Giáo án Đạo đức 5 kết nối Bài 3: Vượt qua khó khăn

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế tích cực, hứng thú học tập cho HS và kết nối với bài học mới. 

b. Cách tiến hành

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Ai nhanh, ai đúng?” và phổ biến luật chơi

https://www.youtube.com/watch?v=UdtveSjlyXI 

- GV chia lớp thành 2 đội, mỗi đội lần lượt tìm ra các câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về đức tính siêng năng, kiên trì, vượt khó trong học tập và cuộc sống. 

- GV quy định đội nào tìm được nhiều câu đúng và nhanh nhất sẽ thắng cuộc. 

- GV nhận xét, đánh giá và ghi nhận đáp án đúng: Một số câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về đức tính siêng năng, kiên trì, vượt khó trong học tập và cuộc sống: 

+ Có chí thì nên.  

+ Kiến tha lâu cũng đầy tổ.

+ Nước chảy đá mòn.

+ Năng nhặt chặt bị.

+ Có công mài sắt có ngày nên kim.

+ Cần cù bù thông minh.

+ Nên thợ nên thầy nhờ có học/ No ăn, no mặc bởi hay làm. 

- GV nhận xét, kết luận, dẫn dắt HS vào bài học: Trong cuộc sống và học tập của mỗi người luôn xuất hiện những khó khăn đòi hỏi chúng ta cần phải vượt qua. Biết vượt qua khó khăn không những sẽ giúp chúng t thành công mà việc nhận biết những thử thách và vượt qua chúng còn khiến ta cảm thấy tự tin hơn và có thể đối mặt với bất cứ tình huống nào trong cuộc sống. Bài học “Bài 3 – Vượt qua khó khăn” ngày hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn điều đó. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Nhận biết những khó khăn cần phải vượt qua trong học tập và trong cuộc sống. 

a. Mục tiêu: HS nêu được một số khó khăn cần phải vượt qua trong học tập và trong cuộc sống. 

b. Cách tiến hành

- GV trình chiếu tranh 1 – 5 SGK tr.19-20. 

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi và trả lời câu hỏi: Các bạn trong tranh đang gặp khó khăn gì?

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV nhận xét, đánh giá, chốt đáp án:

+ Tranh 1: Bạn nam gặp khó khăn trong việc nhớ lại kiến thức đã được học từ học kì trước.

+ Tranh 2: Bạn nữ hay bị mất bình tĩnh và quên hết những điều định nói mỗi khi phát biểu trước lớp.

+ Tranh 3: Bạn nữ bị các bạn hiểu lầm, nói những điều không hay về bản thân.

+ Tranh 4: Bạn nữ gặp khó khăn trong việc học tập, sắp tới có bài kiểm tra cuối kì mà bạn lại bị ốm.

+ Tranh 5: Bạn nam gặp khó khăn trong cuộc sống, bố mẹ bạn đi làm ăn xa trong khi ông bà của bạn lại bị ốm, bạn phải làm rất nhiều việc nhà.

- GV đưa ra câu hỏi mở rộng: Kể thêm những khó khăn khác trong học tập và cuộc sống mà em biết. 

- GV mời 2 – 3 HS trả lời câu hỏi. HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ xung ý kiến (nếu có). 

- GV nhận xét, đánh giá, ghi nhận đáp án hợp lí: Ngoài ra, chúng ta còn có thể gặp phải những khó khăn khác như:

+ Gặp khó khăn trong việc hiểu bài giảng.

+ Dễ bị xao nhãng, khả năng tập trung ngắn hạn.

+ Trì hoãn công việc.

+ Hay phạm lỗi do bất cẩn.

+ Chịu áp lực từ gia đình.

+ Thay đổi môi trường sống.

+ Có nhiều thứ để học nhưng lại có quá ít thời gian.

- GV nhận xét và kết luận: Bất cứ ai trong cuộc đời đều gặp phải những khó khăn cần phải vượt qua. Lứa tuổi HS chúng ta cũng có những khó khăn của mình. Việc nhận ra những khó khăn sẽ giúp chúng ta có nghị lực và biết cách vượt qua. 

- GV mở rộng cho HS xem video bài hát “Đường đến ngày vinh quang”: 

https://youtu.be/EzXy6KkIoqk 

Hoạt động 2: Tìm hiểu biểu hiện và ý nghĩa của việc biết vượt qua khó khăn trong học tập và cuộc sống. 

a. Mục tiêu: HS nêu được những biểu hiện và giải thích được vì sao phải biết vượt qua khó khăn trong học tập và cuộc sống. 

b. Cách tiến hành

- GV yêu cầu HS đọc thầm nội dung câu chuyện “Chăm ngoan, học giỏi” SGK tr.20-21.

- GV mời 1 HS đọc diễn cảm câu chuyện trước lớp. HS khác theo dõi và đọc thầm theo. 

- GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm đôi để trả lời câu hỏi: 

+ Bạn Huế đã vượt qua khó khăn như thế nào?

+ Việc biết vượt qua khó khăn đó đã đem lại điều gì cho bạn?

+ Theo em, vì sao chúng ta cần biết vượt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống?  

- GV mời đại diện 1 – 2 nhóm trình bày kết quả thảo luận. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV nhận xét tinh thần, thái độ học tập, chốt đáp án: 

+ Bạn Huế gặp nhiều khó khăn cả trong học tập và cuộc sống như: 

• Không được sống với bố mẹ, bạn sống cùng ông bà trong khi ông bà thì hay đau ốm.

• Kinh tế eo hẹp. 

• Hằng ngày, bạn phải dành thời gian làm nhiều việc nhà để giúp đỡ ông bà như quét nhà, nấu cơm, nấu cám cho lợn. 

• Bên cạnh đó, để đến được trường học, bạn phải dậy rất sớm để đi bộ đến trường.

+ Việc biết vượt qua khó khăn đó đã giúp bạn đạt danh hiệu "Học sinh giỏi".

+ Cần biết vượt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống vì khó khăn là điều luôn xảy ra khi sống và làm việc.

- GV yêu cầu học sinh làm việc theo cá nhân, đọc thông điệp SGK tr.24:

Không có việc gì khó

 Chỉ sợ lòng không bền

                            Đào núi và lấp biển

                            Quyết chí ắt làm nên.

(Hồ Chí Minh) 

- GV mời 2 – 3 HS chia sẻ ý nghĩa của thông điệp. 

- GV chốt kiến thức:

+ Khó khăn luôn xuất hiện trong học tập và cuộc sống của mỗi người. Để thành công, mỗi người cần phải đối diện với nó và tìm cách vượt qua. 

+ Vượt qua khó khăn giúp con người rèn luyện được những phẩm chất và kĩ năng quý báu như siêng năng, kiên trì, giao tiếp, hợp tác, kiên định mục tiêu. 

- GV cho HS xem video mở rộng câu chuyện “Có công mài sắt có ngày nên kim”  

https://youtu.be/EEcp_HijCOs  

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: Giúp HS củng cố kiến thức, hình thành kĩ năng thông qua bày tỏ thái độ, nhận xét hành vi xử lí tình huống về vượt qua khó khăn.  

b. Cách tiến hành

Bài tập 1: Bày tỏ ý kiến. 

- GV yêu cầu HS làm việc nhóm (4 HS/ nhóm), đọc yêu cầu Bài tập 1 SHS tr.21 và hoàn thành phiếu học tập: 

- GV hướng dẫn cho các nhóm HS trình bày kết quả bằng cách sử dụng sticker hoặc biển mặt cười (đồng tình), mặt mếu (không đồng tình) và bổ sung.  

- GV mời đại diện HS phát biểu, nêu ý kiến. Các HS khác lắng, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). 

- GV khen thưởng các nhóm làm việc tốt.

- GV nhận xét, đánh giá và tổng kết việc làm đúng và không đúng trong việc biết vượt qua khó khăn:

a. Không đồng tình. Vì có một số khó khăn dù là trẻ em cũng có thể gặp và phải tự mình vượt qua.

b. Đồng tình. Vì khi ấy, sự hỗ trợ của người đáng tin cậy giúp ta có thêm sức mạnh để vượt qua khó khăn.

c. Không đồng tình. Vì bất cứ người nào cũng luôn có những khó khăn xuất hiện trong cuộc sống và cũng đều cần vượt qua.

d. Không đồng tình. Vì ý chí và tinh thần vượt khó không phải là bẩm sinh mà mỗi người đều có thể rèn luyện được.

e. Đồng tình. Vì việc vượt khó giúp chúng ta gặt hái được thành công và chính thành - công ấy sẽ mang lại cho chúng ta nhiều niềm vui trong cuộc sống.

g. Không đồng tình. Vì vượt khó đôi khi sẽ khiến bản thân mệt mỏi, tuy nhiên khi vượt qua được khó khăn sẽ giúp ta thành công và có nhiều niềm vui trong cuộc sống.

Bài tập 2: Dự đoán điều có thể xảy ra

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, đọc yêu cầu bài tập 2 và trả lời câu hỏi: Em hãy cho biết điều gì có thể xảy ra khi gặp khó khăn nếu: 

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm trình bày kết quả thảo luận. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận:

a. Nếu sợ hãi, nản chí, không muốn hành động khi gặp khó khăn thì sẽ không thể thành công trong học tập và cuộc sống, bên cạnh đó nếu cứ mãi lo lắng và sợ hãi, không dám hành động thì chúng ta không thể biết mình có thể làm được những gì, không khám phá được những khả năng của bản thân.

b. Nếu khi gặp khó khăn, ta giữ được bình tĩnh để suy nghĩ sáng suốt, xem tất cả mọi khó khăn, thử thách chỉ là tạm thời, chấp nhận thay đổi, thực hiện các biện pháp, điều chỉnh theo nó thì sẽ vượt qua được khó khăn và đạt được thành công.

c. Việc không tin vào khả năng của bản thân và sự hỗ trợ, ủng hộ của những người đáng tin cậy khi gặp khó khăn sẽ làm cho bản thân luôn mặc cảm, tự ti, không hiểu được bản thân, không xác định được điểm mạnh, điểm yếu của bản thân để xác định các biện pháp vượt qua khó khăn; dễ mắc các triệu chứng tâm lí không tốt như trầm cảm, lo âu, mệt mỏi,...

d. Nếu luôn ỷ lại, chờ đợi sự giúp đỡ của người khác khi gặp khó khăn sẽ khiến bản thân có thói quen dựa dẫm, lười lao động, lười suy nghĩ, thụ động trong tư duy, thiều năng lực để đưa ra những quyết định trong những trường hợp cụ thể, không làm chủ được cuộc đời, không có bản lĩnh, sáng tạo, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội,...

e. Khi gặp khó khăn mà không làm gì cả, hi vọng khó khăn đó tự biến mất sẽ không thể đưa đến thành công, vì những khó khăn đã xảy ra không thể tự biến mất được mà đòi hỏi phải có những hành động và biện pháp cụ thể.

Bài tập 3: Vận dụng các bước để giúp bạn vượt khó khăn. 

- GV trình chiếu cho HS quan sát các bước vượt qua khó khăn SGK tr.22. 

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, đọc yêu cầu bài tập 3, vận dụng các bước vượt qua khó khăn để giải quyết một tình huống ở Hoạt động 1 phần Khám phá. 

- GV trình chiếu lại ảnh các tình huống ở Hoạt động 1 phần Hoạt động SGK tr.19-20.

- GV mời đại diện 2 – 3 nhóm trình bày kết quả thảo luận. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có). 

- GV đưa ra đáp án mẫu và công nhận đáp án hợp lí. 

Với tình huống khó khăn số 4 SGK tr.20.

+ Bước 1: Khó khăn là bị ốm khi sắp đến kiểm tra cuối kì. 

+ Bước 2: Nguyên nhân dẫn đến khó khăn là cơ thể mệt mỏi, không thể ôn bài. 

+ Bước 3: Các phương án giúp vượt qua: Giữ tâm hồn lạc quan; điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ; chịu khó ăn uống và vận động cơ thể để mau phục hồi; nhờ bạn bè giảng giải; nhờ người thân hỗ trợ chăm sóc,...

+ Bước 4: Lựa chọn những phương án phù hợp với hoàn cảnh của bản thân trên đây và kiên trì thực hiện. 

- GV nhận xét, khen ngợi các nhóm có những vận dụng đúng. 

Bài tập 4: Nhận xét những việc làm cụ thể trong việc thể hiện sự vượt qua khó khăn. 

- GV trình chiếu cho HS quan sát tranh minh họa SGK tr.23.

- GV tổ chức cho HS làm việc nhóm đôi, đọc nội bài 4 để nhận xét việc làm của các bạn trong từng trường hợp. 

- GV mời đại diện các nhóm trình bày nhận xét của nhóm mình. Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi cho nhóm bạn (nếu có). 

- GV nhận xét tinh thần, thái độ học tập, kết quả làm việc nhóm.

- GV kết luận về những việc làm để thể hiện sự vượt khó trong học tập và cuộc sống:

+ a. Bạn Phống đã biết vượt qua khó khăn bằng cách chăm chỉ, kỉ luật với bản thân, hằng ngày thức dậy rất sớm để đi bộ đến trường đều đặn, đúng giờ.

+ b. Bạn Ngọc biết vượt khó, không ngại thử những điều mới, phức tạp. Điều đó sẽ giúp bạn học tốt môn cầu lông đồng thời có thể khám phá những khả năng của bản thân, thêm mạnh dạn, tự tin.

+ c. Bạn Phương không có tinh thần vượt khó, vừa gặp một chút khó khăn đã nản chí.

+ d. Hằng sợ khó nên đã từ chối khi bố muốn dạy bạn cách tỉa, tạo dáng cho cây cảnh, chứng tỏ bạn là người ngại khó, ngại khổ. Nếu cứ tiếp tục như vậy bạn sẽ trở nên thụ động, tự ti, không khai thác, khám phá được những khả năng của bản thân,...

Bài tập 5: Đưa ra lời tư vấn

- GV chia HS thành 4 nhóm, yêu cầu HS đọc tình huống SGK tr.24 và yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ:  Đưa ra lời tư vấn cho các bạn những việc cần làm để vượt qua khó khăn: 

+ Nhóm 1: Nghiên cứu, thống nhất kịch bản, phân vai và hướng đưa ra lời tư vấn cho trường hợp a.  

+ Nhóm 2: Nghiên cứu, thống nhất kịch bản, phân vai và hướng đưa ra lời tư vấn cho trường hợp b. 

+ Nhóm 3: Nghiên cứu, thống nhất kịch bản, phân vai và hướng đưa ra lời tư vấn cho trường hợp c. 

+ Nhóm 4: Nghiên cứu, thống nhất kịch bản, phân vai và hướng đưa ra lời tư vấn cho trường hợp d. 

- GV mời đại diện các nhóm trình bày phần đóng vai. Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi cho nhóm bạn (nếu có). 

- GV tổng kết về việc nên đưa ra những lời tư vấn đúng đắn để vượt qua khó khăn: 

+ Trường hợp a: Bạn viết chữ xấu, khó đọc:

• Luyện tập rèn chữ.

• Nhờ người thân, bạn bè kiểm tra kết quả rèn luyện.

+ Tình huống b: Bạn học chưa tốt môn Toán:

• Nắm chắc các công thức.

• Không học dồn, phải học vững bài trước thì mới học tốt được bài sau.

• Lắng nghe và ghi chép cẩn thận bài giảng của thầy cô.

• Mạnh dạn hỏi khi chưa hiểu trong quá trình học trên lớp.

+ Tình huống c: Bạn thường đi học trẻ vì thói quen ngủ dậy muộn:

• Sắp xếp thời gian ngủ cố định theo lịch.

• Không sử dụng các thiết bị công nghệ ít nhất 30 phút trước khi đi ngủ.

• Tới các cơ sở y tế để được kiểm tra và có hướng can thiệp kịp thời nếu khó ngủ.

+ Tình huống d: Bạn bị một nhóm bạn khác bắt nạt:

• Tìm sự giúp đỡ từ cha mẹ, người thân, bạn bè, thầy cô, gia đình.

• Tránh xa bạn xấu.

• Quản lí cảm xúc giận dữ.

- GV chiếu cho HS xem đoạn phim mở rộng “Mạc Đĩnh Chi – bông sen trong giếng ngọc” 

https://youtu.be/yD0Pa2owPp4 

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân để trả lời câu hỏi:

+ Nhân vật Mạc Đĩnh Chi trong đoạn phim trên đã vượt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống như thế nào?

+ Những sự cố gắng đó đã giúp Mạc Đĩnh Chi có được điều gì? 

- GV mời 2 – 3 HS trả lời câu hỏi. HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

- GV nhận xét, đưa ra đáp án:

+ Mạc Đĩnh Chi đã vượt qua những khó khăn của hoàn cảnh gia đình và vất vả của việc học tập.

+ Những sự cố gắng đó đã giúp Mạc Đĩnh Chi học tập thành tài, đỗ đạt cao, có nhiều đóng góp cho đất nước và rạng danh đến muôn đời. 

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a. Mục tiêu: HS kết nối được những điều đã học với thực tiễn cuộc sống thông qua việc liên hệ với những khó khăn có thể gặp phải và những biện pháp khắc phục khó khăn. 

b. Cách tiến hành

Nhiệm vụ 1: Trả lời câu hỏi Vận dụng tr.24

Bài tập 1: 

- GV tổ chức cho HS làm việc cá nhân để thực hiện Bài tập số 1 SGK tr.24 theo mẫu sau: 

- GV mời 2 – 3 HS chia sẻ kết quả làm việc trước lớp. HS khác quan sát, lắng nghe, nhận xét sản phẩm của bạn.

- GV nhận xét, đánh giá, đưa ra đáp án gợi ý: 

- GV hướng dẫn HS áp dụng các biện pháp mà các em đã liệt kê vào thực tiễn khi gặp khó khăn.

Bài tập 2: Tìm hiểu tấm gương vượt khó

- GV chia HS làm các nhóm (4 HS/ nhóm).

- GV hướng dẫn các nhóm trao đổi, thảo luận, tìm hiểu về một tấm gương HS vượt khó. 

- HS lắng nghe, tham gia trò chơi. 

- HS thực hiện nhiệm vụ, tham gia trò chơi. 

- HS lắng nghe, ghi nhớ. 

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS lắng nghe, tiếp thu, chuẩn bị vào bài mới.

- HS quan sát ảnh. 

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS lắng nghe câu hỏi. 

- HS trả lời. 

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS lắng nghe, tiếp thu và ghi nhớ. 

- HS nghe video bài hát. 

- HS đọc thầm nội dung SGK. 

- HS đọc diễn cảm trước lớp. 

- HS thảo luận nhóm đôi. 

- HS trình bày kết quả thảo luận. 

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS đọc thông điệp.  

- HS trả lời. 

- HS lắng nghe, ghi nhớ. 

- HS xem video mở rộng. 

- HS đọc yêu cầu bài tập 1, suy nghĩ và trả lời. 

- HS thực hiện theo hướng dẫn. 

- HS trả lời. 

- HS lắng nghe, vỗ tay. 

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS làm việc cặp đôi.

- HS trả lời. 

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS quan sát. 

- HS làm việc cặp đôi.

- HS quan sát lại tranh. 

- HS trả lời. 

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS lắng nghe, vỗ tay. 

- HS quan sát tranh. 

- HS làm việc theo nhóm đôi.

- HS trả lời. 

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS quan sát tình huống và đọc yêu cầu bài tập.