Giáo án Địa lí 9 Cánh diều chủ đề 2: Văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

CHỦ ĐỀ 2: VĂN MINH CHÂU THỔ SÔNG HỒNG VÀ SÔNG CỬU LONG

I. MỤC TIÊU 

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ: 

• Trình bày được những nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long thông qua việc tìm hiểu về văn minh các dòng sông.

• Phân tích được những biểu hiện của biến đổi khí hậu ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

• Nêu được tác động của biến đổi khí hậu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

• Đề xuất được ở mức độ đơn giản một số biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu liên quan đến vùng châu thổ của hai đồng bằng hiện đại.

2. Năng lực

Năng lực chung:

• Giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.

• Tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.

• Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực riêng: 

• Năng lực tìm hiểu địa lí: khai thác và sử dụng Bảng 2.1 - 2.4 ; Hình 2.1 - 2.4 – SGK trang 206 – 213 để xác định nét văn hoá đặc sắc trong nền văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long. Tìm những hình ảnh, sưu tầm thông tin về biến đổi khí hậu và tác động của biến đổi khí hậu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long. Những biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu.

• Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Vận dụng kiến thức, kĩ năng để đưa ra các ý tưởng giải quyết vấn đề thực tiễn liên quan đến tác động của biến đổi khí hậu tới vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

3. Phẩm chất

• Có ý thức tìm hiểu và sẵn sàng tham gia các hoạt động học tập.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

• SGK, SGV, SBT Lịch sử và Địa lí 9 – Cánh diều (phần Địa lí).

• Bảng số liệu, thông tin, tư liệu do GV sưu tầm về nội dung bài học Văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

• Phiếu học tập.

2. Đối với học sinh

• SGK, SBT Lịch sử và Địa lí 9 – Cánh diều (phần Địa lí).

• Sưu tầm trên sách, báo, internet thông tin, tư liệu về nội dung bài học Văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG 

a. Mục tiêu: 

- Học sinh chia sẻ những hiểu biết cá nhân về châu thổ, từ đó GV có thể kết nối những kiến thức HS đã có với nội dung bài mới. 

- Tạo hứng thú, kích thích tò mò của người học. 

b. Nội dung: 

- GV tổ chức trò chơi: Ô chữ bí mật cho HS, HS trả lời những câu hỏi liên quan đến vùng đồng bằng châu thổ Việt Nam.   

 - GV yêu cầu HS dựa vào kiến thức cá nhân nêu những hiểu biết về châu thổ Việt Nam. 

c. Sản phẩm: 

- Câu trả lời của HS về  7 ô chữ hàng ngang và ô chữ hàng dọc. 

- Câu trả lời của HS về những hiểu biết cá nhân về vùng đồng bằng châu thổ Việt Nam. 

d. Tổ chức thực hiện: 

Nhiệm vụ 1: Chơi trò chơi Ô chữ bí mật 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi: Ô chữ bí mật  – trả lời các câu hỏi liên quan đến vùng đồng bằng châu thổ Việt Nam tìm ra ô chữ bí mật. 

- GV phổ biến luật trò chơi:

+  Lớp chia thành hai đội tương ứng với hai dãy lớp, mỗi đội sẽ giành quyền trả lời ô chữ ở hàng ngang.

+  Nếu trả lời đúng thì đội đó được 10 điểm, nếu trả lời sai phải nhường quyền trả lời cho đội còn lại. 

- GV lần lượt nêu câu hỏi:

Câu 1 (13 chữ cái): Hình ảnh dưới đây nói đến địa danh nổi tiếng nào của miền Tây?

Câu 2 (8 chữ cái): Câu đố dưới đây gợi nhắc đến con sông nào của nước ta?

“Sông gì tên một loài hoa.

Thơm hương sắc thắm, gần xa yêu chiều?”

Câu 3 (10 chữ cái): Hiện tượng nào thường xuyên xảy ra khi nước biển dâng lên và xâm nhập trực tiếp vào đất liền? 

Câu 4 (11 chữ cái): Câu đố dưới đây gợi nhắc đến con sông nổi tiếng nào?

“Mênh mông bờ bãi phì nhiêu, 

Chín con thác sáng bừng lên muôn vùng”

Câu 5 (12 chữ cái): Câu đố trên gợi cho em đến địa danh nổi tiếng nào của nước ta?

“Ở đâu thẳng cánh cò bay

Ở đâu lấp lánh cá tôm suốt ngày”

Câu 6 (16 chữ cái): Nhà máy thủy điện nào nằm trên sông Đà và được Liên Xô giúp đỡ xây dựng và vận hành?

Câu 7 (6 chữ cái): Câu đố trên gợi nhắc đến dòng sông nổi tiếng nào? 

“Sông gì nhẫn nhịn cũng đành

Từ bi phổ độ phúc lành trời ban?”

Ô chữ bí mật (7 chữ cái). 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS liên hệ thực tế, hiểu biết của bản thân và trả lời ô chữ. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS lần lượt trả lời 7 ô chữ hàng ngang và hàng dọc. 

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và chốt đáp án. 

Câu 1: Chợ nổi Cái Răng. 

Câu 2: Sông Hồng.   

Câu 3: Xâm nhập mặn. 

Câu 4: Sông Cửu Long.   

Câu 5: Đồng Tháp Mười. 

Câu 6: Thủy điện Hòa Bình. 

Câu 7:  Sông Lô 

Ô chữ chủ đề:Châu thổ 

Ô CHỮ BÍ MẬT

- GV chuyển sang nội dung mới. 

Nhiệm vụ 2: Trả lời câu hỏi nêu hiểu biết về châu thổ Việt Nam. 

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 

GV yêu cầu HS làm việc cá nhân và trả lời câu hỏi: Dựa vào kiến thức cá nhân, hãy nêu hiểu biết của bản thân về nền văn minh châu thổ của nước ta. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập 

- HS liên hệ trực tiếp, hiểu biết của bản thân và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận. 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu hiểu biết về nền văn minh châu thổ của nước ta. 

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập. 

 GV nhận xét, đánh giá và nêu ví dụ: Châu thổ là một địa mạo cấu tạo khi một dòng sông chảy vào một vũng nước, nhỏ là hồ, đầm phá, lớn là vịnh, biển hay đại dương khiến dòng nước bị cản chậm lại. Chất phù sa cuốn theo dòng nước khi tốc độ nước không đủ mạnh sẽ phải lắng đọng xuống, bồi lên lòng sông và hai bên bờ. Ở nước ta có hai châu thổ là châu thổ sông Hồng và châu thổ sông Cửu Long, là nơi tập trung khu dân cư đồng thời là vùng kinh tế quan trọng của nước ta. 

   Vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng              Vùng đồng bằng sông Cửu Long

- GV dẫn dắt vào bài: Nền văn minh của nhân loại gắn liền với những thành tựu do con người khai phá, chinh phục tự nhiên, trong đó có văn minh châu thổ các dòng sông lớn. Thiên nhiên đã ban tặng cho Việt Nam hai vùng đồng bằng châu thổ lớn, đó là đồng bằng châu thổ sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long. Vậy quá trình hình thành và phát triển của châu thổ diễn ra như thế nào? Chế độ nước của dòng sông ra sao? Con người đã khai khẩn, cải tạo, chế ngự và thích ứng với chế độ nước của sông Hồng và sông Cửu Long như thế nào? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu bài học ngày hôm nay – Chủ đề 2: Văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Hồng

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được những nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Hồng.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm, khai thác Hình 2.1, 2.2, thông tin trong mục I SGK tr.206-208 và trả lời các câu hỏi:

- Trình bày nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Hồng.

- Vì sao văn minh châu thổ sông Hồng còn được gọi là “văn minh lúa nước”?

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về những nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Hồng và chuẩn kiến thức của GV. 

d. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 2: Tìm hiểu nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Cửu Long

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được những nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Cửu Long.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm, khai thác Hình 2.3, 2.4, thông tin trong mục II SGK tr.208, 209 và trả lời câu hỏi: Dựa vào thông tin, tư liệu, quan sát hình 2.4, hãy trình bày nét đặc sắc về văn hóa ở châu thổ sông Cửu Long.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về những nét đặc sắc về văn hoá ở châu thổ sông Cửu Long và chuẩn kiến thức của GV. 

d. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 3: Tìm hiểu biến đổi khí hậu và biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu ở vùng châu thổ 

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS phân tích được biểu hiện, tác động và biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu ở châu thổ sông Hồng và châu thổ sông Cửu Long.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi, khai thác Bảng 2.1 – 2.4, thông tin mục II SGK tr.210-213 và trả lời câu hỏi: 

- Dựa vào thông tin, hãy phân tích những biểu hiện của biến đổi khí hậu ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

- Hãy nêu những tác động của biến đổi khí hậu đến sự phát triển kinh tế - xã hội ở châu thổ sông Hồng và châu thổ sông Cửu Long.

- Hãy đề xuất một số giải pháp thích ứng và giảm nhẹ biến đổi khí hậu ở châu thổ sông Hồng hoặc châu thổ sông Cửu Long.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về biểu hiện, tác động và biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu ở châu thổ sông Hồng và châu thổ sông Cửu Long.

d. Tổ chức thực hiện:

--------------- Còn tiếp ---------------