Câu hỏi tự luận Lịch sử 9 chân trời Bài 10: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991

CHƯƠNG 3: THẾ GIỚI TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

BÀI 10: LIÊN XÔ VÀ ĐÔNG ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

(17 câu) 

1. NHẬN BIẾT (7 CÂU)

Câu 1: Trình bày nét nổi bật về xã hội và văn hoá của các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

Trả lời:

♦ Xã hội:

- Sau khi Nhà nước dân chủ nhân dân ra đời, ở các nước Đông Âu, giai cấp bóc lột bị xoá bỏ, công nhân, nông dân và trí thức trở thành những người làm chủ đất nước. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân không ngừng được cải thiện và nâng cao.

- Từ cuối những năm 70, khủng hoảng kinh tế làm cho đời sống của các tầng lớp nhân dân ở Đông Âu khó khăn. Niềm tin vào chủ nghĩa xã hội giảm sút và tình trạng bất bình gia tăng. Các cuộc bãi công, biểu tình của công nhân xuất hiện ở nhiều nước Đông Âu.

♦ Văn hoá:

- Văn hoá của các nước Đông Âu có bước phát triển vượt bậc. Nạn mù chữ được xoá bỏ với chính sách giáo dục bắt buộc và miễn phí.

- Từ nửa sau những năm 80 đến năm 1991, ở các nước Đông Âu xuất hiện nhiều ấn phẩm văn hoá có nội dung chống chủ nghĩa xã hội, tuyên truyền chế độ đa nguyên.

Câu 2: Trình bày tình hình kinh tế của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.

Trả lời:

- 1946 – 1950, Liên Xô thực hiện khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh.

- 1950 – giữa những năm 70 của thế kỉ XX, Liên Xô tiến hành xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội và đạt nhiều thành tựu, như:

+ Đến những năm 60, Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp thứ hai thế giới (sau Mỹ).

+ Liên Xô là nước đầu tiên trên thế giới phóng thành công vệ tinh nhân tạo (1957), phóng tàu vũ trụ có người lái vào quỹ đạo Trái Đất (1961), mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người.

- Từ giữa những năm 70 của thế kỉ XX, nền kinh tế Liên Xô có dấu hiệu trì trệ. Công cuộc cải tổ kinh tế được thực hiện từ năm 1985, nhưng thiếu đồng bộ và hiệu quả, dẫn đến khủng hoảng kinh tế trầm trọng trong những năm 1989-1991.

Câu 3: Trình bày tình hình xã hội và văn hoá của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.

Trả lời:

Câu 4: Nêu những biểu hiện về sự khủng hoảng và giải thích vì sao chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô sụp đổ.

Trả lời:

Câu 5: .............................................

.............................................

.............................................
 

Câu 7: Trình bày tình hình chính trị của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.

Trả lời:

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Liên Xô tiến hành bầu cử Xô viết các cấp, thực hiện dân chủ hoá hệ thống chính trị.

- Liên Xô chủ trương duy trì hoà bình và an ninh thế giới, giúp đỡ to lớn về vật chất và tinh thần cho các nước xã hội chủ nghĩa và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới.

- Tới đầu những năm 80 của thế kỉ XX, Liên Xô lâm vào khủng hoảng chính trị. Tháng 3-1985, M. Goóc-ba-chốp được bầu làm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô và công cuộc cải tổ được tiến hành. Trong đó, cải tổ chính trị với khẩu hiệu “dân chủ hoá”, “công khai hoá” đã xác lập chế độ đa nguyên, đa đảng và hệ thống chính quyền tổng thống.

- Tháng 3-1990, Đại hội dại biểu nhân dân Liên Xô lần thứ ba bầu M. Goóc-ba-chốp làm Tổng thống.

- Ngày 19-8-1991, một số lãnh đạo Đảng và Nhà nước Liên Xô dã tiến hành cuộc đảo chính lật đổ M. Goóc-ba-chốp, nhưng không thành công. Hệ quả là:

+ Mâu thuẫn chính trị gia tăng, Đảng Cộng sản bị đình chỉ hoạt động, chính quyển Liên bang bị tê liệt.

+ Các nước cộng hoà tuyên bố độc lập, tách khỏi Liên bang.

- Ngày 25-12-1991, M. Gooc-ba-chốp buộc phải từ chức Tổng thống vào đánh dấu sự tan rã của Liên bang Xô viết.

2. THÔNG HIỂU (5 CÂU)

Câu 1: Phân tích những nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng kinh tế ở Liên Xô vào cuối thập niên 1970 và 1980.

Trả lời:

- Liên Xô duy trì một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung với ưu tiên phát triển công nghiệp nặng và quốc phòng, nhưng hệ thống này dần bộc lộ sự thiếu linh hoạt.

- Quản lý kinh tế quan liêu, không khuyến khích sáng tạo và cải tiến, dẫn đến lãng phí tài nguyên và hiệu quả kinh tế kém.

- Sự đầu tư quá lớn vào quốc phòng và chạy đua vũ trang với Mỹ trong Chiến tranh Lạnh làm cạn kiệt nguồn lực kinh tế của Liên Xô.

- Nông nghiệp phát triển không bền vững, dẫn đến tình trạng thiếu lương thực, ảnh hưởng đến đời sống nhân dân.

- Sự phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là dầu mỏ, khiến nền kinh tế Liên Xô dễ bị tổn thương trước những biến động của giá dầu.

- Sự xói mòn của niềm tin vào hệ thống Xã hội chủ nghĩa và các chính sách quản lý yếu kém dưới thời Brezhnev càng làm trầm trọng thêm khủng hoảng kinh tế.

- Cải cách kinh tế không được triển khai hiệu quả, dẫn đến sự trì trệ kinh tế kéo dài đến thập niên 1980.

Câu 2: Phân tích các yếu tố dẫn đến sự phát triển kinh tế của các nước Đông Âu trong giai đoạn 1945-1975.

Trả lời:

Câu 3: Trình bày chính sách đối ngoại của Liên Xô sau Thế chiến II và những ảnh hưởng của nó đến quan hệ quốc tế.

Trả lời:

Câu 4: .............................................

.............................................

.............................................
 

Câu 5: Nêu những biểu hiện và giải thích vì sao chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu sụp đổ.

Trả lời:

- Biểu hiện:

+ Đầu những năm 80 của thế kỉ XX, các nước Đông Âu lâm vào tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng trên tất cả các lĩnh vực.

+ Cuối những năm 80 của thế kỉ XX, chế độ xã hội chủ nghĩa ở các nước Đông Âu lần lượt sụp đổ.

- Nguyên nhân:

+ Thứ nhất, do đường lối lãnh đạo của Đảng Cộng sản ở các nước Đông Âu mang tính chủ quan, duy ý chí; áp dụng máy móc mô hình kinh tế tập trung, quan liêu, bao cấp trong nhiều năm; chậm đổi mới cơ chế và hệ thống quản lí kinh tế.

+ Thứ hai, những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học-công nghệ hiện đại không được áp dụng kịp thời vào sản xuất; năng suất lao động xã hội suy giảm dẫn tới tình trạng trì trệ kéo dài về kinh tế, sự sa sút, khủng hoảng lòng tin trong xã hội.

+ Thứ ba, quá trình cải cách, cải tổ phạm sai lầm nghiêm trọng về đường lối, cách thức tiến hành. Việc đổi mới chính trị đi trước quá trình cải tổ kinh tế, sự xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản khiến cho khủng hoảng ngày càng nghiêm trọng, trực tiếp dẫn đến sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô.

+ Thứ tư, hoạt động chống phá của các lực lượng thù địch ở trong nước và các thế lực bên ngoài góp phần làm gia tăng tình trạng bất ổn và rối loạn.

+ Thứ năm, chính sách “không can thiệp” của Liên Xô trước cuộc khủng hoảng và sự thỏa hiệp của ban lãnh đạo các nước Đông Âu cũng góp phần dẫn đến sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở các nước này.

3. VẬN DỤNG (3 CÂU)

Câu 1: Hãy so sánh quá trình tan rã của Liên Xô và các nước Đông Âu vào cuối thập niên 1980 và đầu thập niên 1990.

Trả lời:

- Quá trình tan rã của Liên Xô và Đông Âu đều có chung nguyên nhân xuất phát từ những khủng hoảng kinh tế, chính trị và xã hội kéo dài trong các hệ thống Xã hội chủ nghĩa.

- Tại Liên Xô, sự tan rã bắt đầu với các cải cách Glasnost và Perestroika của Gorbachev, tạo ra sự tự do hơn về chính trị, nhưng cũng làm suy yếu sự kiểm soát của Đảng Cộng sản đối với đất nước.

- Các nước Cộng hòa thuộc Liên Xô lần lượt đòi độc lập khi trung ương không còn khả năng kiểm soát. Tháng 12 năm 1991, Liên Xô chính thức giải thể, chấm dứt hơn 70 năm tồn tại.

- Ở Đông Âu, sự tan rã diễn ra khi các phong trào dân chủ hóa lan rộng, với sự sụp đổ của bức tường Berlin năm 1989 trở thành biểu tượng của sự kết thúc chế độ Cộng sản trong khu vực.

- Tuy nhiên, quá trình tan rã tại Đông Âu diễn ra ít bạo lực hơn so với Liên Xô, với hầu hết các chế độ Cộng sản Đông Âu tự nguyện từ bỏ quyền lực trước sức ép của quần chúng.

- Ngoại trừ một số trường hợp như Romania, quá trình chuyển đổi sang dân chủ tại Đông Âu diễn ra tương đối hòa bình, trong khi Liên Xô phải đối mặt với xung đột nội bộ và tình trạng bất ổn xã hội.

- Cả hai khu vực đều trải qua sự khủng hoảng kinh tế sâu sắc sau khi chế độ Cộng sản sụp đổ, nhưng Đông Âu nhanh chóng hội nhập vào hệ thống kinh tế phương Tây, trong khi các quốc gia thuộc Liên Xô cũ đối mặt với nhiều khó khăn hơn trong việc tái thiết.

Câu 2: .............................................

.............................................

.............................................
 

Câu 3: Nhận xét về mối quan hệ giữa Liên Xô và các nước Đông Âu trong giai đoạn từ 1945 đến 1989.

Trả lời:

4. VẬN DỤNG CAO (2 CÂU)

Câu 1: Hãy đánh giá vai trò của Mikhail Gorbachev trong việc chấm dứt Chiến tranh Lạnh và tác động của ông đến quá trình tan rã của Liên Xô.

Trả lời:

Mikhail Gorbachev là nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô và có vai trò quan trọng trong việc chấm dứt Chiến tranh Lạnh, thông qua các cải cách và chính sách đối ngoại hòa dịu của mình.

Các cải cách Glasnost (Cởi mở) và Perestroika (Cải tổ) đã tạo ra những thay đổi quan trọng trong xã hội Liên Xô, khuyến khích tự do ngôn luận và cải thiện hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, chúng cũng làm suy yếu quyền lực của Đảng Cộng sản và dẫn đến tình trạng bất ổn xã hội.

Về mặt đối ngoại, Gorbachev chủ trương giảm căng thẳng với phương Tây, ký kết các hiệp ước giảm vũ khí hạt nhân với Mỹ và rút quân khỏi Afghanistan, đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ quốc tế.

Chính sách không can thiệp của Gorbachev đã mở đường cho các cuộc cách mạng dân chủ tại Đông Âu, dẫn đến sự sụp đổ của các chế độ Cộng sản tại khu vực này vào năm 1989.

Mặc dù nỗ lực giữ Liên Xô không tan rã, nhưng Gorbachev không thể kiểm soát được làn sóng đòi độc lập từ các nước Cộng hòa thuộc Liên Xô.

Cuối cùng, vào tháng 12 năm 1991, Liên Xô chính thức giải thể, và Gorbachev từ chức, chấm dứt hơn 70 năm tồn tại của quốc gia này.

Vai trò của Gorbachev trong việc chấm dứt Chiến tranh Lạnh được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, nhưng tại Liên Xô cũ, ông lại bị chỉ trích là người làm tan rã đất nước.

Câu 2: P.............................................

.............................................

.............................................