Giáo án và PPT Lịch sử 9 chân trời bài 10: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991

BÀI 10: LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC ĐÔNG ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV gọi 2 – 3 HS lên trả lời, các HS khác lắng nghe, nhận xét và bổ sung thêm ý kiến

Quan sát hai hình dưới đây, em liên hệ đến quốc gia và khu vực nào? Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá của quốc gia và khu vực này từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1991 có gì nổi bật? Hãy chia sẻ một số hiểu biết của em về điều đó.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tình hình Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991

GV hỏi một số học sinh trả lời: Trong thời kì Chiến tranh lạnh bao trùm lên cả thế giới, Liên Xô và các nước Đông u đã phát triển như thế nào về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá? Sự sụp đổ của cả hệ thống vào năm 1991 liệu có phải là hệ quả của quá trình phát triển đó?

Em hãy nêu những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991?

Sản phẩm dự kiến:

Chính trị

a) Các hoạt động củng cố, ổn định chính trị sau Chiến tranh thế giới thứ hai (1945)

– Bầu cử: Xô viết các cấp.

– Tăng cường vai trò lãnh đạo của: Đảng Cộng sản.

– Phát triển: nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.

b) Tổ chức bộ máy nhà nước trung ương

– Lập pháp: Xô viết đại biểu nhân dân.

– Hành pháp: Hội đồng Bộ trưởng.

– Tư pháp: Tòa án và trọng tài, viện kiểm sát.

c) Các tổ chức chính trị xã hội 

– Công đoàn.

– Đoàn thanh niên.

d) Đối ngoại

– Bảo vệ: hoà bình thế giới.

– Ủng hộ: phong trào giải phóng dân tộc.

– Giúp đỡ: các nước xã hội chủ nghĩa.

– Trụ cột phe: xã hội chủ nghĩa trong Chiến tranh lạnh.

Kinh tế

a) Từ năm 1946 đến năm 1950

Hoàn thành công cuộc: tái thiết đất nước sau Chiến tranh thế giới thứ Hai.

b) Từ năm 1950 đến giữa thập niên 80 của thế kỉ XX

– Kinh tế: phát triển đều đặn.

– Là cường quốc: công nghiệp thứ hai trên thế giới.

– Dẫn đầu về: công nghiệp quốc phòng và hàng không vũ trụ.

c) Từ giữa thập niên 80 của thế kỉ XX đến năm 1991

– Chính sách phát triển: kinh tế không đồng bộ, tập trung cho công nghiệp nặng dẫn đến công nghiệp nhẹ không sản xuất đủ hàng tiêu dùng.

– Nông nghiệp sản xuất không đủ lương thực cho cả người và gia súc.

– Giá dầu giảm: dẫn đến nền kinh tế khó khăn (do lệ thuộc vào dầu mỏ).

Xã hội

a) Từ năm 1945 đến giữa thập niên 80 của thế kỉ XX

– Từ giữa thập niên 50 đến giữa thập niên 70 của thế kỉ XX: mức sống người dân được nâng cao.

– Hệ thống: phúc lợi, y tế, giáo dục,... phát triển.

– Đạt nhiều thành tựu: về văn hoá, nghệ thuật,...

b) Từ giữa thập niên 80 của thế kỉ XX đến năm 1991

Đời sống người dân: gặp nhiều khó khăn: thiếu hàng tiêu dùng, lương thực; thu nhập giảm;...

Hoạt động 2. Tình hình các nước Đông Âu từ năm 1945- 1991

GV yêu cầu học sinh thảo luận: Hãy nêu những nét chính về tình hình các nước Đông  u từ năm 1945 đến năm 1991. Vì sao các nước Đông  u tan rã?

Nguyên nhân chủ quan khiến chủ nghĩa xã hội sụp đổ ở Đông  u là gì?

Sản phẩm dự kiến:

Chính trị 

– Năm 1944 – 1945: dưới sự hỗ trợ của Hồng quân Liên Xô  , nhà nước dân chủ nhân dân được thành lập, theo con đường XHCN

– Năm 1949: Đức bị chia làm hai quốc gia:  Tây Đức và  Đông Đức.

– Đối ngoại: ủng hộ phong trào cách mạng thế giới, thuộc phe xã hội chủ nghĩa do Liên Xô làm trụ cột.

Kinh tế

– Từ năm 1945 đến năm 1950, tiến hành cải cách kinh tế theo mô hình xã hội chủ nghĩa.

– Từ năm 1950 – 1975: nhờ sự giúp đỡ của  Liên Xô thông qua tổ chức SEV, kinh tế tăng trưởng khá nhanh, đạt được nhiều thành tựu.

Xã hội văn hóa

– Xoá bỏ giai cấp bóc lột

– Đời sống vật chất , tinh thần được nâng cao, phúc lợi xã hội được cải thiện.

Hoạt động 3. Nguyên nhân sụp đổ của Chế Độ Xã Hội Chủ Nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu

GV đặt câu hỏi yêu cầu học sinh trao đổi theo nhóm: Trình bày nguyên nhân sụp đổ của Chế Độ Xã Hội Chủ Nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu

Sản phẩm dự kiến:

- Chính trị: Không ổn định về chính trị (đảo chính tại Liên Xô, các phong trào biểu tình đòi dân chủ ở các nước Đông Âu), tình trạng tham nhũng, thiếu dân chủ,...

- Kinh tế: Chính sách phát triển kinh tế không đồng bộ, tập trung công nghiệp nặng bộc lộ hạn chế.

- Xã hội: Kinh tế khó khăn, đời sống nhân dân sa sút, đối mặt với tình trạng khan hiếm hàng tiêu dùng, lương thực,...

- Đối ngoại: Chạy đua vũ trang trong Chiến tranh lạnh.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Nhiệm vụ trọng tâm của các kế hoạch 5 năm ở Liên Xô từ 1950 đến những năm 1970 là:

A. viện trợ cho các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu.

B. xây dựng hợp tác hóa nông nghiệp và quốc hữu hóa nền công nghiệp quốc gia.

C. xây dựng khối chủ nghĩa xã hội vững mạnh, đối trọng với Mĩ và Tây Âu

D. tiếp tục xây dựng cơ sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội.

Câu 2: Ý nghĩa quan trọng nhất của sự kiện Liên Xô chế tạo thành công bom nguyên tử là:

A. cân bằng lực lượng quân sự giữa Mỹ và Liên Xô.

B. đánh dấu bước phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật Liên Xô.

C. phá vỡ thế độc quyền vũ khí nguyên tử của Mỹ.

D. Liên Xô trở thành cường quốc về vũ khí hạt nhân.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Sưu tầm và sử dụng tài liệu từ sách, tạp chí và internet, giới thiệu một số thành tựu tiêu biểu về kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá của Liên Xô hoặc một nước Đông Âu từ sau năm 1945.