữ gìn bản sắc dân tộc và văn hoá của Ukraine, cũng như quyền tự quyết và quan hệ với Nga. Điều này đã góp phần tạo nên căng thẳng và xung đột giữa hai quốc gia.

Lợi ích chính trị và an ninh: Có những quan tâm về lợi ích chính trị và an ninh của Nga trong việc duy trì một vùng ảnh hưởng trong khu vực. Nga đã coi Ukraine là một phần quan trọng trong hệ thống an ninh của mình và có những động lực để duy trì sự kiểm soát hoặc tạo ra sự ảnh hưởng đối với Ukraine. Điều này đã dẫn đến căng thẳng và xung đột giữa hai bên.

Quan hệ quốc tế và địa chính trị: Xung đột giữa Nga và Ukraine cũng phản ánh sự cạnh tranh giữa các lợi ích và ảnh hưởng của các cường quốc và liên minh quốc tế khác trong khu vực. Trong quá trình xung đột, các quốc gia và tổ chức quốc tế đã tham gia vào việc ủng hộ các bên xung đột hoặc nỗ lực giải quyết xung đột.

Lý thuyết quan hệ quốc tế: Có nhiều lý thuyết và khía cạnh trong quan hệ quốc tế có thể được áp dụng để giải thích xung đột giữa Nga và Ukraine, bao gồm lý thuyết về sự cạnh tranh quyền lực, lý thuyết biên giới và lãnh thổ, cũng như lý thuyết về quyền tự quyết và chủ quyền.