HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành các nhóm, yêu cầu các nhóm đọc thông tin trong SCĐ, thảo luận về các nội dung sau:

+ Tinh dầu được phân bố ở các họ thực vật nào?

+ Trong thực vật, tinh dầu tập trung chủ yếu ở đâu?

+ Tinh dầu được tích trữ ở đâu?

- GV tổ chức HS thảo luận trả lời CH thảo luận 1 SCĐ trang 21:

 Kể tên một số loài thực vật ở địa phương em có chứa tinh dầu. Cho biết bộ phận nào của loài thực vật đó chứa nhiều tinh dầu.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận tìm hiểu các họ thực vật có chứa tinh dầu, vị trí tinh dầu thường tập trung và trả lời CH thảo luận 1 SCĐ trang 21.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện HS trình bày kết quả thảo luận, câu trả lời CH thảo luận 1 SCĐ trang 21.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, tổng kết các họ thực vật có tinh dầu, các bộ phận của cây thường chứa tinh dầu.

I. Khái niệm về tinh dầu

- Tinh dầu được phân bố rộng trong hệ thực vật, tập trung nhiều ở một số họ như Cần (Apiaceae), họ Cúc (Asteraceae), họ Bạc hà (Lamiaceae), họ Cam (Rutaceae), họ Gừng (Zingiberaceae),....

- Một số loại tinh dầu có trong động vật như cầy hương, chồn hôi, cá nhà táng,…

- Trong thực vật, tinh dầu tập trung chủ yếu ở:

 + Thân: long não, vù hương,…

 + Vỏ: vỏ thân quế, vỏ quả cam, chanh,…

+ Lá: sả, bạc hà, tràm, bạch đàn,…

+ Hoa: hoa hồng, nhài, bưởi,…

+ Nụ hoa: đinh hương,…

+ Quả: sa nhân, hồi,…

+ Thân rễ: gừng, nghệ,…

 - Tinh dầu được tích trữ trong các mô, hình dạng của các mô này thay đổi tùy theo vị trí của chúng trong cây.

Trả lời CH thảo luận 1 SCĐ trang 21:

 - Mội số loài thực vật ở địa phương em có tinh dầu: cam, chanh, hoa hồng, hoa nhài, gừng, nghệ,…

- Bộ phận chứa tinh dầu:

+ Vỏ: vỏ quả cam, chanh.

+ Hoa: hoa hồng, nhài.

+ Thân rễ: gừng, nghệ.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành các nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận và trả lời CH thảo luận 2 SCĐ trang 22:

 Kể tên một số ứng dụng của tinh dầu được sử dụng trong đời sống, y tế, chế biến dược phẩm,…

- GV giới thiệu thêm cho HS về những ứng dụng khác của tinh dầu:

 + Hương thảo (Thymus vulgaris): Tinh dầu hương thảo được chiết xuất từ lá và hoa của cây, có tình chất kháng khuẩn, kháng nấm, kháng viên và được sử dụng làm mĩ phẩm.

 + Oải hương (Lavandula angustifolia): Tinh dầu của hoa oải hương được chiết xuất từ hoa của cây, có tính chất làm dịu, giảm căng thẳng và giảm đau; được sử dụng trong nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe và làm đẹp như dầu xả tóc, xà phòng và kem dưỡng da.

+ Bưởi (Citrus paradisi): Tinh dầu của quả bưởi được chiết xuất từ vỏ quả, có tính chất làm sạch, khử mùi và giúp làm giảm mỡ cơ thể; được sử dụng trong nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe và làm đẹp như xà phòng, dầu tắm và kem dưỡng da.

+ Hạt tiêu đen (Piper nigrum): Tinh dầu của hạt tiêu đen được chiết xuất từ hạt của cây; có tính chất ức chế vi khuẩn, giảm đau và tăng cường hệ tiêu hóa; được sử dụng trong nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe và làm đẹp như kem dưỡng da và dầu massage.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận theo nhóm về ứng dụng của một số loại tinh dầu, đọc SCĐ và trả lời CH thảo luận 2 SCĐ trang 22.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện HS trình bày kết quả thảo luận, câu trả lời CH thảo luận 2 SCĐ trang 22.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức về ứng dụng của một số loại tinh dầu.

II. Ứng dụng của một số loại tinh dầu

Trả lời CH thảo luận 2 SCĐ trang 22:

- Tinh dầu bạc hà có hàm lượng menthol cao, menthol có tác dụng kích thích dây thần kinh gây cảm giác lạnh, giảm đau tại chỗ.

- Tinh dầu họ cam làm thuốc kích thích tiêu hóa, làm nên các chế phẩm thuốc.

- Tinh dầu tỏi có tác dụng giảm cholesterol tự do và toàn phần, trị ho có đờm. Ăn tỏi thường xuyên có thể ngăn ngừa được bệnh ung thư.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành các nhóm, yêu cầu các nhóm đọc thông tin trong SCĐ, thảo luận về các nội dung sau:

+ Nguyên tắc của phương pháp chiết là gì?

+ Hãy nêu cách tiến hành phương pháp chiết.

+ Nêu cách xử lí sản phẩm sau khi chiết.

- GV yêu cầu các nhóm thảo luận và trả lời CH 3 SCĐ trang 22:

 Trong phương pháp chiết tinh dầu, cho biết các yếu tố ảnh hưởng đến khối lượng và chất lượng của tinh dầu thu được.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận theo nhóm về phương pháp chiết, đọc SCĐ và trả lời CH 3 SCĐ trang 22.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện HS trình bày kết quả thảo luận, câu trả lời CH 3 SCĐ trang 22.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức về phương pháp chiết.

III. Các phương pháp tách tinh dầu

Tìm hiểu về phương pháp chiết

- Nguyên tắc: sử dụng dung môi thích hợp để hòa tan tinh dầu trong nguyên liệu, sau đó tách dung môi để thu tinh dầu.

- Cách tiến hành:

+ Xay nhỏ nguyên liệu.

+ Nguyên liệu được ngâm ngập bằng dung môi trong bình kín.

+ Chiết nhiều lần với lượng dung môi vừ đủ.

- Xử lí sản phẩm sau khi chiết:

+ Dịch chiết sau khi ngâm được loại bỏ dung môi bằng cách chưng cất dưới áp suất thấp hoặc để bay hơi.

+ Để tách tinh dầu, người ta thường hòa tan hỗn hợp trong ethanol, khuấy đều ở nhiệt độ phòng.

+ Làm lạnh dung dịch ở nhiệt độ 10^oC – 15^oC.

+ Hỗn hợp còn lại là tinh dầu tan trong ethanol, loại bỏ dung môi, thu được tinh dầu.

Trả lời CH 3 SCĐ trang 22:

- Khi lựa chọn dung môi hoặc hỗn hợp dung môi không phù hợp, sẽ hạn chế quá trình hòa tan tinh dầu trong nguyên liệu.

- Bề mặt tiếp xúc của nguyên liệu cũng ảnh hưởng quá trình chiết tách tinh dầu, tùy vào nguyên liệu mà xay hoặc cắt nhỏ nguyên liệu cho phù hợp.

- Hạn chế sự tiếp xúc không khí trong quá trình ngâm chiết, tránh sự oxi hóa các chất dễ bị oxi hóa thường có trong thành phần tinh dầu.

- Sử dụng dụng cụ ngâm với chất liệu phù hợp