Đáp án Lịch sử 9 chân trời Bài 9: Chiến tranh lạnh (1947 – 1989)

BÀI 9. CHIẾN TRANH LẠNH (1947 – 1989)

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, các nước Tây Âu, Mỹ và Liên Xô cùng một chiến tuyến chống lại chủ nghĩa phát xít. Gần cuối cuộc chiến tranh, vào tháng 2 – 1945, những người đứng đầu của Anh, Mỹ, Liên Xô đã cùng ngồi với nhau ở Hội nghị l-an-ta (Yalta), với một cái nhìn chung về thế giới thời hậu chiến. Nhưng tình hình sau đó đã thay đổi nhanh chóng. Thế giới bị lôi cuốn vào một tình trạng mà lịch sử gọi đó là "Chiến tranh lạnh”. Chiến tranh lạnh bắt đầu như thế nào? Biểu hiện và hậu quả của cuộc chiến tranh này là gì?

Hướng dẫn chi tiết:

Chiến tranh lạnh là một thời kỳ căng thẳng và đối đầu giữa hai phe chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội, chủ yếu là giữa Mỹ và Liên Xô, kéo dài từ những năm 1940 đến cuối những năm 1980 hoặc đầu những năm 1990 của thế kỷ XX.

Bản Tuyên bố Truman năm 1947 được coi là một bước khởi đầu quan trọng của Mỹ trong cuộc chiến tranh lạnh. Trong bản tuyên bố đó, Tổng thống Truman tuyên bố rằng sự tồn tại của Liên Xô đe dọa đáng kể đến sự an toàn của Mỹ và đề xuất viện trợ khẩn cấp 400 triệu USD cho Hi Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ. Mỹ cũng đưa ra "Kế hoạch Marshall" vào đầu năm 1947, cung cấp khoảng 17 tỷ USD để giúp các nước châu Âu phục hồi kinh tế sau chiến tranh. Vào ngày 4 tháng 4 năm 1949, Mỹ thành lập NATO (Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương), một liên minh quân sự của các nước phương Tây. Trong tháng 5 năm 1955, Liên Xô và các quốc gia Đông Âu đã thành lập Hiệp ước Varsava, một liên minh chính trị - quân sự của các nước chủ nghĩa xã hội châu Âu. NATO và Hiệp ước Varsava là những sự kiện quan trọng cuối cùng xác định sự hình thành của hai phe, hai cực trong chiến tranh lạnh. Chiến tranh lạnh đã lan rộng khắp thế giới.

Trong thời kỳ chiến tranh lạnh, thế giới luôn đối mặt với một tình trạng căng thẳng, các cường quốc đầu tư khổng lồ vào vũ khí hủy diệt và xây dựng hàng nghìn căn cứ quân sự, và luôn có nguy cơ bùng nổ một cuộc chiến tranh thế giới mới. Nhân loại phải chịu đựng khó khăn của đói nghèo, dịch bệnh, thiên tai và ô nhiễm môi trường. Đặc biệt, các nước ở châu Á và châu Phi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong thời kỳ này.

1. Nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh lạnh

Câu hỏi: Tại sao Chiến tranh lạnh xảy ra? Em có nhận xét gì về mục đích phát động Chiến tranh lạnh của Mỹ?

Hướng dẫn chi tiết:

Sau chiến tranh thế giới thứ hai, mối quan hệ giữa Mỹ và Liên Xô trở nên mâu thuẫn, căng thẳng kéo dài, áp đảo lẫn nhau, sự thù địch lẫn nhau; mâu thuẫn giữa 2 phe Tư bản chủ nghĩa (Mỹ đứng đầu) và phe Xã hội chủ nghĩa (do Liên Xô khởi xướng)

Việc phát động chiến tranh lạnh cũng là nhằm mục đích ngăn cản và tiến tới xoá bỏ Liên Xô và những nước xã hội chủ nghĩa

2. Biểu hiện và hậu quả của Chiến tranh lạnh

Câu hỏi: Hãy nêu các biểu hiện và hậu quả của Chiến tranh lạnh. Tư liệu 9.5 cho em biết điều gì về hậu quả của Chiến tranh lạnh?

Hướng dẫn chi tiết:

Mỹ và các nước đế quốc thường thực hiện các biện pháp nhằm chống lại Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa, bao gồm:

Đua tranh về vũ trang và gia tăng ngân sách quân sự: Cả Mỹ và các nước đồng minh của nó đầu tư một lượng lớn tiền vào nghiên cứu, phát triển và sản xuất vũ khí hủy diệt, nhằm tạo ra sự ưu thế quân sự.

Thành lập các khối quân sự: Mỹ thành lập NATO vào năm 1949, nhằm tạo ra một liên minh quân sự của các nước phương Tây để đối phó với sự mở rộng của Liên Xô. Các căn cứ quân sự cũng được xây dựng xung quanh Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa để tạo ra sự đe dọa và kiểm soát.

Tham gia vào các cuộc chiến tranh đàn áp phong trào giải phóng dân tộc: Mỹ và các đồng minh của nó tham gia vào các cuộc xung đột và chiến tranh ở các khu vực như Việt Nam, Hàn Quốc, Afghanistan và Trung Mỹ nhằm đối phó với các phong trào giải phóng dân tộc và cánh tả.

Trong khi đó, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa buộc phải tăng cường ngân sách quốc phòng và củng cố khả năng phòng thủ của mình để đối phó với sự đe dọa từ Mỹ và các đồng minh của nó.

Hậu quả của chiến tranh lạnh là:

Tình trạng căng thẳng liên tục: Thế giới sống trong một tình trạng căng thẳng vì sự đối đầu giữa hai phe. Sự tăng cường quân đội và sự sẵn sàng cho chiến tranh luôn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra một cuộc chiến tranh thế giới mới.

Tác động đa chiều: Chiến tranh lạnh ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế và chính trị trên toàn cầu. Các nước phải dành một phần lớn nguồn lực để duy trì cuộc chiến tranh lạnh và xây dựng quân đội, dẫn đến sự chú trọng ít hơn cho việc phát triển kinh tế và cải thiện đời sống của người dân.

Cuộc chiến tranh cục bộ và tác động nhân đạo: Chiến tranh lạnh đã góp phần vào xảy ra các cuộc xung đột và chiến tranh cục bộ trên khắp thế giới. Hàng triệu người đã chết và bị tàn phế trong các cuộc xung đột này, tác động nặng nề đến nhân khẩu và sự phát triển của các khu vực chịu ảnh hưởng.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Hãy vẽ sơ đồ tư duy thể hiện nguyên nhân, biểu hiện và hậu quả của Chiến tranh lạnh (1947-1989).

Hướng dẫn chi tiết:

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Sưu tầm thông tin trên internet, một số hình ảnh về vị trí nơi đất nước bị chia cắt do tác động của Chiến tranh lạnh ở Đức, Việt Nam, bán đảo Triều Tiên và ghi chú thích ở dưới mỗi bức hình.

Hướng dẫn chi tiết:

Chiến tranh lạnh gây ra tình trạng chia cắt lãnh thổ tại Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975. Nhân dân hai miền Nam, Bác đã phải hy sinh nhiều sức người, sức của để chiến đấu bảo vệ độc lập dân tộc và thống nhất đất nước. Sau năm 1975, Chiến tranh lạnh cũng gây ra nhiều khó khăn cho Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là hậu quả từ chính sách bao vây, cấm vận của Mỹ.

Sau tháng 8/1945, Mỹ và Liên Xô phải tổ chức một Uỷ ban Liên hợp giúp cho Triều Tiên thành lập một chính phủ lâm thời, nhưng vì giữa Mỹ và Liên Xô vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề quan trọng chưa nhất trí, cho nên đến năm 1948 vẫn chưa thành lập được chính phủ lâm thời của Triều Tiên. Tháng 8/1948, tại miền Nam Triều Tiên thành lập nước Dân quốc Đại Hàn. Tháng 9 năm ấy, ở miền Bắc Triều Tiên thành lập nước CHDCND Triều Tiên. Vì đây là hai chính phủ có tính chất không giống nhau cho nên khó cử hành được cuộc phổ thông đầu phiếu toàn dân tộc. Năm 1950, khi cộng đồng quốc tế nỗ lực tái thiết sau Thế chiến II, một cuộc xung đột mới nổ ra ở vùng Đông Bắc Á. Đây là một biến cố hiếm hoi khi Chiến tranh Lạnh biến thành nóng, đặt Mỹ và đồng minh ở thế đối nghịch với Liên Xô, CHDCND Triều Tiên và Trung Quốc.

Xây dựng bức tường Berlin.