Đáp án ngữ văn 9 chân trời Bài 10: Thực hành tiếng việt

BÀI 10. TIẾNG VỌNG NHỮNG NGÀY QUA

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Trong tiếng Việt có những từ ngữ được cấu tạo theo mô hình: X+ thông minh (như ngôi nhà thông minh, người tiêu dùng thông minh,...). Hãy tìm thêm những từ ngữ mới được cấu tạo theo mô hình trên.

Hướng dẫn chi tiết:

Doanh nghiệp thông minh.

Sản xuất thông minh.

Dịch vụ thông minh.

Bệnh viện thông minh

Du lịch thông minh

…

Câu 2: Tìm thêm ít nhất một mô hình cấu tạo các từ ngữ mới tương tự mô hình nêu ở bài tập 1. Liệt kê những từ ngữ mới được cấu tạo từ (các) mô hình mà em vừa tìm được.

Hướng dẫn chi tiết:

Mô hình cấu tạo từ ngữ mới: N + hóa

Ví dụ:

Điện toán hóa/ Tự động hóa/ Công nghiệp hóa/ Hiện đại hóa/ Thị trường hóa/ Cơ giới hóa/ Số hóa/ Trí tuệ hóa/ Bền vững hóa

Câu 3: Xác định nghĩa của các từ ngữ in đậm trong các trường hợp sau. Trong các trường hợp này, trường hợp nào từ ngữ được dùng theo nghĩa mới?

a1, Con cóc là cậu ông trời

Hễ ai đánh cóc thì trời đánh cho.

(Ca dao)

a2. Chúng tôi thích la cà ở những quán cóc bên hè phố.

b1, Nó trót làm sai nên bây giờ phải tìm cách chữa cháy.

b2, Lúc xảy ra hoả hoạn, đội cứu hoả đã đến kịp thời để chữa cháy.

Hướng dẫn chi tiết:

a1. "Con cóc là cậu ông trời":

Nghĩa: Từ "cóc" trong câu này được dùng theo nghĩa gốc, chỉ loài lưỡng cư da sần sùi, thường sống ở ao hồ.

Giải thích: Câu nói "Con cóc là cậu ông trời" là một câu ca dao tục ngữ Việt Nam, mang ý nghĩa tụng ca cho sự bình dị, gần gũi của con cóc. Câu nói này thể hiện quan niệm của người xưa về sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên, vạn vật.

a2. "Chúng tôi thích la cà ở những quán cóc bên hè phố":

Nghĩa: Từ "cóc" trong câu này được dùng theo nghĩa chuyển, chỉ những quán ăn, quán uống bình dân, nhỏ lẻ, thường nằm ven đường.

Giải thích: Từ "cóc" trong trường hợp này có thể xuất phát từ hình ảnh những quán nhỏ, lụp xụp, đơn sơ như "chòi cóc". Cũng có thể do những quán này thường phục vụ các món ăn bình dân, giá rẻ, phù hợp với túi tiền của "người bình thường" ("cóc" là cách gọi dân dã của "người").

b1. "Nó trót làm sai nên bây giờ phải tìm cách chữa cháy":

Nghĩa: Từ "chữa cháy" trong câu này được dùng theo nghĩa chuyển, chỉ hành động sửa sai lầm đã gây ra.

Giải thích: Trong trường hợp này, "chữa cháy" được sử dụng gián tiếp, nghĩa là khắc phục hậu quả của một hành động sai trái. "Nó" cần phải tìm cách giải quyết, sửa chữa lỗi lầm của mình để tránh những ảnh hưởng tiêu cực.

b2. "Lúc xảy ra hoả hoạn, đội cứu hoả đã đến kịp thời để chữa cháy":

Nghĩa: Từ "chữa cháy" trong câu này cũng được dùng theo nghĩa gốc, chỉ hành động dập tắt đám cháy.

Giải thích: Đây là nghĩa trực tiếp và phổ biến nhất của từ "chữa cháy". Đội cứu hoả sử dụng các phương tiện, kỹ thuật chuyên dụng để dập tắt đám cháy, ngăn chặn thiệt hại về người và tài sản.

Câu 4: Chỉ ra sự độc đáo trong cách kết hợp từ ở các trường hợp sau (chú ý các cụm từ/ câu được in đậm):

1. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối

Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?

(Thế Lữ, Nhớ rừng)

1. Sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời

(Hàn Mặc Tử, Mùa xuân chín)

1. Khách xa gặp lúc mùa xuân chín

(Hàn Mặc Tử, Mùa xuân chín)

1. Sông Ðáy chảy vào đời tôi

Như mẹ tôi gánh nặng rẽ vào ngõ sau mỗi buổi chiều đi làm về vất vả,

(Nguyễn Quang Thiều, Sông Đáy)

Hướng dẫn chi tiết:

1. Cách kết hợp động từ "uống" với đối tượng "ánh trăng tan" là một cách kết hợp mới mẻ và chưa từng có, là một nét độc đáo trong sáng tác thơ ca, thể hiện sự sáng tạo, tinh tế và nhạy cảm của tác giả. Câu thơ đã mang đến cho người đọc một hình ảnh thơ mộng, bay bổng, gợi lên những cảm xúc nhẹ nhàng, thanh tao và suy tư về cuộc sống.

b.

Sóng cỏ: Hình ảnh so sánh độc đáo, gợi tả sự mênh mông, bát ngát của cánh đồng cỏ. Cỏ không chỉ mọc dày mà còn cao, đung đưa như những làn sóng xanh.

Xanh tươi: Màu sắc tươi tắn, tràn đầy sức sống của cánh đồng cỏ.

Gợn tới trời: Cánh đồng cỏ trải dài, rộng lớn, như nối liền với bầu trời.

Cách kết hợp từ "Sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời" trong câu thơ là độc đáo, sáng tạo, tạo nên hình ảnh thơ sinh động, gợi cảm xúc và thể hiện được tâm hồn của tác giả.

1. Gợi ra hình ảnh mùa xuân rực rỡ, tràn đầy sức sống: "chín" gợi liên tưởng đến màu vàng óng ả của hoa mai, hoa đào, của nắng xuân.

Cách dùng từ thông thường: "mùa xuân đẹp", "mùa xuân rực rỡ",...

Sự khác biệt: "mùa xuân chín" mới mẻ, bất ngờ hơn, gợi cảm hơn, khơi gợi trí tưởng tượng của người đọc hơn.

1. Sông Ðáy: Dòng sông cụ thể, gắn liền với quê hương, tuổi thơ của tác giả.

Chảy vào đời tôi: Hình ảnh ẩn dụ, thể hiện sự hòa quyện, gắn bó sâu sắc giữa dòng sông và cuộc đời con người.

Câu 5: Theo em, những cách kết hợp từ được đề cập đến trong bài tập 4 có phải là cách diễn đạt mới của cộng đồng không? Dựa vào đâu em kết luận như vậy?

Hướng dẫn chi tiết:

Theo em, những cách kết hợp từ được đề cập đến trong bài tập 4 có phải là cách diễn đạt mới của cộng đồng. Bởi theo ngôn ngữ bình dân, chúng ta thường nói: ngắm ánh trăng dưới hồ, bãi cỏ, tuổi thơ tôi có con sông Đáy chảy,...