Giáo án dạy thêm ngữ văn 9 cánh diều

Ngày soạn: …/…/…

Ngày dạy: …/…/…

BÀI 1: THƠ VÀ THƠ SONG THẤT LỤC BÁT

ÔN TẬP VĂN BẢN: SÔNG NÚI NƯỚC NAM (NAM QUỐC SƠN HÀ)

1. MỤC TIÊU
2. Kiến thức

• Ôn tập những kiến thức về tác phẩm Sông núi nước Nam.
• Ghi nhớ, khắc sâu được chủ đề, tư tưởng, thông điệp mà tác giả muốn gửi đến người đọc qua tác phẩm Sông núi nước Nam.

1. Năng lực 

Năng lực chung

• Năng lực tự học và tự chủ: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, quan sát hình ảnh để hiểu về văn bản đã học.
• Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để thực hiện phiếu học tập, hợp tác để giải quyết vấn đề về văn bản đã học.
• Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thu thập và làm rõ các thông tin liên quan đến bài học; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

• Năng lực thu thập thông tin liên quan đến tác phẩm Sông núi nước Nam.
• Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm.
• Năng lực phân tích, đánh giá được đặc điểm nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
• Năng lực cảm thụ văn học: bình luận, nêu cảm nhận riêng về những chi tiết tiêu biểu trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm.
• Năng lực đọc hiểu một bài thơ trữ tình theo đặc trưng thể loại: phân tích ý nghĩa hình tượng nghệ thuật, đánh giá những sáng tạo độc đáo của tác giả.
• Năng lực phân tích, so sánh văn bản với các văn bản khác cùng chủ đề.

1. Về phẩm chất

• Củng cố tinh thần yêu nước và lòng tự hào dân tộc.

1. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
2. Chuẩn bị của giáo viên

• Giáo án.
• Phiếu bài tập.
• Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm.
• Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp.
• Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà.

1. Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ Văn 9, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn bài học, vở ghi.

III.  TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập từ đó khắc sâu kiến thức nội dung văn bản Sông núi nước Nam.

b. Nội dung: GV đặt câu hỏi.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 

• GV đặt câu hỏi: Vì sao bài thơ Sông núi nước Nam lại được coi như bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên của Việt Nam? 

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS suy nghĩ và trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV mời một số HS đứng dậy trả lời câu hỏi.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

• GV dẫn dắt vào bài: 

“Sống vững chãi bốn nghìn năm sừng sững

Lưng đeo gươm, tay mềm mại bút hoa

Trong và thật sáng hai bờ suy tưởng

Sống hiên ngang mà nhân ái chan hòa”.

Lịch sử Việt Nam viết bằng máu và nước mắt của biết bao nhiêu thế hệ cha anh. Mỗi một tấc đất sông núi đều mang dáng hình của biết bao lớp người đi trước. Để hôm nay chúng ta được đứng dưới ngọn cờ hòa bình, được ấm no hạnh phúc. Ngày 2/9/1945 tại quảng trường Ba Đình lịch sử Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đây là bản tuyên ngôn duy nhất của Việt Nam. Thế nhưng ngược về lịch sử hơn một ngàn năm trở về trước đã có một bài thơ được coi như Bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam. Đó chính là bài thơ Thần Sông núi nước Nam. Trong bài học hôm nay chúng ta sẽ cùng đi sâu củng cố nội dung ý nghĩa của bài thơ này.

B. CỦNG CỐ KIẾN THỨC BÀI HỌC

1. Mục tiêu: Hệ thống lại và nắm vững kiến thức chung về thể loại, tác giả,… của văn bản Sông núi nước Nam.
2. Nội dung: Ôn tập kiển thức về tác giả và tác phẩm Sông núi nước Nam.
3. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.
4. Tổ chức thực hiện.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về văn bản Sông núi nước Nam.

b. Nội dung:

- GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp.

- GV hướng dẫn HS thực hiện phần Luyện tập theo văn bản đọc. 

c. Sản phẩm:

- Phiếu bài tập của HS.

- Câu trả lời các câu hỏi vận dụng.

d. Tổ chức thực hiện

Nhiệm vụ 1: Trả lời câu hỏi trắc nghiệm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ:

- HS vận dụng kiến thức đã học về văn bản hoàn thành Phiếu bài tập.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 HS đọc đáp án trước lớp theo Phiếu bài tập. 

- GV mời một số HS khác đọc đáp án khác (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn đáp án:

Nhiệm vụ 2: Luyện tập theo văn bản 

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn làm bài vào vở, cho HS luyện tập theo những nhiệm vụ cụ thể sau:

Câu 1: Tuyên ngôn độc lập là gì? Nội dung tuyên ngôn độc lập trong bài thơ là gì?

Câu 2: Hai câu đầu bài thơ nói lên nội dung gì? Âm điệu hào hùng, đanh thép của câu thơ có tác dụng gì trong việc diễn tả tư tưởng, cảm xúc về chủ quyền đất nước?

Câu 3: Trong lịch sử dân tộc ta, ngoài Sông núi nước Nam em còn biết những văn bản nào được coi là tuyên ngôn độc lập của nước ta. Từ việc phân tích cách biểu ý trong bài thơ, em cảm nhận được thái độ, tình cảm nào của tác giả bài viết?

Câu 4: Vì sao có thể ví bài thơ như bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam và được coi như bài thơ thần?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để hoàn thành bài luyện tập vào vở.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện một số HS trình bày trước lớp. 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

- GV gợi ý:

Câu 1: 

• Tuyên ngôn Độc lập là lời tuyên bố về quyền của một đất nước và khẳng định không một thế lực nào xâm phạm.
• Nội dung Tuyên ngôn độc lập trong bài thơ này gồm có 2 ý: 

+ Khẳng định chủ quyền, nước Nam là của người Nam (hai câu đầu): Tác giả khẳng định nước Nam là của người Nam. Đó là điều đã được ghi tại "thiên thư" (sách trời). 

+ Kẻ thù không được xâm phạm (hai câu sau): Ý nghĩa tuyên ngôn còn thể hiện ở lời khẳng định chắc chắn rằng nếu kẻ thù vi phạm vào quyền tự chủ ấy của nước ta thì chúng thế nào cũng sẽ phải chuốc lấy thất bại mà thôi.

Câu 2:

Tác giả tự xưng dân tộc mình là “Nam quốc”, gọi vua nước ta là “đế”, đó chính là cách để thể hiện niềm tự hào, tự tôn dân tộc. Xưa nay, các nước phương Bắc hay coi thường, miệt thị nước ta, xem Đại Việt ta là một nước chư hầu thuộc địa không phải là một quốc gia độc lập, vua ta chỉ là các vương hầu dưới quyền cai trị của chúng hằng năm phải nộp cống vật. Chân lý của độc lập, chủ quyền của dân tộc không chỉ được minh chứng bằng lý lẽ thực tiễn mà còn được khẳng định bởi “thiên thư”. Hai chữ “tiệt nhiên” được thốt lên chắc nịch, mạnh mẽ, đanh thép mà không ai có thể lên tiếng phản bác. Sông núi nước Nam đã được định phận ở sách trời, có thần linh chứng giám cho nên điều đó là thiêng liêng và bất khả xâm phạm.