HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu chung

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV nhắc lại những nét chính về tác giả CBQ?

- GV yêu cầu HS nêu bối cảnh XH và hoàn cảnh riêng của sự ra đời của bài thơ?

Gv: đọc thuộc lòng bài thơ; nêu giá trị nghệ thuật và nội dung của bài thơ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS chuẩn bị câu trả lời sẵn từ bài đã học

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS đứng trước lớp trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I.Vài nét về tác giả, tác phẩm

1.Tác giả (1809-1855)

- Cuộc đời : Lận đận, mất trong một cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ PK nhà Nguyễn.

- Con ng­ười :Tài năng và có bản lĩnh(Thánh Quát); có khí phách hiên ngang, có tư tưởng tự do, ôm ấp hoài bão lớn, mong muốn sống có ích cho đời.

- Thơ văn : Bộc lộ thái độ phê phán mạnh mẽ chế độ PK trì trệ, và chứa đựng tư­ t­ưởng khai sáng có tính tự phát, phản ánh nhu cầu đổi mới

 của XH VN giữa thế kỉ XIX.

2. Tác phẩm

a.Hoàn cảnh ra đời

- Bối cảnh XH : Nhà N đang thời kì khủng hoảng.

- Hoàn cảnh riêng : Có thể trong những lần nhà thơ đi thi Hội qua những tỉnh miền Trung đầy cát trắng.

b. Nội dung bài thơ; nghệ thuật bài thơ

* Nội dung

Sự chán ghét của CBQ với con đư­ờng danh lợi tầm thường và niềm khao khát thay đổi cuộc sống.

* Nghệ thuật

- Nhịp thơ, hình ảnh tư­ợng trư­ng; điển tích điển cố.

- Thể ca hành : Nhịp sóng đôi 

- Biện pháp nghệ thuật: ẩn dụ, câu hỏi tu từ, điệp ngữ, câu cảm thán…

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

- Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV: Lập dàn ý cho đề bài sau:

Phân tích nhân cách nhà nho chân chính trong bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát?

- Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

+ HS: lập dàn ý tại lớp

+ GV đi quanh lớp giúp đỡ HS nếu HS có câu hỏi thêm  

- Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

 GV gọi HS lên bảng ghi ngắn gọn

HS ở dưới quan sát nhận xét

- Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét và bổ sung

II, Phân tích bài thơ

1, Mở bài:

 - Giới thiệu Cao Bá Quát:  là người có tài cao, nổi tiếng văn hay, chữ tốt; người có khí phách hiên ngang bất khuất, mong muốn sống có ích cho đời …

 - Giới thiệu bài thơ, nội dung bài thơ: Bài thơ trĩu nặng tâm sự của nhân vật trữ tình đối với con đường thi cử đương thời nhà Nguyễn và niềm khát khao thay đổi cuộc sống.

 - Dẫn dắt tới yêu cầu của đề bài.

2, Thân bài

- Bốn dòng đầu: hình ảnh bãi cát dài mênh mông vô tận trắng xóa dưới ánh nắng mặt trời gợi liên tưởng tới những sa mạc mênh mông; hình ảnh thực và cũng là hình ảnh biểu tượng cho con đường mưu cầu danh lợi trắc trở gập gềnh(sự sáng tạo độc đáo của nhà thơ- so sánh với hình ảnh Đường đi khó của Lí Bạch); hình ảnh người đi trên bãi cát càng cố gắng như càng lùi lại. Mọi sự cố gắng dường như vô nghĩa. Người đi thật khó khăn, cô đơn nhỏ nhoi, bất lực( hình ảnh thực- tượng trưng cho con đường đời đầy bế tắc của chính tác giả)

- Hai câu tiếp: muốn thoát khỏi bãi cát ấy nhưng vô ích, bất lực. Điển tích “Không học….”→ tâm trạng chán nản mệt mỏi, tự trách mình, giận mình vì cứ mãi đi theo con đường danh lợi đáng chán ghét kia. Câu cảm thán góp phần bộc lộ tâm trạng ấy.

- Bốn câu tiếp: Triết lí về cuộc đời. Con người  không ngừng đua chen để giành lấy danh lợi. Danh lợi như rượu ngon có mùi thơm hấp dẫn và đầy quyến rũ(ẩn dụ). Chẳng mấy người đủ can đảm để đứng ngoài những cám dỗ của danh lợi.→ thái độ khinh bỉ, căm phẫn, phẫn nộ, bọn người hám danh lợi; ông đã dần nhận ra con đường thi cử đương thời là vô nghĩa, là tầm thường; câu hỏi tu từ thể hiện sự lay tỉnh mình và mọi người hãy tránh xa con đường danh lợi ấy( Hs lí giải đó là quan niệm của một nhà nho chân chính khác hẳn với bọn người hám danh lợi).

 - Những câu tiếp: đối diện với thực tế; hình ảnh bãi cát dài gắn liền với con đường mịt mù tối tăm phía trước “Bãi cát dài…trên bãi cát”→ Câu hỏi tu từ thể hiện sự day dứt, băn khoăn phân vân cao độ, không biết nên đi tiếp hay quay về. Hình ảnh “đường cùng” thể hiện sự bế tắc, tuyệt vọng đến cao độ. Câu hỏi tu từ ở dòng cuối cùng bài thơ→ khối mâu thuẫn lớn đang đè nặng trong tâm hồn nhà thơ; niềm khao khát thay đổi cuộc sống ngột ngạt nhà Nguyễn đương thời.( Hs lí giải bài thơ này tác giả làm sau nhiều lần thất bại và thất vọng trước cuộc đời)

3, Kết bài

- Đánh giá khái quát nội dung nghệ thuật của bài thơ

- Suy nghĩ của bản thân về tâm sự của nhân vật trữ tình trong bài thơ.

* Viết đoạn mở bài:

Cao Bá Quát là nhân vật lịch sử nổi tiếng văn võ toàn tài và tính tình phóng khoáng, ngay thẳng. Nhưng tài năng xuất chúng và nhân cách cứng cỏi ấy lại sinh lầm thời nên nó trở thành nguyên nhân gây nên những bất hạnh cho cuộc đời ông. Cuộc đời ông là một chuỗi liên tiếp những lận đận bất trắc. Những chông gai ấy có lẽ được nhà thơ cảm nhận rất rõ qua bài thơ trĩu nặng tâm tư: Bài ca ngắn đi trên bãi cát.

PHIẾU BÀI TẬP 1

Đọc các câu thơ sau:

Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!

Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt,

Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít?

Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”,

Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,

Phía nam núi Nam, sóng dào dạt.

Anh đứng làm chi trên bãi cát?

(“Bài ca ngắn đi trên bãi cát”, Cao Bá Quát)

Câu 1:

Các yếu tố nghệ thuật được dùng và tác dụng của chúng trong đoạn thơ trên?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................
Câu 2:

Anh/chị hiểu câu thơ “Anh đứng làm chi trên bãi cát?” thế nào? Tư tưởng sâu sắc, mới mẻ của tác giả qua câu thơ ấy?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

PHIẾU BÀI TẬP 2

Đọc bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát và trả lời câu hỏi sau:

Câu 1: Nêu ý nghĩa tượng trưng của các yếu tố tả thực hình ảnh người đi trên bãi cát trong bài thơ “Bài ca ngắn đi trên bãi cát”.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

Câu 2: Trong bài thơ “Bài ca ngắn đi trên bãi cát”, tâm trạng của lữ khách khi đi trên bãi cát là gì?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

Câu 3: Giá trị nội dung và nghệ thuật trong “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” của Cao Bá Quát.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................