Giáo án Lịch sử 9 chân trời Bài 10: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991

Spút-ních 1  (“Bạn đồng hành”) - Vệ tinh nhân tạo đầu tiên của loài người

Kĩ sư của Liên Xô chỉnh sửa 

chi tiết của vệ tinh Spút-ních 1   

Tên lửa đẩy R-7 rời mặt đất, mang theo vệ tinh nhân tạo đầu tiên của loài người

Các sinh viên trẻ chiêm ngưỡng mô hình Spút-ních 1 tại Liên hợp quốc

Nhiệm vụ 1: Tình hình Liên Xô từ năm 1945 đến nửa đầu thập niên 80

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV chia HS cả lớp thành 4 nhóm (2 nhóm cùng thực hiện một nhiệm vụ). + Nhóm 1, 3: Tìm hiểu về tình hình Liên Xô từ năm 1945 đến nửa đầu thập niên 80. + Nhóm 2, 4: Tìm hiểu về chế độ xã hội chủ nghĩa khủng hoảng, tan rã ở Liên Xô (nửa sau thập niên 80 đến năm 1991). - GV giao nhiệm vụ cụ thể cho Nhóm 1, 3:

Khai thác 10.1 – 10.6, mục Em có biết, thông tin mục 1aSGK tr.48 – 50 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

10.1. Sản lượng một số ngành công nghiệp chủ chốt 

của Liên Xô (1940 – 195))

(Nguyễn Quốc Hùng – Nguyễn Thị Thư, 

Nước Nga từ nguyên thủy đến hiện đại, 

NXB Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2017, tr.494)

10.2. Sản lượng một số ngành công nghiệp chủ chốt 

của Liên Xô năm 1958 và năm 1965

(Nguyễn Quốc Hùng – Nguyễn Thị Thư, 

Nước Nga từ nguyên thủy đến hiện đại, Sdd, trang 541)

 - GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu về tình hình chính trị, kinh tế Liên Xô từ năm 1945 đến nửa đầu thập niên 80.

Tư liệu 1: Về kinh tế.

Thành phố Mát-xcơ-va những năm 50 của thế kỉ XX

Video: Tàu vũ trụ Vô xtốc 1 bay vòng quanh Trái Đất.

https://www.youtube.com/watch?v=bJzygLptwf8

Video: Nga công bố video vụ thử “bom Sa hoàng” mạnh gấp 3.300 lần bom phá hủy Hi-rô-si-ma.

https://www.youtube.com/watch?v=UsKqhcTipbU

Tư liệu 2: Về chính trị.

Liên Xô – Việt Nam: “Tuy khoảng cách rất xa 

nhưng trái tim của chúng ta rất gần” (tranh cổ động)

Video: Trò chuyện với chuyên gia Liên Xô giúp Việt Nam chống Trung Quốc xâm lược.

https://www.youtube.com/watch?v=GsWK4mH7NV4

Tư liệu 3: Về văn hóa.

Năm 1970, ở Liên Xô có 3/4 dân số thành phố và một nửa dân số nông thôn làm việc có trình độ đại học và trung học. Sách, báo được xuất bản với số lượng lớn. Chỉ tính ở nông thôn, những người đặt mua sách, báo đã tăng từ 65 triệu người năm 1959 lên 107 triệu người năm 1970. Vô tuyến truyền hình đã phủ sóng 70% dân cư. 

Diễu hành trong Lễ khai mạc Liên hoan Thanh niên và sinh viên thế giới lần thứ VI tại Mát-xcơ-va (7/1957)

 - GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Em ấn tượng với thành tựu nào nhất? Vì sao?

(HS nêu quan điểm cá nhân). 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

 - HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và hoàn thành Phiếu học tập số 1. - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

 - GV mời đại diện Nhóm 1 (nhóm 3) lần lượt trình bày về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991 theo Phiếu học tập số 1. - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

 - GV nhận xét, đánh giá, hoàn chỉnh Phiếu học tập số 1. - GV kết luận: 

Tình hình Liên Xô từ năm 1945 đến nửa đầu thập niên 80:

 + Về chính trị: củng cố chế độ xã hội, thực hiện chính sách chung sống hòa bình, chống chủ nghĩa thựac dân. + Về kinh tế: đạt được nhiều thành tự to lớn trong ngành công nghiệp và sự phát triển vượt bậc của khoa học – kĩ thuật.  + Về xã hội, văn hóa: thay đổi cơ cấu xã hội, đào tạo con người có kiến thức, trung thành với chủ nghĩa xã hội, xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa. 

1. Tình hình Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991

a. Tình hình Liên Xô từ năm 1945 đến nửa đầu thập niên 80

Kết quả Phiếu học tập số 1 về tình hình Liên Xô từ năm 1945 đến nửa đầu thập niên 80 đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1. 

KẾT QUẢ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Nhiệm vụ 2: Chế độ xã hội chủ nghĩa khủng hoảng, tan rã ở Liên Xô (nửa sau thập niên 80 đến năm 1991)

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV giao nhiệm vụ cụ thể cho Nhóm 2, 4:

Khai thác tư liệu 10.7 – 10.8, thông tin mục 2b SGK tr.51, 52 kết hợp xem video và trả lời câu hỏi:  + Liên Xô đã sụp đổ như thế nào? + Hãy giải thích lí do của sự sụp đổ đó.

Tư liệu 1: Video: Liên Xô sụp đổ và vai trò của M. Goóc-ba-chốp.

https://www.youtube.com/watch?v=m76TufDxk1g 

(từ đầu đến 6p14s).

 - GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Khủng hoảng của Liên Xô trên lĩnh vực nào đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô? Vì sao? - GV mở rộng, cho HS xem video: Những bài học từ sự sụp đổ của Liên Xô (GV cho HS xem hết video, tùy thuộc vào thời lượng giảng dạy thực tế).

https://www.youtube.com/watch?v=wmaw_45TUOI

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

 - HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi. - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

 - GV mời đại diện Nhóm 2 (Nhóm 4) trình bày về chế độ xã hội chủ nghĩa khủng hoảng, tan ra ở Liên Xô (nửa sau thập niên 80 đến năm 1991). - GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi: + Khủng hoảng của Liên Xô trên lĩnh vực chính trị đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô. + Đảng Cộng sản bị đình chỉ hoạt động, chính quyền Liên bang tê liệt, các nước cộng hòa tuyên bố độc lập, tách khỏi Liên bang, M. Goóc-ba-chốp buộc phải từ chức Tổng thống vào ngày 25/12/1991, đánh dấu cho sự tan của Liên bang Xô viết và sự sụp đổ hoàn toàn của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

 - GV   nhận xét, đánh giá và kết luận: 

Chế độ xã hội chủ nghĩa khủng hoảng, tan rã ở Liên Xô (nửa sau thập niên 80 đến năm 1991)

 + Về kinh tế: khủng hoảng toàn diện. + Về chính trị: công cuộc cải tổ của M. Goóc-ba-chốp thất bại, đẩy Liên Xô vào tình trạng khủng hoảng, toàn diện. Ngày 25/12/1991, Goóc-ba-chốp từ chức Tổng thống Liên Xô. Chế độ chủ nghĩa xã hội chấm dứt tại Liên bang Xô viết.  - GV chuyển sang nội dung mới. 

b. Chế độ xã hội chủ nghĩa khủng hoảng, tan rã ở Liên Xô (nửa sau thập niên 80 đến năm 1991)

 - Thập niên 80 của thế kỉ XX: kinh tế khó khăn, phải lệ thuộc nhiều vào dầu mỏ.  + Công nghiệp: Chính sách phát triển  không đồng bộ:

• Tập trung cho công nghiệp nặng.
• Công nghiệp nhẹ không sản xuất đủ hàng tiêu dùng cho người dân.

 + Nông nghiệp:   sản xuất không đủ lương thực cho người và gia súc. 

→ Xuất khẩu dầu mỏ, nguyên liệu thiết yếu để có ngoại tệ nhập lương thực, hàng tiêu dùng.

 - Cuối thập niên 80 của thế kỉ XX: khủng hoảng toàn diện.  + Kinh tế: khủng hoảng, nợ nước ngoài  + Xã hội: bất ổn.

• Đời sống nhân dân khó khăn.
• Tham nhũng, hối lộ, thiếu dân chủ, vi phạm pháp luật. 

 + Chính trị: 

• Công cuộc cải tổ của M. Goóc-ba-chốp thất bại.
• T8/1991: Đảng Cộng sản Liên Xô bị đình chỉ hoạt động. 
• Ngày 21/12/1991: thành lập Cộng động các quốc gia độc lập (SNG) gồm 11 nước cộng hòa Liên bang Xô viết.
• Ngày 25/12/1991: Goóc-ba-chốp từ chức Tổng thống.

→ Chế độ CNXH chấm dứt.

Công cụ đánh giá HD1: Bảng kiểm.