Giáo án gộp Địa lí 9 cánh diều kì I

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp thực hiện nhiệm vụ: Dựa vào hình 10.1 và mục I SGK tr.144 – tr.145, hãy trình bày đặc điểm vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ của vùng Đồng bằng sông Hồng.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm GV yêu cầu.

- GV quan sát, hướng dẫn HS trong quá trình hoàn thành nội dung (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV gọi ngẫu nhiên HS lên bảng xác định trên bản đồ và trình bày thông tin.

- GV yêu cầu HS khác nhận xét và bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ vùng Đồng bằng sông Hồng.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

1. Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ

- Diện tích: 21,3 nghìn km2, chiếm 6,4 % diện tích cả nước (2021)

- Vùng gồm 11 tỉnh: Hà Nội, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình.

- Tiếp giáp với Trung du miền núi Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung; nước Trung Quốc.

-  Đồng bằng sông Hồng là cửa ngõ ra biển của các Tỉnh Trung du và miền núi Bắc Bộ. 

- Đồng bằng sông Hồng có các tuyến đường ô tô, cảng biển, đường sắt… thuận lợi giao lưu kinh tế với thế giới. 

- Thủ đô Hà Nội và vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ là động lực thúc đẩy vùng kinh tế khác phát triển

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

* Nhiệm vụ 1: Thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu hình ảnh và dẫn dắt:

+ Vùng Đồng bằng sông Hồng có thiên nhiên phân hóa đa dạng tạo ra thế mạnh phát triển ngành nông – lâm – thủy sản và phát triển kinh tế biển.

- GV yêu cầu HS làm việc làm cặp đôi, giao nhiệm vụ: Khai thác Hình 10.1 và thông tin mục II.1 SGK tr.145   và hoàn thành Sơ đồ tư duy: Thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên phát triển nông nghiệp và thủy sản. 

- GV cung cấp một số tư liệu liên quan đến thế mạnh phát triển nông nghiệp và thủy sản của đồng bằng sông Hồng (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1).

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục kết hợp tư liệu do GV cung cấp, thảo luận và hoàn thành Sơ đồ tư duy. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình thảo luận.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 nhóm trình bày Sơ đồ tư duy. 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Đặc điểm điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên:

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

II. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên. 

a. Thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên

Kết quả Sơ đồ tư duy đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1. 

Tư liệu 1: 

Tầm nhìn phát triển kinh tế - xã hội vùng Đồng bằng sông Hồng đến năm 2045

      Đồng bằng sông Hồng là vùng phát triển hiện đại, văn minh, sinh thái; là trung tâm kinh tế, tài chính lớn mang tầm khu vực và thế giới, trung tâm hàng đầu của cả nước về văn hóa – giáo dục – đào tạo, khoa học công nghê, đổi mới sáng tạo, y tế và chăm sóc sức khỏe nhân dân; có kết cấu hạ tầng – kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại, thông minh. Hệ thông đô thị liên kết thành mạng lưới, thông minh, xanh, bền vững. Người dân có thu nhập cao, cuộc sống thịnh vượng, hạnh phúc. Quốc phòng, an ninh được bảo đảm vững chắc. Các tổ chức đảng, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, khối đại ddianf kết toàn dân tộc được tăng cường. Thủ đô Hà Nội trở thành thành phố kết nối toàn cầu, ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực và thế giới. 

(Nguồn: Nghị quyết 30 – NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045)

Tư liệu 2: 

SƠ ĐỒ TƯ DUY THẾ MẠNH PHÁT TRIỂN NGÀNH 

NÔNG – LÂM – THỦY SẢN VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN.

* Nhiệm vụ 2: Thế mạnh phát triển kinh tế biển, đảo

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, giao nhiệm vụ: Khai thác thông tin mục II.2 SGK tr.146 trả lời câu hỏi: Phân tích những thế mạnh về phát triển kinh tế biển, đảo của vùng Đồng bằng sông Hồng

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục kết hợp tư liệu do GV cung cấp, thảo luận và trả lời câu hỏi.   

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình thảo luận.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 nhóm trình bày câu trả lời. 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Đặc điểm điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên:

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

b. Vấn đề phát triển kinh tế biển.

* Thuận lợi

- Vùng biển rộng lớn có nhiều bãi tôm, cá, ven biển có nhiều vãi triều, đầm, vình….

"Phát triển ngành khai thác, nuôi trồng và chế biến hải sản.

- Vùng có nhiều thắng cảnh, bãi biển đẹp, các khu dự trữ sinh quyển.

"Thuận lợi phát triển du lịch biển.

- Vùng có nhiều cửa sông và vịnh biển.

"Thuận lợi xây dựng cảng biển.

- Các đảo trên vịnh Bắc Bộ là địa bàn phát triển du lịch, cơ sở hậu cần giao thông vận tải biển, khai thác chế biến thủy sản kết hợp bảo vệ an ninh quốc phòng. 

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu hình ảnh và dẫn dắt: Đồng bằng sông Hồng là vùng có số dân và mật độ dân số lớn nhất cả nước.

+ Chất lượng lao động cao hơn nhiều so với mức bình quân cả nước.

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, thực hiện nhiệm vụ: Dựa vào Bảng 12.1 – 12.3 và mục 3 SGK tr.160 – tr.161 và trả lời câu hỏi: Hãy  phân tích đặc điểm dân cư, nguồn lao động và ảnh hưởng của các nhân tố này đến sự phát triển kinh tế - xã hội; vấn đề đô thị hóa ở Đồng bằng sông Hồng. 

- GV cung cấp một số tư liệu về dân cư, nguồn lao động, đô thị hóa của vùng đồng bằng sông Hồng (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1). 

- GV mở rộng kiến thức, đặt câu hỏi cho HS: Vì sao Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số cao nhất cả nước?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục kết hợp tư liệu do GV cung cấp, thảo luận và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình thảo luận.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời các cặp đôi trình bày nội dung tìm hiểu.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1). 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về Đặc điểm dân cư, nguồn lao động, vấn đề đô thị hóa: 

+ Đặc điểm dân cư: số dân và mật độ nhân số cả nước, là nguồn lao động dồi dào để phát triển kinh tế.

+ Đặc điểm lao động: lao động cần cù có kinh nghiệm trong nông nghiệp, chất lượng ngày càng được cải thiện.

+ Vấn đề đô thị hóa: mức độ đô thị hóa cao và tăng nhanh thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động và kinh tế.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

3. Đặc điểm về dân cư và xã hội

1. Đặc điểm dân cư, nguồn lao động. 

- Quy mô dân số và gia tăng dân số:  Lớn và tiếp tục tăng.

- Cơ cấu dân số: 

+ Thuộc nhóm cơ cấu dân số vàng. 

+ Nhóm người từ 15 đến 64 tuổi chiếm tỉ lệ cao. 

- Phân bố dân cư: 

+ Mật độ dân số cao nhất cả nước. 

+ Dân số sinh sống ở khu vực nông thôn nhiều hơn khu vực thành thị. 

- Thành phần dân tộc: có nhiều dân tộc chung sống. 

- Nguồn lao động

+ Số lượng: Nguồn lao động dồi dào. 

+ Chất lượng: Trình độ cao nhất cả nước. Người lao động có kinh nghiệm trong sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp…

2. Vấn đề đô thị hóa 

- Lịch sử hình thành và phát triển đô thị: Đồng bằng sông Hồng hình thành rất sớm tuy nhiện phát triển chậm. 

- Tính chất đô thị hóa: gắn liền với công nghiệp hóa, hiện địa hóa. 

- Thực trạng đô thị hóa: 

+ Số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị tăng. 

+ Mạng lưới đô thị dày đặc, quy mô đô thị mở rộng. 

+ Xu hướng hình thành các đô thị hiện đại, thông minh, xanh, vệ tinh…

Tư liệu 3: 

    Theo nghị quyết 81/2023/QH15 ngày 09 tháng 01 năm 2023, nước ta phát triển vùng động lực phía Bắc, bao gồm Thành phố Hà Nội và các địa bàn cấp huyện dọc theo trục quốc lộ 5 và quốc lộ 18 qua các tỉnh Bắc Ninh, Hưng Yên, Hài Dương, thành phố Hải Phòng và tỉnh Quảng Ninh, trong đó Thành phố Hà Nội là cực tăng trưởng. Xây dựng vùng động lực phía Bắc đi đầu trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, khoa học công nghệ, đối mới sáng tạo, kinh tế số, xã hội số; phát huy vai trò là trung tâm kính tế, văn hoá, giáo dục đào tạo, y tế, khoa học, công nghệ đối mới sáng tạo của quốc gia. Phát triển một số ngành dịch vụ hiện đai, chất lượng cao; các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo có hàm lượng công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn, tham gia sâu vào chuối giá trị toàn câu; trung tâm kinh tế biển với các ngành vận tải và dịch vụ cảng biến, du lịch biển đảo và công nghiệp đóng tàu.

https://www.youtube.com/watch?v=-sy6xVsP-Ss

Trả lời câu hỏi mở rộng: 

Đồng bằng sông Hồng có mật độ dân số cao nhất cả nước, vì:

- Nguyên nhân về tự nhiên:

+ Là đồng bằng châu thổ rộng lớn thứ 2 sau Đồng bằng sông Cửu Long (1,5 triệu ha). 

+ Có hệ thống sông Hồng và sông Thái Bình là hệ thống sông lớn đứng hàng thứ 2 của Việt Nam (sau hệ thống sông Mê Kông).

+ Có khí hậu nhiệt đới gió mùa.

- Nguyên nhân về lịch sử khai thác lãnh thổ: là một trong những vùng được khai phá và định cư lâu đời nhất ở nước ta. Nhờ sự thuận lợi về địa hình và khí hậu, con người đã sinh sống ở đây từ hàng vạn năm về trước.

- Nguyên nhân về kinh tế - xã hội:

+ Nền nông nghiệp trồng lúa nước ở đồng bằng sông Hồng đã có từ xa xưa. Ngày nay, trình độ thâm canh trong việc trồng lúa nước ở đây đạt mức cao nhất trong cả nước. Vì vậy, nghề này đòi hỏi nhiều lao động. Trừ các thành phố lớn, những nơi càng thâm canh và có một số nghề thủ công truyền thống thì mật độ dân cư càng đông đúc.

+ Hình thành mạng lưới trung tâm công nghiệp quan trọng, dày đặc. Hà Nội là thành phố triệu dân lớn nhất khu vực phía Bắc. Các thành phố và thị xã khác có số dân đông như Hải Phòng, Nam Định, Thái Bình, Hải Dương. Việc phát triển công nghiệp và đô thị góp phần làm tăng mức độ tập trung dân số ở Đồng bằng sông Hồng.