Giáo án lịch sử 10 chân trời bài 9: Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 5 nhóm.

- GV tổ chức cho HS hoạt động thảo luận cặp đôi, đọc SGK tr.61-64, quan sát từ Hình 9.1 – 9.8 và lược đồ 9.3 và thực hiện nhiệm vụ tìm hiểu về cơ sở hình thành nền văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại:

+ Nhóm 1: Hy Lạp và La Mã cổ đại có những ưu thế gì về điều kiện tự nhiên?

+ Nhóm 2: Nêu đặc điểm về dân cư của Hy Lạp và La Mã thời cổ đại.

+ Nhóm 3:

·        Kinh tế Hy Lạp và La Mã thời cổ đại có những điểm gì nổi bật?

·        Theo em, sự phát triển kinh tế sẽ tạo ra những cơ sở gì để văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại phát triển?

+ Nhóm 4: Vì sao nói chế độ chiếm hữu nô lệ ở Hy Lạp – La Mã cổ đại có tính chất điển hình trong lịch sử cổ đại?

+ Nhóm 5: Văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại đã tiếp thu những thành tựu gì từ văn minh phương Đông?

- GV cho HS quan sát thêm hình ảnh có liên quan đến nội dung bài học:

Cảng Pi-rê – một trong những chợ nô lệ lớn của thế giới. Ngày nay, trở thành cảng container lớn nhất khu vực Địa Trung Hải

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS hoạt động, thảo luận theo 5 nhóm, đọc SGK tr.61-64, quan sát từ Hình 9.1 – 9.8 và lược đồ 9.3 để thực hiện nhiệm vụ.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS các nhóm trình bày kết quả thảo luận theo nhóm về các cơ sở hình thành văn minh Hy Lạp – La Mã : điều kiện tự nhiên và dân cư, điều kiện kinh tế, tình hình chính trị - xã hội, sự kế thừa thành tựu văn minh phương Đông.

- GV mời các nhóm HS nhận xét lẫn nhau, đặt câu hỏi (nếu chưa rõ).

Bước 4 : Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, nêu kết luận: Sự phát triển kinh tế đã tạo điều kiện giao lưu, kết nối, tiếp thu ảnh hưởng của các nền văn minh phương Đông cổ đại để văn minh Hy Lạp - La Mã phát triển.

- GV  chuyển sang nội dung mới.

1. Cơ sở hình thành

a. Điều kiện tự nhiên và dân cư

- Điều kiện tự nhiên:

+ Thuộc khu vực Địa Trung Hải, lãnh thổ

ba mặt giáp biển, với nhiều đảo lớn nhỏ. Đường bờ biển có nhiều vũng, vịnh

+ Địa hình Hy Lạp bị chia cắt thành những

đồng bằng nhỏ hẹp, đất đai không phì nhiêu, có nhiều khoáng sản và loại đất sét trắng.

+ Khí hậu và đất đai phù hợp trồng các loại cây như nho, ô liu,...

+ Có nhiều đồng bằng rộng lớn hơn, khí hậu ấm áp, mưa nhiều.

- Dân cư:

+ Bao gồm bốn bộ tộc Aeolians, lonians, Achaeans, Dorians.

+ Đến thế kỉ VIII- VII TCN, các tộc người này đã là một khối thống nhất, có chung một nền văn hoá, sử dụng chung một loại ngôn ngữ và tạo dựng nên nền văn minh Hy Lạp rực rỡ.

+ Bán đảo Italia thời cổ đại có nhiều tộc người. Thế kỉ X TCN, người Hy Lạp cũng di cư đến phía nam bán đảo, văn minh Hy

Lạp ảnh hưởng sâu sắc và dân được truyền bá sâu rộng trên toàn bán đảo Italia.

+ Thế kỉ VIII TCN, một nhánh của người Latin dựng nên thành La Mã, chinh phục và thống nhất các dân tộc trên bán đảo Italia, hình thành đế quốc La Mã lớn nhất thế giới cổ đại.

à Thành phần cư dân đa dạng tạo nên 4 tầng lớp trong xã hội Hy Lạp - La Mã cổ đại là chủ nô, bình dân, kiều dân và nô lệ.

b. Điều kiện kinh tế

- Vùng đồng bằng nhỏ hẹp trồng lúa mì, lúa mạch.

à Ba cây trồng chính làm nên “Bộ ba Địa Trung Hải” trong bữa ăn hằng ngày tốt cho sức khỏe của người Hy Lạp - La Mã là lúa mì, ô liu, nho.

- Đất cứng, dẻo, nhiều quặng kim loại.

à Phù hợp cho nghề làm gốm, khai mỏ, luyện kim.

- Có nhiều mỏ khai thác vàng, bạc, sắt, đồng, thiếc, chì và thuỷ ngân,....

à Khai thác khoáng sản phát triển, thúc đẩy thủ công nghiệp ra đời  với những xưởng thủ công có quy mô lớn, bắt đầu được phân công lao động và chuyên môn hoá.

- Kinh tế biển phát triển mạnh, các hải cảng xuất hiện sớm, xuất khẩu rượu nho, dầu oliu, đồ gốm màu, cẩm thạch, thiếc, chì; nhập khẩu về lương thực, cá, da súc vật, giấy, thuỷ tinh,... ; nô lệ là hàng hoá đặc biệt nhất.

c. Tình hình chính trị - xã hội

- Chính trị:

+ Hy Lạp phát triển chế độ dân chủ chủ nô, + Nhà nước La Mã kế tục phát triển thành đế chế (thế kỉ I TCN - V TCN).

- Xã hội:

+ Có các tầng lớp là chủ nô, bình dân và nô lệ.

·        Chủ nô: có thế lực kinh tế, chính trị, là lực lượng chủ yếu sáng tạo ra những thành tựu rực rỡ của nền văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại.

·        Bình dân gồm nông dân, thợ thủ công lành nghề, tiểu thương sinh ra và lớn lên tại Hy Lạp - La Mã cổ đại, là những công dân tự do có quyền tham gia vào mọi hoạt động, được nhà nước và pháp luật bảo vệ.

·        Nô lệ đông đảo nhất, là lực lượng lao động chính nhưng không có quyền lợi, bị xem công cụ biết nói.

- Việc buôn bán nô lệ phát triển mạnh và đậm tính thương mại, nô lệ bị bán như gia súc.

à Được xem là hình mẫu tiêu biểu về chế độ chiếm hữu nô lệ trong lịch sử nhân loại.

d. Sự kế thừa thành tựu văn minh phương Đông

- Địa hình Hy Lạp và La Mã mang tính mở.

à Có điều kiện giao lưu, tiếp thu ảnh hưởng của các nền văn minh phương Đông cổ đại, lan toả giá trị của mình đến nhiều vùng quanh Địa Trung Hải.

- Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại tiếp thu nhiều thành tựu của văn minh phương Đông như chữ viết, văn học, tín ngưỡng, tôn giáo, kiến trúc, điêu khắc, hội hoạ, các kĩ thuật chế tác và sản xuất thủ công nghiệp.