Giáo án điện tử chuyên đề Vật lí 12 kết nối Bài 6: Chụp X-quang. Chụp cắt lớp

CHÀO MỪNG CÁC EM

ĐẾN VỚI BÀI HỌC HÔM NAY!

• Chụp X-quang, chụp cắt lớp đóng vai trò rất quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh.

KHỞI ĐỘNG

• Phương pháp này hỗ trợ bác sĩ quan sát hình ảnh các bộ phận bên trong cơ thể người bệnh mà không cần phải phẫu thuật.

Chụp X-quang, chụp cắt lớp được thực hiện như thế nào?

BÀI 6: CHỤP X – QUANG. CHỤP CẮT LỚP

Chuyên đề Vật lí 12 - Kết nối tri thức

NỘI DUNG BÀI HỌC

01

Chụp X-quang trong chẩn đoán y học

02

Cải thiện hình ảnh của chụp X-quang

03

Chụp cắt lớp

I.

CHỤP X-QUANG TRONG CHẨN ĐOÁN Y HỌC

Hình 6.1. Phòng chụp X-quang

Câu hỏi

(SGK - tr.33)

1

2

3

Nghiên cứu thông tin mục I SGK và thực hiện các yêu cầu:

Nêu nguyên lí chụp X-quang trong y học.

Giải thích tại sao trên phim chụp X -quang lại có màu đậm, nhạt khác nhau.

Nêu một số ưu và nhược điểm của chụp X-quang.

Câu 1:

Nguyên lí chụp X-quang trong y học

• Khả năng đâm xuyên của tia X.
• Sự hấp thụ qua vật cần chụp khác nhau.

Hình ảnh hiển thị trên phim khác nhau.

Câu 2:

Trên phim chụp X-quang có màu đậm, nhạt khác nhau vì:

Hình 6.3. Hình chụp X-quang phổi

Tia X có tác dụng rất mạnh lên kính ảnh.

• Vật hấp thụ nhiều tia X, hình ảnh hiển thị trên phim có màu sáng.
• Vật hấp thụ ít tia X trên phim có màu đậm.

Hình 6.3. Hình chụp X-quang phổi

Do tính chất đâm xuyên của tia X và tính chất tia X bị môi trường hấp thụ khi nó truyền qua: với môi trường không đồng nhất (cơ thể người) thì khả năng hấp thụ tia X khi truyền qua xương và mô mềm khác nhau.

Hình ảnh hiển thị trên phim sẽ có độ đậm nhạt khác nhau.

Phân tích cụ thể:

Có nhiều tia X tới được phim làm cho hình ảnh hiển thị trên phim có màu đậm.

Tia X bị hấp thụ ít hơn khi truyền qua mô mềm

Có ít tia X tới được phim làm cho hình ảnh hiển thị trên phim có màu sáng.

Tia X bị hấp thụ nhiều hơn khi truyền qua xương

Đó chính là nguyên lí của chụp ảnh bằng tia X.

Câu 3:

Ưu điểm và hạn chế của chụp X-quang trong y học:

Không xâm lấn, không đau.

Kĩ thuật đơn giản, dễ sử dụng.

Sử dụng liều bức xạ thấp hơn chụp cắt lớp vi tính.

Quá trình chụp nhanh chóng. Xử lí và cho ra kết quả nhanh chóng, lưu trữ dễ dàng.

Chi phí thấp hơn so với các phương pháp khác như chụp cắt lớp vi tính và chụp cộng hưởng từ.

Ưu điểm:

Câu 3:

Ưu điểm và hạn chế của chụp X-quang trong y học:

Nhược điểm:

Hình ảnh X-quang không chi tiết, rõ nét bằng chụp cắt lớp vi tính và chụp cộng hưởng từ.

Không hiển thị được hình ảnh 3D.

Chụp X-quang thông thường không hiển thị tốt hình ảnh các mô và cơ quan, để hiển thị được cần sử dụng chất cản quang.

Câu hỏi (SGK - tr.33)

Nêu một số biện pháp để rút ngắn thời gian chụp X - quang.

THẢO LUẬN CẶP ĐÔI

GỢI Ý

Dùng tấm nhạy sáng để thời gian tiếp xúc của bệnh nhân với tia X ngắn hơn.

Tăng cường độ chùm tia X.

Tính toán cường độ dòng điện của máy X-quang phù hợp để giảm thời gian chụp.

Ví dụ:

Cường độ dòng điện 200mA chụp trong 0,5s

Cường độ dòng điện 100mA chụp trong 1s.

=

Tăng hoặc giảm thời gian phát tia X có thể bù trừ cho cường độ tia X.

Trong chụp X-quang, việc sử dụng liều lượng và thời gian phù hợp để tránh cho bệnh nhân tiếp xúc nhiều với tia X cần được tính toán trước khi chụp.

Hai cách để giảm sự tiếp xúc:

Thời gian tiếp xúc phù hợp

Liều lượng tia X phù hợp

Video: Tia X nguy hiểm như thế nào?

II.

CẢI THIỆN HÌNH ẢNH CỦA CHỤP X-QUANG

Cần thực hiện công việc gì để chụp X-quang đạt hiệu quả như mong muốn?

Cải thiện độ sắc nét của hình ảnh.

Cải thiện độ tương phản của hình ảnh.

1. CẢI THIỆN ĐỘ SẮC NÉT

Với nguồn sáng hẹp, khi gặp vật cản ta thu được bóng tối.

Với nguồn sáng rộng, khi gặp vật cản ta thu được bóng tối và bóng nửa tối.

Như vậy, để thu được hình ảnh sắc nét thì chùm tia X chiếu qua vật cần chụp là chùm tia X hẹp.

Từ Hình 6.7 SGK cho thấy: để thu được hình ảnh sắc nét thì cần loại bỏ tia X tán xạ, chỉ giữ lại chùm tia X chiếu thẳng.

Để làm được điều này người ta đặt một tấm chống tán xạ (được cấu tạo gồm hai kim loại, trong đó một kim loại tia X dễ dàng truyền qua và một kim loại mà tia X khó truyền qua) trước bộ phận thu nhận tín hiệu.

Nêu điều kiện để thu được hình ảnh sắc nét khi chụp X-quang.

Hoạt động (SGK - tr.35)

Lưới chống tán xạ có tác dụng loại bỏ tia X tán xạ, không cho các tia X này tới được bộ phận thu nhận tín hiệu. Nhờ thế mà hình ảnh thu được sẽ rõ nét.

GHI NHỚ

• Chùm tia X hẹp sẽ cho hình ảnh sắc nét hơn so với chùm tia X rộng.
• Để thu được hình ảnh sắc nét thì cần loại bỏ tia X tán xạ, chỉ giữ lại chùm tia X chiếu thẳng.

Giải pháp:

Đặt một tấm chống tán xạ trước bộ phận thu nhận tín hiệu.

2. CẢI THIỆN ĐỘ TƯƠNG PHẢN

Hãy chỉ ra các yếu tố cải thiện độ tương phản trong chụp X-quang.

Hoạt động (SGK - tr.36)

Liều lượng chiếu phù hợp.

Dùng chất hấp thụ tốt tia X để tiêm vào mô cần chụp.

Tuy nhiên, với đối tượng cần chụp mà khả năng hấp thụ tia X gần giống nhau, làm thế nào để hiển thị được hình ảnh rõ nét để các bác sĩ chẩn đoán?

Đối với đối tượng cần chụp như xương và thịt do mức độ hấp thụ tia X khi truyền qua rất khác nhau nên hình ảnh thu được trên phim rất rõ nét.

Đặt vấn đề:

Sử dụng hoá chất có khả năng hấp thụ tốt tia X (iodine, barium,…), tiêm hoá chất này vào vị trí mô cần chụp.

Hình ảnh mô cần chụp sẽ sáng rõ trên phim so với các mô không được tiêm hoá chất.

III.

CHỤP CẮT LỚP

--------------- Còn tiếp ---------------