HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu chung

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

Gv yêu cầu HS trả lời câu hỏi

- Nhắc lại những nét chính về cuộc đời và con người NCT?

- Hãy cho biết đặc điểm của thể hát nói?

- Bài thơ này ra đời trong giai đoạn nào của cuộc đời NCT?

- Đọc thuộc lòng bài thơ, nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV gọi một số HS trả lời câu hỏi trước lớp

- Hs còn lại nghe, ghi lại ý chính

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I.Vài nét về tác giả, tác phẩm

1. Tác giả(1778 – 1858)

- Con ngư­ời:  Có tài năng và nhiệt huyết với đời.

- Cuộc đời: nhiều lận đận.

2.Tác phẩm

a. Thể loại: Hát nói

b.Hoàn cảnh sáng tác

 Khi tác giả đã về h­ưu.

c. Giá trị nghệ thuật, nội dung

 * Nội dung: con người có bản lĩnh sống mạnh mẽ, tâm hồn tự do phóng khoáng vượt qua khuôn sáo khắt khe của lễ giáo phong kiến

 * Nghệ thuật: Nhịp điệu tự do phóng túng, không gò bó về số tiếng, câu, vần điệu rất thích hợp với việc bộc lộ con người cá nhân

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

- Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV: Chuyển đặt câu hỏi cho HS trả lời:

GV yêu cầu HS hoạt động nhóm lập dàn bài cho đề văn nghị luận:

Phân tích bài thơ Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến

- Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

 + HS tự lập dàn ý, ghi vài vở

+ GV: quan sát và trợ giúp các cặp.  

- Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

 GV gọi HS lên bảng viết

HS còn lại ở dưới quan sát, nhận xét

- Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét, bổ sung

II.Phân tích tác phẩm

1, Mở bài:

 - Giới thiệu tác giả, bài thơ

 - Nội dung của bài hát nói

 - Dẫn dắt đến yêu cầu đề bài

2, Thân bài

* Khái quát đầu:

- Nêu khái quát hoàn cảnh sáng tác bài thơ: viết sau năm 1848 sau khi NCT về hưu ở quê nhà Hà Tĩnh. Cuộc sống tự do tự tại không bị gò bó bởi những luật lệ chốn quan trường khiến tác giả đã vốn ngông nay càng ngông hơn nữa.

* Phân tích:

- Câu 1: khẳng định vai trò cấ nhân gánh vác mọi việc trong trời đất→ câu thơ chữ Hán thể hiện ý thức sâu sắc về vai trò, trách nhiệm của bản thân với thời cuộc.

- Câu 2: tự cho rằng việc mình làm quan là “vào lồng”→ hình ảnh ẩn dụ độc đáo chỉ cuộc sống giam hãm tù túng của một ông quan nhưng vẫn thể hiện được cái tôi đầy cá tính của bản thân. Tự xưng tên→ ý thức sâu sắc về cái tôi  của mình giữa những cái ta chung chung đại khái (hs lí giải biết rằng làm quan là vào lồng nhưng với các nhà nho xưa kia đấy là một cách để thể hiện tài năng cứu nước giúp đời).

- Các câu tiếp theo: kể về các công trạng và thành tích trong suốt thời kì làm quan trong triều. Điệp từ khi, liệt kê, ngắt nhịp ngắn đã khẳng định những tài năng cụ thể, phong phú cuẩ nhà thơ. Nhà thơ không kể chi tiết tỉ mỉ những công trạng ấy mà chỉ điểm qua cũng đủ hiểu con người khiêm tốn không thích khoe khoang, hống hách của nhà thơ ( hs so sánh chỉ cần một cái khi của ông thôi, một số kẻ cũng đủ vênh váo huênh hoang cả cuộc đời). Ông khiêm tốn giản dị, biết mình biết ta, tràn đầy niềm tự hào, kiêu hãnh về tài năng, trí tuệ của bản thân.

→ Cuộc đời con người là hành trình đi tìm chính bản thân mình nhưng trong xã hội phong kiến không cho phép họ nhận thức khẳng định cái tôicá nhân. Trong thời đại ấy, thơ NCT là lời  ngợi ca khẳng định cá tính của con người, đó là biểu hiện kín đáo của tính nhân bản , nhân văn trong ý thơ tác giả

- Ngất ngưởng cả khi về hưu: ý thức được tài năng, con người ngất ngưởng ấy còn ý thức được cả đức hạnh phẩm chất tốt đẹp của mình: không ngần ngại phô phang con người thật của mình “Đạc ngựa....” .Lối sống khác người, khác đời vô cùng độc đáo ấy nhằm tách mình ra khỏi bụi trần xô bồ xu nịnh tham danh hám lợi của thế gian. Cá tính ấy cũng là thái độ của nhà thơ khinh thị những kẻ a dua tầm thường giả dối. Mang theo các cô đầu lên chùa, Bụt cũng nực cười trước cảnh đó. Ai cười cũng mặc, ông ung dung trước những được mất của cuộc đời trước những khen chê của thế gian; Dù sống sao đi nữa ông Hi Văn vẫn dặn lòng mình “Nghĩa vua tôi...”. Giữ được cá tính nhưng vẫn hòa nhập vào cái chung đó là bản lĩnh là vẻ đẹp của sự tự tin hiếm có trên đời.

→ Những từ láy, tượng hình, điển tích, điển cố, cách ngắt nhịp, sự liên tưởng độc đáo tất cả góp phần bộc lộ lối sống phong cách sống khác người vượt ra khỏi khuôn khổ xã hội, khẳng định bản lĩnh cá nhân trong cuộc sống; thể hiện tâm hồn phóng khoáng, tự do, trẻ trung; một nghệ sĩ đam mê nghệ thuật ca trù, nghệ sĩ tài hoa, một nhà nho thanh cao chân chính.

( So sánh với khí tiết như cây mai cây tùng của Nguyễn Trãi, Nguyễn Khuyến; cá tính bản lính như Cao Bá Quát, Trần Tế Xương).

* Khái quát cuối:

- Đánh giá khái quát nội dung đã trình bày ở trên

- Liên hệ bản thân hoặc rút ra bài học trong cuộc sống về lối sống ngất ngưởng

3, Kết bài

* Viết đoạn kết bài

Nhắc đến Nguyễn Công Trứ là nhắc đến một cá tính có một không hai trong nền văn học VN. Thơ Nguyễn Công Trứ luôn ngất ngưởng một cái tôi ngạo nghễ song không hề tách rời cuộc sống đời thường. Bài ca ngất ngưởng đã chứng minh vẻ đẹp trong lối sống tự tại, thấu tỏ lẽ đời ấy.

PHIẾU BÀI TẬP 1

Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi:

Vũ trụ nội mạc phi phận sự,

Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng.

Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,

Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.

Lúc bình Tây, cầm cờ Đại tướng,

Có khi về, Phủ doãn Thừa Thiên

(Trích Bài ca ngất ngưởng – Nguyễn Công Trứ)

a/ Nêu nội dung chính của đoạn thơ trên?

b/ Câu thơ Vũ trụ nội mạc phi phận sự được hiểu như thế nào? Câu thơ đã thể hiện tư thế ngất ngưởng của nhà thơ ra sao?

c/ Xác định và nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ trong đoạn thơ.

PHIẾU BÀI TẬP 2

Đọc bài thơ sau và trả lời câu hỏi từ 1 đến 4.

Vũ trụ nội mạc phi phận sự,

Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng.

Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,

Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.

Lúc bình Tây, cờ đại tướng,

Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.

Đô môn giải tổ chi niên,

Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.

Kìa núi nọ phau phau mây trắng,

Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.

Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,

Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.

Được mất dương dương người tái thượng,

Khen chê phơi phới ngọn đông phong.

Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,

Không Phật, không Tiên, không vướng tục.

Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,

Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung.

Trong triều ai ngất ngưởng như ông.

                           (“Bài ca ngất ngưởng”- Nguyễn Công Trứ- SGK Ngữ văn 11)

Câu 1.Bài thơ trên được viết theo thể  nào? Chỉ ra phương thức biểu đạt chính của văn bản?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

Câu 2. Hãy nói về ý nghĩa của từ “ngất ngưởng” trong bài thơ ?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

Câu 3. Những thủ pháp nghệ thuật chính được nhà thơ sử dụng trong tác phẩm?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

Câu 4. Bài thơ gửi gắm đến người đọc điều gì?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................