Đáp án Lịch sử 9 chân trời Bài 4: Chiến tranh thế giới thứ 2 (1939 – 1945)

BÀI 4. CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ 2 (1939 – 1945)

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Bức ảnh bên ghi lại thời điểm thành phố Luân Đôn (Anh) bị máy bay Đức ném bom. Lực lượng không quân Đức ném bom xuống các mục tiêu quân sự cũng như dân sự. Cả khu dân cư đông đúc gần khu vực nhà thờ Xanh Pôn (Saint-Paul) chìm trong biển lửa. Vì sao nhân loại bị đẩy vào cuộc chiến khủng khiếp này? Cuộc chiến đã diễn ra như thế nào? Kết quả của nó tác động đến lịch sử thế giới ra sao?

Hướng dẫn chi tiết:

Hai phe đối đầu chính trong cuộc chiến là phe Đồng Minh và phe Phát xít.

Phe Đồng Minh gồm Anh, Mỹ và Liên Xô, trong khi phe Phát xít được lãnh đạo bởi Đức, Ý và Nhật Bản. Chiến tranh chủ yếu diễn ra trong hai giai đoạn, với cuộc tấn công của Đức vào Ba Lan là sự khởi đầu. Sau đó, Pháp và Anh tuyên chiến với Đức.

Cuối cùng, phe Đồng Minh giành chiến thắng và phe Phát xít hoàn toàn thất bại. Các nước Đức, Ý và Nhật Bản đã gây ra chiến tranh và cũng có ý định thiết lập một trật tự thế giới mới. Tuy nhiên, nhờ sự kiên cường và đấu tranh của các dân tộc trên thế giới chống lại chủ nghĩa phát xít tàn bạo, phe Đồng Minh đã đạt được chiến thắng cuối cùng.

1. Nguyên nhân bùng nổ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài và quan sát tư liệu 4.2, hãy trình bày nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ hai.

Hướng dẫn chi tiết:

Nguyên nhân sâu xa của Thế chiến II bao gồm mâu thuẫn về quyền lợi, thuộc địa và thị trường giữa các nước đế quốc sau Thế chiến I, cùng với sự không phù hợp của trật tự Vecxai - Oasinhton trong việc tổ chức và phân chia thế giới. Những nguyên nhân trực tiếp khác bao gồm:

- Ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1933: Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đã tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế và chính trị của nhiều quốc gia. Sự suy giảm kinh tế đã đẩy mạnh mâu thuẫn và căng thẳng giữa các quốc gia.

- Mâu thuẫn giữa các khối quốc gia: Sự đối đầu và mâu thuẫn giữa các khối quốc gia như Anh-Pháp-Mỹ và Đức-Italia-Nhật Bản ngày càng gia tăng. Sự cạnh tranh về thuộc địa và ảnh hưởng chính trị đã tạo ra một môi trường căng thẳng và dẫn đến xung đột.

- Sự bành trướng của Liên Xô: Sự mở rộng của Liên Xô dưới sự lãnh đạo của Joseph Stalin đã gây lo ngại và mâu thuẫn với các nước khác, đặc biệt là Đức.

- Thỏa thuận và thoả hiệp với phe Phát xít: Quân đội Anh, Pháp và Mỹ đã ký kết các thỏa thuận và thoả hiệp với phe Đức, Italia và Nhật Bản, hướng tới việc tấn công Liên Xô. Sự sáp nhập và mở rộng của Đức dẫn đến cuộc tấn công vào Tiệp Khắc và sau đó là Pháp, Anh tuyên chiến với Đức, đánh dấu sự bùng nổ của Thế chiến II.

Ngày 1/9/1939, Đức tấn công Ba Lan, và sau đó Pháp và Anh tuyên chiến với Đức, đánh dấu sự bùng nổ của Thế chiến II.

2. Những diễn biến chính

Câu hỏi: Hãy trình bày những diễn biến chủ yếu của Chiến tranh thế giới thứ hai

Hướng dẫn chi tiết:

Các sự kiện quan trọng trong giai đoạn này bao gồm:

- Phát xít Đức tấn công Ba Lan và xâm chiếm Châu Âu (từ tháng 9/1939 đến tháng 9/1940):

- Vào ngày 1/9/1939, Đức tấn công Ba Lan, và sau đó Anh và Pháp tuyên chiến với Đức, đánh dấu sự bùng nổ của Thế chiến II.

- Trong mùa xuân năm 1940, Đức tiến hành cuộc tấn công sang phía Tây, chiếm Đan Mạch, Na Uy, Bỉ, Hà Lan và Pháp. Cuối cùng, quân Đức tiến vào Paris, Pháp.

Phe phát xít bành trướng ở Đông Nam Âu (từ tháng 9/1940 đến tháng 6/1941):

- Đức đã chiếm đóng một phần lớn Châu Âu và đạt được ưu thế về quân sự.

- Phát xít Đức tấn công Liên Xô và chiến sự ở Bắc Phi:

- Vào ngày 22/6/1941, Đức tiến hành cuộc tấn công nhanh chóng vào Liên Xô, với ba đạo quân tấn công từ phía Bắc, Trung và Nam.

- Cùng lúc đó, Nhật Bản cũng tiến hành tấn công vào Đông Nam Á và Thái Bình Dương.

Ngày 7/12/1941, Nhật Bản tấn công Trân Châu và gây tổn thất lớn cho Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ. Sau đó, Mỹ tuyên chiến với Đức, Italia và Nhật Bản, đánh dấu sự mở rộng toàn cầu của Thế chiến II.

Trong giai đoạn 2 của Thế chiến II, từ năm 1942 đến 1945, quân Đồng Minh phản công và cuối cùng tiêu diệt phát xít Đức và buộc Nhật Bản đầu hàng. Liên minh chống phát xít được hình thành, và các chiến thắng quan trọng như Trận Stalingrad đã đánh dấu bước ngoặt trong cuộc chiến và đẩy phát xít vào tình thế phòng ngự. Cuối cùng, phát xít Đức bị tiêu diệt và Nhật Bản đầu hàng, đánh dấu kết thúc của Thế chiến II.

3. Hậu quả

Câu hỏi: Hãy phân tích những hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai đối với lịch sử nhân loại

Hướng dẫn chi tiết:

Gần 60 triệu người chết, 90 triệu người bị tàn tật, thiệt hài khoảng 4000 tỉ đô la Mỹ, gấp 10 lần so với Chiến tranh thế giới thứ nhất, bằng tất cả các cuộc chiến trnh trong 1000 năm trước đó cộng lại

Chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc với sự sụp đổ hoàn toàn của phát xít Đức, Italia, Nhật Bản. Thắng lợi thuộc về các dân tộc trên thế giới đã kiên cường đấu tranh chống lại chủ nghĩa Phát xít tàn bạo.

Nền kinh tế các nước bị ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ với các nước trực tiếp tham gia mà cả các nước không tham gia. Các hoạt động chính trị, kinh tế và đời sống xã hội của người dân bị đe doạ, không ổn định. Đây được coi là cuộc chiến tranh phi nghĩa, khi cả nước thắng trận và bại trận đều bị những tổn hại nặng nề, nghiêm trọng.

4. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của chiến thắng chống chủ nghĩa phát xít

Câu hỏi: Nguyên nhân nào đã làm nên thắng lợi của phe Đồng minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai? Hãy nêu ý nghĩa của thắng lợi đó

Hướng dẫn chi tiết:

- Nguyên nhân thắng lợi: tinh thần đoàn kết, chiến đấu anh dũng vì hoà bình, chính nghĩa của nhân dân trên toàn thế giới, sự hi sinh quên mình của Hồng quân Liên Xô, quân đội các nước Đồng minh, sự phối hợp giữa phe Đồng minh với các phong trào kháng chiến của nhân dân các nước bị phát xít chiếm đóng

- Ý nghĩa: cứu nhân loại khỏi thảm hoạ của chủ nghĩa phát xít, bảo vệ nền hoà bình, an nnh, tiến bộ của các dân tộc trên toàn thế giới, tạo điều kiện cho nhiều dân tộc vùng lên giành độc lập, trong đó có Việt Nam

LUYỆN TẬP

Câu 1: Hãy vẽ trục thời gian thể hiện những sự kiện chính của Chiến tranh thế giới thứ hai theo gợi ý sau:

Hướng dẫn chi tiết:

Giai đoạn 1:

- Tháng 9/1939: Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ khi Đức tấn công Ba Lan.

- Tháng 5/1940: Đức tiến hành cuộc tấn công mạnh mẽ ở mặt trận phía Tây, xâm chiếm Hà Lan, Bỉ, Luxembourg và Pháp, và sau đó đánh bại Đan Mạch và Na Uy.

- Ngày 22/6/1941: Đức tấn công Liên Xô, khởi đầu cuộc xâm lược quy mô lớn vào lãnh thổ Liên Xô.

Giai đoạn 2:

- Ngày 7/12/1941: Nhật Bản tấn công hạm đội Mỹ tại Trân Châu Cảng, đẩy Mỹ vào cuộc chiến với Nhật Bản và mở rộng Thế chiến II trên diện rộng.

- Năm 1942: Nhật Bản liên tiếp gặp thất bại trong các trận đánh quan trọng.

- Tháng 2/1943: Liên Xô giành chiến thắng quan trọng trong Trận Stalingrad, đánh dấu sự chuyển biến lớn trong cuộc chiến.

- Ngày 6/6/1944: Quân Đồng Minh tiến hành cuộc giải phóng nước Pháp từ quân Đức.

- Ngày 9/5/1945: Đức ký hiệp định đầu hàng không điều kiện, chấm dứt chiến tranh ở châu Âu.

- Ngày 15/8/1945: Nhật Bản chấp nhận đầu hàng không điều kiện, đánh dấu kết thúc Thế chiến II trên toàn cầu.

Câu 2: Theo em, đâu là nguyên nhân chính dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ hai? (Hiệp ước Véc-xai? Hành động của Hít-le hay chính sách nhân nhượng của các nước châu Âu?) Giải thích câu trả lời của em.

Hướng dẫn chi tiết:

Nguyên nhân của cuộc chiến tranh thế giới thứ hai là do sự gia tăng của chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa đế quốc, cùng với những vấn đề liên quan đến lãnh thổ, chính trị, kinh tế và tôn giáo.

Câu 3: Theo em, có điểm gì tương đồng trong nguyên nhân dẫn đến hai cuộc chiến tranh thế giới ở thế kỉ XX?

Hướng dẫn chi tiết:

Cả Thế chiến I và Thế chiến II đều có nguồn gốc từ mâu thuẫn giữa các nước đế quốc về vấn đề thị trường, thuộc địa và xung đột lãnh thổ. Thế chiến I bùng nổ chủ yếu do các mâu thuẫn giữa các đế quốc châu Âu về sự cạnh tranh thị trường và quyền lợi thuộc địa. Thế chiến II đã bắt nguồn từ những mâu thuẫn chưa được giải quyết sau Thế chiến I và sự mở rộng của các chế độ phát xít và đế quốc xâm lược.

Cả hai cuộc chiến tranh đều mang tính chất phi nghĩa và gây tổn thất nặng nề về sức người và tài sản của con người. Các cuộc chiến đã gây ra hàng triệu người thiệt mạng và gây tổn thất lớn về cơ sở hạ tầng và kinh tế của các quốc gia tham chiến.

Hậu quả của cả hai cuộc chiến tranh là rất nặng nề. Những hậu quả bao gồm thiệt hại về người và tài sản, tàn phá kinh tế, và sự thay đổi toàn diện về trật tự thế giới. Cả Thế chiến I và Thế chiến II đã tạo ra một trật tự thế giới mới, trong đó các cường quốc mới nổi lên và các tổ chức quốc tế như Liên Hiệp Quốc được thành lập để thúc đẩy hòa bình và hợp tác quốc tế.

Những hậu quả nặng nề của hai cuộc chiến tranh này đã làm cho thế giới nhận ra tầm quan trọng của việc giữ gìn hòa bình, thúc đẩy sự hợp tác quốc tế và phát triển bền vững.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Dựa vào kiến thức đã học kết hợp quan sát lược đồ 4.4, hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 150 chữ) để miêu tả lại trận phân công ở Xta-lin-grát.

Hướng dẫn chi tiết:

Ngày 20-11/1942, Phương diện quân Xta-lin-grat bắt đầu những đòn đột kích vào trận địa phòng ngự địch, và đã đẩy quân địch lùi sâu từ 15 - 20km. Ngày 23-11/1942, bằng các cánh vu hồi của các quân đoàn tăng thuộc các phương diện quân Tây Nam và Xta-lin-grat, cụm 22 sư đoàn (330.000 quân) địch đã bị hợp vây. Giai đoạn 1 chiến dịch phản công hoàn thành, từ đây quyền chủ động chiến lược trên cánh Nam mặt trận Xô - Đức (gồm vùng Cap-ca-dơ và Xta-lin-grat) chuyển vào tay quân đội Xô viết. Cuộc công kích tiêu diệt cụm địch bị hợp vây được tiến hành từ 10-1-1943, sau khi tối hậu thư của Hồng quân bị địch bác bỏ. Đến cuối tháng 1 đã chia cắt tập đoàn địch làm hai phần. Ngày 31-1, cụm phía nam do Thống chế Paolut trực tiếp chỉ huy đã đầu hàng. Ngày 2-2, cụm phía Bắc chấm dứt kháng cự. Chiến dịch phản công kết thúc thắng lợi với việc Phương diện quân Sông Đông đã bắt 91.000 địch đầu hàng và tiêu diệt 147.000 tên khác. Chiến thắng Xtalingrat đã đánh dấu bước ngoặt căn bản của chiến tranh thế giới, buộc phát xít phải chuyển từ tấn công sang phòng ngự.