Giáo án chuyên đề Lịch sử 11 cánh diều CĐ 1 Hoạt động 3: Tìm hiểu nghệ thuật thời Lê Trung hưng và thời Nguyễn (P3)

Hình 36. Biểu diễn Nhã nhạc cung đình Huế

Hình 37. Các nhạc công ở Bắc Kì (thời thuộc Pháp) đang biểu diễn

Nội dung

Âm nhạc

cung đình

Âm nhạc

dân gian

Những nét cơ bản

Mô tả một loại hình âm nhạc tiêu biểu

Rút ra nhận xét

Nội dung

Âm nhạc cung đình

Âm nhạc dân gian

Những nét cơ bản

- Nhạc cung đình đặc sắc và có quy mô lớn nhất ở thời Nguyễn.

- Năm 1808, vua Gia Long đổi tên dàn nhạc cung đình là “Việt Nam quốc nhạc”.

Phát triển ở khắp các địa phương trên cả nước, mang đặc trưng vùng, miền: sân khấu cải lương, tuồng, hát chèo, hát quan họ, hát trống cơm,….

Mô tả một loại hình âm nhạc tiêu biểu

Nhã nhạc cung đình Huế

- Nhã nhạc là thể loại âm nhạc được trình diễn trong cung đình Việt Nam vào các dịp tế, lễ, những ngày lễ tôn giáo và các sự kiện đặc biệt (lễ đăng quang, lễ đón khách ngoại giao).

- Ở Việt Nam, Nhã nhạc bắt đầu xuất hiện vào thế kỉ XV, nhưng phải đến thời kì nhà Nguyễn (giữa thế kỉ XIX) mới phát triển rực rỡ và đạt đến trình độ uyên bác.

- Nhã nhạc cung đình bao gồm nhiều loại hình âm nhạc khác nhau, từ Lễ nhạc (dùng vào các cuộc tế, lễ lớn nhỏ của cung đình, trong các chùa, miếu), nhạc thính phòng, sân khấu... mà mỗi bộ môn đều có những nghệ sĩ chuyên sáng tạo và biểu diễn. - Nhạc khí dùng trong Nhã nhạc cung đình được chế tạo khéo léo, tinh xảo. Các buổi trình diễn Nhã nhạc thường huy động rất nhiều diễn viên ca múa và xiêm y được trang trí lộng lẫy, tinh tế.

- Dàn Đại nhạc là dàn nhạc quan trọng trong hệ thống nhạc lễ cung đình Huế, được diễn tấu trong các buổi lễ quan trọng như lễ tế đàn Nam Giao, tế miếu,... Dàn Tiểu nhạc mang màu sắc trang nhã, vui tươi, thường được diễn tấu trong các buổi yến tiệc của triều đình, trong các lễ đại khánh, dịp tết Nguyên đán.

- Ngày nay, Nhã nhạc cung đình Huế với các hình thức như dàn nhạc, ca chương, bài bản, vũ khúc được diễn xướng trong nhiều dịp như Phe-xti-van Huế, lễ hội Phật giáo, lễ hội dân gian, âm nhạc thính phòng,... Nhã nhạc còn được trình diễn trong các nghi thức ngoại giao, biểu diễn phục vụ khách du lịch và dân địa phương trong các dịp đại lễ, Tết cổ truyền.

- Giá trị nghệ thuật của Nhã nhạc vẫn được giữ gìn và tiếp tục phát huy.

Rút ra nhận xét

- Âm nhạc cung đình được hoàn thiện và phát triển đến đỉnh cao trên cơ sở kế thừa thành tựu âm nhạc dân tộc và  sự tiếp thu, dân tộc hóa một số yếu tố bên ngoài.

- Âm nhạc và các hình thức diễn xướng dân gian tùy theo đặc trưng vùng miền, tộc người đều có sự phát triển phong phú, đa dạng.

Những điểm mới

Dấu hiệu,

biểu hiện

Dẫn chứng qua ví dụ

Kiến trúc cung đình

Nghệ thuật điêu khắc

Sự phối hợp văn hóa truyền thống, Đông – Tây

Nhận xét

Những điểm mới

Dấu hiệu, biểu hiện

Dẫn chứng qua ví dụ

Kiến trúc

 cung đình

- Có quy mô lớn và kiên cố nhất so với các triều đại quân chủ khác trong lịch sử Việt Nam.

- Trải qua hàng thế kỉ chịu sự tác động của thời tiết khắc nghiệt, nhiều kiến trúc của Kinh thành Huế, thành quân sự ở các địa phương vẫn được lưu giữ gần như nguyên vẹn.

Kinh thành Huế.

Nghệ thuật

điêu khắc

- Xuất hiện một số loại hình nghệ thuật mới, đặc sắc, đặc biệt là nghệ thuật khảm sành sứ.

- Biểu tượng “cá hóa rồng” được đắp nổi bằng sành, sứ là chủ đề trang trí phổ biến trên các công trình kiến trúc cung đình hoặc công trình kiến trúc tôn giáo, tín ngưỡng dân gian.

Các công trình kiến trúc trong Đại Nội (Kinh thành Huế), trong lăng tẩm của các vua nhà Nguyễn như điện Thái Hòa, điện Kiến Trung,…

Sự phối hợp văn hóa truyền thống, Đông – Tây

- Nghệ thuật thời Nguyễn có sự kết hợp văn hóa Đông – Tây (văn hóa Việt – Pháp).

- Các công trình kiến trúc (Kinh thành Huế, lăng tẩm, thành quân sự ở các địa phương,…) có sự kết hợp văn hóa Đông – Tây, vừa phát huy được những thành tựu của kiến trúc Trung Hoa và kiến trúc thành quân sự phòng ngự Vô-băng của Pháp.

Lăng Minh Mạng, lăng Tự Đức, lăng Khải Định,…

Nhận xét

- Kế thừa thành tựu nghệ thuật truyền thống dân tộc, nghệ thuật thời Nguyễn đã cải biến và phát huy mạnh mẽ, đây thuyết phục những giá trị tinh hoa của dân tộc. Từ kiến trúc, điêu khắc cho đến hội hoạ, âm nhạc đều có sự kết hợp hài hoà giữa yếu tố truyền thống và yếu tố cách tân, phản ánh quá trình lao động sáng tạo không ngừng của nhân dân.

- Đặc điểm nổi bật của nghệ thuật thời Nguyễn là các công trình nghệ thuật luôn hài hoà với thiên nhiên, có kết cấu tổng thể chặt chẽ, ý tưởng sáng tạo, phương pháp biểu đạt mạch lạc, quy chuẩn. - Đặc biệt, nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc và hội hoạ đã phát triển

đa dạng, có sự tiếp thu thành tựu nghệ thuật Trung Hoa và phương Tây.

- Nhà Nguyễn đã bước đầu thể hiện tính chuyên nghiệp qua khả năng tổ chức quản lí các hoạt động nghệ thuật (Cục Hoa tượng, Ty Giáo phường), trưng tập thợ giỏi, nghệ nhân vào mục đích sáng tạo và phát triển. Nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc, hội hoạ và âm nhạc thời Nguyễn đã có bước phát triển vượt bậc so với các giai đoạn trước đó, để lại cho ngày nay một di sản to lớn các giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể có giá trị về nhiều mặt.