Giáo án dạy thêm ngữ văn 9 chân trời sáng tạo

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Nhắc lại kiến thức về tác giả Bằng Việt và tác phẩm Bếp lửa.

+ Phân tích mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh người bà trong bài thơ?

+ Đặc sắc trong kết cấu của bài thơ?

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

• GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

I. Nhắc lại kiến thức 

1. Tác giả

- Tên: Bằng Việt khai sinh là Nguyễn Việt Bằng.

- Năm sinh: 15/6/1941.

- Quê quán: Xã Chàng Sơn – huyện Thạch Thất – Hà Nội.

- Ông làm thơ   từ đầu những năm 60 và thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mỹ. 

- Hiện ông là chủ tịch Hội liên hiệp Văn học và nghệ thuật Hà Nội.

2. Tác phẩm

• Bài thơ được sáng tác năm 1936, khi tác giả đang là sinh viên học ngành Luật ở nước ngoài.

- Bài thơ được đưa vào tập Hương cây – bếp lửa năm 1986 tập thơ đầu tay của Bằng Việt và Lưu Quang Vũ.

- Bố cục: 4 phần.

- Cảm hứng chủ đạo: Là tình cảm bà cháu, tình cảm gia đình thiêng liêng gắn liền với hình ảnh bếp lửa một thời thơ ấu. 

3. Hình ảnh bếp lửa – hình ảnh người bà

•  Hình ảnh bếp lửa có thể coi là một trong những cảm xúc chủ đạo xuyên suốt tác phẩm khơi gợi nguồn cảm xúc hồi tưởng về bà của đứa cháu xa quê. 
• Hình ảnh bếp lửa chính là một phần không thể thiếu trong tuổi thơ cũng như trong cuộc đời của đứa cháu. Vượt lên cả không gian khoảng cách địa lí, thời gian để nhớ về tuổi thơ tuyệt đẹp của mình và hình ảnh người bà tần tảo.
• Bếp lửa không chỉ xuất hiện ở khổ đầu để khơi nguồn cảm xúc của chủ thể trữ tình mà xuất hiện rất nhiều lần trong bài (12 lần), hàm chứa nhiều cảm xúc mãnh liệt. Đó là những hồi tưởng   về tình bà cháu đồng thời cũng là những suy ngẫm của chủ thể trữ tình đối với người bà kính yêu của mình.

4. Kết cấu bài thơ

- Bài thơ có kết cấu chặt chẽ và sinh động cả về nội dung lẫn hình thức tạo nên một sự toàn vẹn để khắc họa tư tưởng chủ đề tác phẩm. 

• Tổ chức tác phẩm

+ Sử dụng thể thơ tự do với những câu thơ 7 chữ, 8 chữ và 9 chữ góp phần thể hiện dụng ý của tác giả. 

+ Bố cục bài thơ triển khai theo mạch cảm xúc của người cháu về tuổi thơ gắn liền với hình ảnh bếp lửa và người bà kính yêu của mình: Từ hiện thực – quá khứ - hiện tại…. + Không gian thời gian có sự thay đổi song xuyên suốt bài thơ chính là hình ảnh “bếp lửa” và người bà tần tảo. 

+ Sử dụng rất nhịp nhàng các biện pháp tu từ nghệ thuật như: sử dụng nhiều từ láy có tính gợi cảm, gợi tả cao “chờn vờn”, “ấp iu”, “tha thiết”, “lầm lũi”, “dai dẳng”…. Biện pháp tu từ điệp ngữ, điệp cấu trúc “Một ngọn lửa….”; “nhóm….”; “một bếp lửa…”, hình ảnh “bếp lửa” lặp lại 12 lần trong toàn bộ bài thơ, kết hợp cùng với ngôn từ ngắn gọn, bình dị, hàm súc đã góp phần tích cực trong việc thể hiện chủ đề cũng như mạch cảm xúc của bài thơ.

• Thế giới nội tâm của tác giả không chỉ thể hiện bằng ý nghĩa ngôn từ mà còn thể hiện sống động qua âm thanh nhịp điệu cũng như hình ảnh ẩn dụ, biện pháp tu từ nghệ thuật. 

1. Tổng kết
   1. Nội dung

• Bếp lửa là dòng hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành về những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu. Bộc lộ tình cảm sâu nặng với quê hương, gia đình và đất nước.
• Thể hiện một triết lí sâu sắc những điều thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức tỏa sáng nâng bước con người trong suốt hành trình của cuộc đời. 
• Tình yêu đất nước bắt nguồn từ tình yêu với cha mẹ với những gì thân thuộc và gần gũi nhất.

1. 2. Nghệ thuật

• Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các yếu tố biểu cảm, tự sự và miêu tả.
• Thể thơ tám chữ kết hợp 7 và 9 chữ phù hợp với việc diễn tả dòng cảm xúc và suy ngẫm về bà.
• Giọng điệu tâm tình tha thiết tự nhiên nhưng chân thành.
• Sự sáng tạo đặc biệt giữa hình ảnh bếp lửa – hình ảnh vừa thực vừa mang tính biểu tượng.