PHẦN 2. NĂNG LƯỢNG VÀ SỰ BIẾN ĐỔI

CHỦ ĐỀ 4: TÁC DỤNG LÀM QUAY CỦA LỰC

BÀI 20. SỰ NHIỄM ĐIỆN

(18 câu)

1. NHẬN BIẾT (7 câu)

Câu 1: Giải thích hiện tượng nhiễm điện?

Giải:

Khi các vật cách điện cọ xát với nhau, các electron có thể di chuyển từ vật này sang vật khác làm cho các vật này nhiễm điện.

Câu 2: Các vật nhiễm điện có tương tác như thế nào với nhau?

Giải:

Các vật nhiễm điện cùng dấu đẩy nhau, trái dấu hút nhau.

Câu 3: Dòng điện là gì?

Giải:

Dòng điện là dòng chuyển dời có hướng của các hạt mang điện.

Câu 4: Vật dẫn điện là gì? Vật cách điện là gì?

Giải:

Vật dẫn điện là vật cho dòng điện đi qua. Vật không dẫn điện là vật không cho dòng điện đi qua.

Câu 5: Nêu một số ví dụ về vật dẫn điện và vật cách điện?

Giải:

- Ví dụ về vật cách điện như: nhựa, thủy tinh, gỗ khô, nước cất, …

- Ví dụ về vật dẫn điện như: đồng, bạc, không khí ẩm, nước thường, …

Câu 6: Nguyên nhân các vật có thể bị nhiễm điện khi cọ sát là gì?

Giải:

Khi cọ sát có sự chuyển dời các electron dẫn đến một vật bị mất bớt electron sẽ mang điện tích dương và một vật nhận thêm eletron sẽ mang điện tích dương.

Câu 7: Nêu một vài ví dụ về dòng điện?

Giải:

Quạt điện, bếp điện, đèn điện, … khi được nối với nguồn điện và có dòng điện chạy qua thì đều hoạt động.

 2. THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Chuẩn bị

Một thanh nhựa, giá thí nghiệm, dây treo, mảnh vải khô.

Tiến hành

- Treo thanh nhựa vào giá thí nghiệm.

- Cọ xát mảnh vải khô với thanh nhựa. Sau đó, tách miếng vải ra xa thanh nhựa.

- Đưa miếng vải lại gần một đầu thanh nhựa (hình 20.2), quan sát và mô tả hiện tượng xảy ra.

- Cọ xát một thanh nhựa thứ hai bằng vải khô như đã làm với thanh nhựa thứ nhất.

- Đưa thanh nhựa này lại gần một đầu thanh nhựa thứ nhất (hình 20.3), quan sát và mô tả hiện tượng xảy ra.

Giải:

- Đưa miếng vải lại gần một đầu thanh nhựa (hình 20.2) ta thấy miếng vải và đầu thanh nhựa hút nhau.

- Đưa thanh nhựa thứ hai lại gần một đầu thanh nhựa thứ nhất (hình 20.3), ta thấy hai đầu thanh nhựa đẩy nhau.

Câu 2: Giải thích hiện tượng nhiễm điện ở quả bóng bay khi cọ xát với áo len và nhiễm điện ở áo len khi cởi áo len.

Giải:

- Khi cởi áo len, chiếc áo len cọ xát với lớp áo khác làm nó bị nhiễm điện do cọ xát do bị mất hoặc thừa electron, gây ra hiện tượng phóng điện làm ta có thể thấy tia lửa điện nhỏ kèm theo tiếng nỏ lách tách phát ra ở khu vực tiếp xúc.

- Khi cọ xát quả bóng bay vào áo len thì quả bóng bay và áo len bị nhiễm diện do cọ xát do bị mất hoặc thừa electron, làm nhiễm điện trái dấu. Do vậy chúng có thể hút nhau.

Câu 3: Nêu và giải thích một số ví dụ về hiện tượng nhiễm điện do cọ xát trong thực tiễn.

Giải:

- Sử dụng quạt điện một thời gian thì thấy cánh quạt điện, đặc biệt là mép cánh quạt bị bám bụi nhiều là do khi cánh quạt quay ma sát với không khí làm cánh quạt bị nhiễm điện và có khả năng hút bụi bẩn trong không khí.

- Một trong những nguyên nhân tạo thành các đám mây dông bị nhiễm điện là do sự cọ xát mạnh giữa những giọt nước trong luồng không khí bốc lên cao. Khi đó, giữa các đám mây bị nhiễm điện hoặc giữa đám mây nhiễm điện với mặt đất xuất hiện tia lửa điện phát ra ánh chớp chói lóa. Do nhiệt độ cao của tia lửa điện, không khí bị giãn nở đột ngột, phát ra tiếng nổ gọi là tiếng sấm (khi có tia lửa điện giữa hai đám mây) hoặc tiếng sét (khi có tia lửa điện giữa đám mây và mặt đất).

Câu 4: Chỉ ra những bộ phận dẫn điện và bộ phận cách điện ở công tắc điện, cầu chì, đèn điện.

Giải:

- Cấu tạo công tắc điện gồm:

+ Bộ phận cách điện: vỏ thường được làm bằng nhựa.

+ Bộ phận dẫn điện: các cực, các tiếp điểm thường được làm bằng đồng.

- Cấu tạo cầu chì hộp gồm:

+ Bộ phận cách điện: vỏ cầu chì thường làm bằng sứ

+ Bộ phận dẫn điện: các tiếp điểm thường làm bằng đồng và dây chì.

- Cấu tạo bóng đèn sợi đốt gồm:

+ Bộ phận cách điện: bóng thủy tinh.

+ Bộ phần dẫn điện: đuôi đèn, sợi đốt.

- Cấu tạo bóng đèn tuýp huỳnh quang gồm:

+ Bộ phận dẫn điện: chân đèn, hai điện cực.

+ Bộ phận cách điện: ống thủy tinh.

3. VẬN DỤNG (5 câu)

Câu 1: Xe chở xăng khi di chuyển thường kéo theo một đoạn dây xích (hình 20.6). Cách làm này để tránh sự phóng tia lửa điện từ các chi tiết trên thùng chở xăng. Em hãy cho biết:

1. Vì sao trên bề mặt xe có thể nhiễm điện?
2. Vì sao phải sử dụng dây xích kim loại?

Giải:

1. Trên bề mặt xe có thể nhiễm điện do các vật liệu trên xe tạo ra sự phân cực và tích điện, và các chấn động và va chạm có thể tạo ra các điện tích. Ngoài ra, các yếu tố thời tiết như gió và mưa, sự ma sát với không khí cũng có thể gây ra sự tích điện trên bề mặt xe.
2. Dây xích kim loại được sử dụng để kéo theo xe chở xăng khi di chuyển bởi vì kim loại là một chất dẫn điện tốt và có thể giúp dẫn điện các điện tích trên bề mặt xe đến một chỗ an toàn hơn (xuống đất). Khi dây xích kim loại chạm vào một vật dẫn điện khác như đất, nó sẽ giúp dẫn điện và giảm nguy cơ phóng tia lửa điện. Xăng dầu là một chất rất dễ bén lửa nên người ta phải sử dụng dây xích kim loại như trên.

Câu 2: Tại sao khi lau kính bằng các khăn vải khô ta thấy không sạch bụi?

Giải:

Khi lau kính bằng các khăn vải khô, ta thấy không sạch hết bụi vì khăn vải khô làm kính bị nhiễm điện nên sẽ hút các hạt bụi và các bụi vải lại => không sạch bụi

Câu 3: Ngày hanh khô, khi chải tóc khô bằng lược nhựa thì nhiều sợi tóc bị lược nhựa kéo thẳng ra, vì?

Giải:

Khi thời tiết hanh khô, chải tóc bằng lược nhựa ta thấy nhiều sợi tóc bị lược nhựa hút thẳng ra là do khi cọ xát với tóc, lược nhựa bị nhiễm điện nên nó hút và kéo làm cho sợi tóc thẳng ra.

Câu 4: Tại sao cánh quạt trong các quạt điện thường xuyên quay mà vẫn có rất nhiều bụi dính vào?

Giải:

Cánh quạt trong các quạt điện thường xuyên quay mà vẫn có rất nhiều bụi bám vào vì cánh quạt khi quay sẽ cọ xát với không khí ⇒ bị nhiễm điện ⇒ hút các hạt bụi bẩn

Câu 5: Khi đưa tay sát gần màn hình tivi hay màn hình máy vi tính đang hoạt động sẽ nghe thấy những tiếng lách tách nhỏ. Điều này là do?

Giải:

Khi đưa tay lại gần màn hình ti vi hay màn hình máy vi tính đang hoạt động sẽ nghe thấy những tiếng lách tách nhỏ. Điều này là do:

+ Màn hình đã bị nhiễm điện

+ Có sự phóng điện giữa tay và màn hình

4. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Cho mảnh tôn phẳng đã được gắn vào đầu bút thử điện chạm vào mảnh pôliêtilen đã được cọ xát nhiều lần bằng len thì bóng đèn bút thử điện sáng lên khi chạm ngón tay vào đầu bút vì:

Giải:

Bóng đèn bút thử điện sáng lên khi chạm ngón tay vào đầu bút vì khi đó mảnh pôliêtilen đã bị nhiễm điện do cọ xát, điện tích truyền qua mảnh nhôm vào bút thử điện

Câu 2: Ở xứ lạnh, vào mùa đông, một người đi tất (vớ) trên một sàn nhà được trải thảm, khi đưa tay vào gần các tay nắm cửa bằng kim loại thì nghe thấy có tiếng lách tách nhỏ và tay người đó bị điện giật. Hãy giải thích vì sao?

Giải:

Ở xứ lạnh, vào mùa đông, một người đi tất (vớ) trên một sàn nhà được trải thảm, khi đưa tay vào gần các tay nắm cửa bằng kim loại thì nghe thấy có tiếng lách tách nhỏ và tay người đó bị điện giật.

Sở dĩ có hiện tượng này là do:

• Khi đi trên thảm, có sự cọ xát với thảm nên bị nhiễm điện ⇒ nghe thấy tiếng lách tách nhỏ
• Khi đưa tay vào nắm cửa bằng kim loại do hiện tượng phóng điện giữa người và tay nắm cửa ⇒ tay người đó bị điện giật.