BÀI 30: KINH TẾ CỘNG HÒA NAM PHI

(19 câu)

1. NHẬN BIẾT (6 câu)

Câu 1: Quan sát Bản đồ phân bố một số trung tâm công nghiệp và ngành công nghiệp ở Cộng hòa Nam Phi năm 2021 và kể tên những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp thực phẩm. 

Trả lời:

Những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp thực phẩm là: Xu-ên, Đuốc-ban, Blô-em-phôn-tên, Po Ê-li-da-bét.

Câu 2: Quan sát Bản đồ phân bố một số trung tâm công nghiệp và ngành công nghiệp ở Cộng hòa Nam Phi năm 2021 và liệt kê những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp hóa dầu.

Trả lời:

Những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp hóa dầu là: Kếp-tao, Đuốc-ban

Câu 3: Quan sát sát Bản đồ phân bố một số trung tâm công nghiệp và ngành công nghiệp ở Cộng hòa Nam Phi năm 2021 và liệt kê những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp sản xuất ô tô.

Trả lời:

Những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp sản xuất ô tô là: Blô-em-phôn-tên, Đuốc-ban, Po Ê-li-da-bét.

Câu 4: Quan sát Bản đồ phân bố một số trung tâm công nghiệp và ngành công nghiệp ở Cộng hòa Nam Phi năm 2021 và liệt kê những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp luyện kim đen.

Trả lời:

Những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp luyện kim đen là: Xu-ên, Giô-han-ne-xbớc, Blô-em-phôn-tên, Đuốc-ban.

Câu 5: Quan sát Bản đồ phân bố nông nghiệp ở Cộng hòa Nam Phi năm 2021 và kể tên những cây trồng ở phía bắc của quốc gia này. 

Trả lời:

Các loại cây trồng ở phía bắc của Cộng hòa Nam Phi là: cây ăn quả, rau, thuốc lá, bông, lạc.

Câu 6: Quan sát Bản đồ phân bố nông nghiệp ở Cộng hòa Nam Phi năm 2021 và kể tên những con vật nuôi ở phía nam.

Trả lời:

Những loại vật nuôi ở phía nam của Cộng hòa Nam Phi là: cừu, bò.

2. THÔNG HIỂU (5 câu)

Câu 1: Trình bày khái quát sự phát triển kinh tế cộng hòa Nam Phi.

Trả lời:

- Sau việc được bãi bỏ lệnh cấm vận năm 1996, kinh tế của quốc gia này phát triển nhanh chóng trong suốt hơn 1 thập niên.

- Từ 2012 đến nay: tăng trưởng kinh tế bắt đầu chậm lại do tác động từ cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, ảnh hưởng dịch bệnh.

- Tuy nhiên, Cộng hòa Nam Phi vẫn là một trong những nền kinh tế lớn ở châu Phi với quy mô GDP là 419,9 tỉ USD (năm 2021)

- Là quốc gia duy nhất ở châu Phi nằm trong nhóm nước có nền kinh tế lớn trên thế giới (G20).

- Cơ cấu ngành kinh tế có sự chuyển dịch đáng kể:

+ Ngành dịch vụ và công nghiệp, xây dựng chiếm tỉ trọng cao.

+ Ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản có tỉ trọng thấp.

Câu 2: Trình bày đặc điểm nổi bật về ngành công nghiệp của cộng hòa Nam Phi. Xác định các trung tâm công nghiệp chính và các ngành công nghiệp quan trọng của cộng hòa Nam Phi.

Trả lời:

* Đặc điểm:

- Là một trong những nước có nền công nghiệp phát triển nhất châu Phi.

- Đóng góp khoảng 24,5% GDP và thu hút khoảng 22% lao động (năm 2021).

- Có hoạt động sản xuất công nghiệp đa dạng, bên cạnh ngành công nghiệp khai thác thì ngành công nghiệp chế biến cũng đang được chú trọng phát triển:

+ Ngành công nghiệp khai thác:

• Giữ vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất công nghiệp.
• Chủ yếu dựa vào nguồn tài nguyên khoáng sản, phong phú, trữ lượng lớn.
• Cộng hòa Nam Phi đứng đầu thế giới về ngành khai thác vàng, kim cương,…
• Công nghiệp khai khoáng đóng góp khoảng 18% GDP, 50% nguồn thu ngoại tệ cho quốc gia này (năm 2021).

+ Ngành công nghiệp chế biến: đóng góp khoảng 15% GDP, trong đó nổi bật là các ngành:

• Công nghiệp sản xuất ô tô: chiếm khoảng 10% sản lượng xuất khẩu hàng sản xuất mỗi năm; được đầu tư dây chuyên hiện đại; một số hãng xe lớn trên thế giới có nhà máy sản xuất tại quốc gia này.
• Công nghiệp điện tử - tin học: rất phát triển hiện nay. Quốc gia này đã xây dựng nên công nghiệp điện tử - tin học tiên tiến.
• Công nghiệp thực phẩm: khá phát triển nhờ nguồn nguyên liệu phong phú từ ngành chăn nuôi và trồng trọt; sản xuất rượu vang, bánh kẹo, chế biến thịt, trứng, sữa,… là những thế mạnh của Nam Phi.

- Ngoài ra, một số ngành công nghiệp quan trọng khác như cơ khí, hóa dầu, hóa chất, luyện kim đen, luyện kim màu,... cũng rất phát triển.

* Cộng hòa Nam Phi đã hình thành các trung tâm công nghiệp quan trọng với hoạt động sản xuất đa dạng:

-  Một số trung tâm công nghiệp lớn của Cộng hòa Nam Phi là: Đuốc-ban; Kếp-tao; Po Ê-li-da-bét; Blô-em-phôn-tên; Xu-ên; Giô-han-ne-xbớc,…

- Các ngành công nghiệp quan trọng của Cộng hòa Nam Phi là: công nghiệp khai thác, công nghiệp chế biến, cơ khí, hóa dầu, hóa chất, luyện kim đen, luyện kim màu,...

Câu 3: Trình bày đặc điểm nổi bật của ngành nông nghiệp và thủy sản của Cộng hòa Nam Phi. Xác định sự phân bố của một số nông sản chính ở cộng hòa Nam Phi.

Trả lời:

* Đặc điểm chung:

- Ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản ở Cộng hòa Nam Phi chỉ chiếm 2,4% tỉ trọng GDP (năm 2021) 

- Nhưng là ngành có những thế mạnh để phát triển hơn so với các quốc gia khác ở châu Phi nhờ vào những đặc trưng về đất đai và khí hậu.

* Nông nghiệp:

- Ngành trồng trọt:

+ Diện tích đất có thể trồng trọt ở Cộng hòa Nam Phi hạn chế, chiếm khoảng 12% tổng diện tích đất tự nhiên.

+ Cây lương thực được trồng chủ yếu là lúa mì và ngô, cây công nghiệp quan trọng là bông, lạc, thuốc lá,...

+ Phía nam lãnh thổ phát triển các loại cây ăn quả cận nhiệt như cam, nho,... và trồng mía để phục vụ cho ngành công nghiệp mía đường.

- Ngành chăn nuôi:

+ Là ngành kinh tế quan trọng trong sản xuất nông nghiệp.

+ Diện tích đồng cỏ rộng lớn ở các cao nguyên trong nội địa và các sườn núi phía nam tạo điều kiện cho chăn nuôi phát triển, song cũng gây khó khăn do hạn hán thường xuyên.

+ Các vật nuôi quan trọng là bò, cừu, dê,...

- Hiện nay, Cộng hòa Nam Phi có nhiều hình thức canh tác nông nghiệp, trong đó phổ biến nhất là trang trại và nông hộ:

+ Trang trại lớn: được trang bị kĩ thuật hiện đại, năng suất và sản lượng nông sản cao.

+ Nông hộ có quy mô sản xuất nhỏ lẻ, phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên nên năng suất và sản lượng thấp

- Mặc dù nông nghiệp ở Cộng hòa Nam Phi có những thế mạnh nhất định nhưng quốc gia này vẫn phải nhập khẩu lương thực.

* Ngành nuôi trồng và đánh bắt thủy sản: Cộng hòa Nam Phi có vùng biển rộng lớn với nhiều ngư trường ở Ấn Độ Dương và Đại Tây Dương nên hoạt động đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản khá phát triển.

* Sự phân bố của một số nông sản chính: Các vùng chuyên canh nông nghiệp của Cộng hòa Nam Phi được hình thành như:

- Vùng phân bố lúa mì và ngô

- Vùng phân bố mía đường

- Vùng đồng cỏ, chăn nuôi

- Vùng phân bố cây ăn quả….

Câu 4: Trình bày những đặc điểm nổi bật của ngành thương mại ở Cộng hòa Nam Phi.

Trả lời:

* Nội thương:

- Hoạt động nội thương phát triển khá nhanh để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của hơn 60 triệu dân.

- Các đô thị lớn như Kếp-tao, Blô-em-phôn-tên, Prê-tô-ri-a, Đuốc-ban, Giô-han-ne-xbớc,... có hoạt động thương mại diễn ra sôi nổi với nhiều dịch vụ đa dạng.

- Tuy nhiên, ở những vùng có điều kiện khó khăn tại các sa mạc thuộc tỉnh Bắc Kếp và vùng núi cao thuộc dãy Đrê-ken-bec, hoạt động thương mại rất hạn chế.

* Ngoại thương: 

- Tổng trị giá xuất, nhập khẩu đạt 130,6 tỉ USD (năm 2021), là quốc gia đứng đầu châu Phi về trị giá xuất, nhập khẩu.

- Các mặt hàng xuất khẩu quan trọng: vàng, kim cương, một số nông sản (ngô, nho, chà là,...), một số sản phẩm công nghiệp (ô tô, linh kiện điện tử, công nghệ thông tin,...).

- Các mặt hàng nhập khẩu chủ yếu là máy móc, thiết bị, hóa chất và một số sản phẩm nông nghiệp (gạo, cà phê,...).

- Các bạn hàng quan trọng trong hoạt động ngoại thương là Trung Quốc, CHLB Đức, Hoa Kỳ, Anh, Nhật Bản,...

- Ngoài ra, quốc gia này cũng chú trọng phát triển ngoại thương với các nước láng giềng thông qua hợp tác thương mại trong Cộng đồng phát triển Nam Phi.

Câu 5: Trình bày những nét đặc trưng về sự phát triển của các ngành giao thông vận tải và du lịch của Cộng hòa Nam Phi.

Trả lời:

* Giao thông vận tải: 

- Hệ thống giao được đầu tư để phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

- Tuy nhiên, ở nhiều nơi hạ tầng giao thông vẫn còn yếu kém, nhất là vùng núi cao và sa mạc của đất nước.

- Giao thông đường sắt:khá phát triển với khoảng 21 000 km kết nối các vùng trong cả nước để vận chuyển người và hàng hóa, đặc biệt là vận chuyển khoáng sản từ nội địa ra cảng biển để xuất khẩu.

- Giao thông đường ô tô: ngày càng hiện đại với tổng chiều dài hơn 750000 km để kết nối các vùng kinh tế trong nước.

- Giao thông đường hàng không: 

+ Khá phát triển với khoảng 25 sân bay nội địa và quốc tế.

+ Trong đó các sân bay quốc tế như Prê-tô-ri-a, Blô-em-phôn-tên và Kếp-tao là đầu mối giao thông hàng không quan trọng.

- Giao thông đường biển: 

+ Có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế đất nước.

+ Một số cảng biển quan trọng và có năng lực vận tải lớn như cảng Kếp-tao, Po Ê-li-da-bét, Đuốc-ban,...

* Du lịch:

- Là ngành kinh tế quan trọng ở Cộng hòa Nam Phi, đóng góp từ 8 - 9% GDP của đất nước.

- Tài nguyên du lịch phong phú, nhiều địa điểm nổi tiếng thu hút du khách như: vùng rượu vang ở tỉnh Tây Kếp; Núi Bàn, đảo Rô-bơn (Kếp-tao); mỏ kim cương ở Kim-bơc-li, mũi Hảo Vọng,...

- Năm 2019: Cộng hòa Nam Phi đón hơn 16 triệu lượt khách quốc tế. 

- Thị trường khách du lịch quốc tế chủ yếu từ khu vực Tây Âu, Bắc Mỹ, Đông Á và Trung Đông.

- Năm 2020: do ảnh hưởng của dịch bệnh nên số lượng du khách quốc tế giảm đáng kể.

3. VẬN DỤNG (5 câu)

Câu 1: Vì sao Cộng hòa Nam Phi là nước phát triển nhất châu Phi?

Trả lời:  Cộng hòa Nam Phi là nước phát triển nhất châu Phi vì: 

- Xuất khẩu nhiều khoáng sản, đặc biệt là khoáng sản quý như vàng, kim cương, uranium.

- Các ngành công nghiệp chính là khai thác khoáng sản, chế biến, luyện kim, cơ khí,… đều rất phát triển và trở thành ngành mũi nhọn.

- Sản phẩm nông nghiệp chiếm 1/3 tổng sản phẩm xuất khẩu, chủ yếu là hoa quả cận nhiệt đới, ngô.

Câu 2: Giải thích vì sao ngành công nghiệp khai thác khoáng sản là ngành kinh tế mũi nhọn của Cộng hòa Nam Phi?

Trả lời: Ngành công nghiệp khai thác khoáng sản là ngành kinh tế mũi nhọn của Cộng hòa Nam Phi vì:

- Cộng hòa Nam Phi có tài nguyên khoáng sản phong phú.

- Nhiều loại khoáng sản có trữ lượng lớn như vàng, kim cương, uranium,…

- Nguồn lao động dồi dào, có trình độ kĩ thuật cao, kinh nghiệm sản xuất phong phú, đặc biệt trong lĩnh vực khai thác khoáng sản.

Câu 3: Dựa vào bảng số liệu sau, vẽ biểu đồ và nhận xét quy mô, tăng trưởng GDP của cộng hòa Nam Phi giai đoạn 2000 – 2021:

Bảng 1. Quy mô và tốc độ tăng GDP của Cộng Hòa Nam Phi 

giai đoạn 2000 – 2021

(Nguồn: WB, 2022)

Trả lời:  

* Vẽ biểu đồ:

1. Nhận xét và kết luận:

- Từ năm 2000 – 2021, quy mô GDP của Cộng hòa Nam Phi có sự biến động:

+ Từ 2000 – 2010, quy mô GDP tăng: 265,6 tỉ USD.

+ Từ 2010 – 2015, quy mô GDP giảm: 70,7 tỉ USD.

+ Từ 2015 – 2021, quy mô GDP tăng: 73,2 tỉ USD.

- Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Cộng hòa Nam Phi trong giai đoạn 2000 – 2021 cũng có sự biến động:

+ Từ 2000 – 2005: tăng 1.1%

+ Từ 2005 – 2018: giảm 3,8 %.

+ Từ 2018 – 2021: tăng  3,4%

Câu 4: Cho bảng số liệu sau:

Bảng 2. Cơ cấu GDP của Cộng hòa Nam Phi năm 2010 và năm 2020

(Nguồn: WB, 2022)

2020. Vẽ biểu đồ thể hiện cơ cấu GDP của Trung Quốc năm 2010 và năm 2020.
2021. Nhận xét và kết luận.

Trả lời:  

1. Vẽ biểu đồ:
2. Nhận xét và giải thích:

- Nhận xét:

+ Tỉ trọng ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản chiếm tỉ lệ rất nhỏ và có xu hướng tăng nhẹ, không đáng kể, từ 2,1% năm 2010 lên 2,5% năm 2020 (tăng 0,4%).

+ Tỉ trọng ngành công nghiệp và xây dựng có xu hướng giảm từ 28,2% xuống 23,4% (giảm 4,8%).

+ Cơ cấu ngành dịch vụ chiếm tỉ trọng cao nhất qua các năm và tiếp tục tăng từ 61,2% lên 64,6% (tăng 3,4%).

+ Thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm tăng trong suốt 10 năm, từ 8% năm 2010 lên 9,5% năm 2020 (tăng 1,5%).

- Kết luận: Cơ cấu kinh tế có sự chuyển dịch nhưng thay đổi không đáng kể.

Câu 5: Cho bảng số liệu sau:

Bảng 3. Trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của Cộng hòa Nam Phi

giai đoạn 2000 – 2020

(Đơn vị: tỉ USD)

(Nguồn: WB, 2022)

1. Tính cán cân xuất - nhập khẩu của Cộng hòa Nam Phi qua các năm.
2. Vẽ biểu đồ thể hiện giá trị xuất khẩu, giá trị nhập khẩu và cán cân xuất - nhập khẩu của Cộng hòa Nam Phi giai đoạn 2000 – 2020.
3. Nhận xét và kết luận.

Trả lời:  

1. Tính cán cân xuất nhập khẩu của Cộng hòa Nam Phi qua các năm:

1. Vẽ biểu đồ:
2. Nhận xét và kết luận: Trị giá xuất khẩu và nhập khẩu qua từng giai đoạn không có sự đồng đều qua các năm.

- Giai đoạn 2000 – 2010: trị giá xuất khẩu tăng 70,6 tỉ USD, trị giá nhập khẩu tăng 69,7 tỉ USD, nhưng năm 2005 trị giá nhập khẩu cao hơn trị giá xuất khẩu nên cán cân xuất – nhập khẩu âm.

- Giai đoạn 2010 – 2020: trị giá xuất khẩu giảm 14,4 tỉ USD, trị giá nhập khẩu giảm 24,5 tỉ USD.

- Trong vòng 20 năm, trị giá xuất khẩu tăng gấp 2,5 lần và trị giá nhập khẩu tăng gấp 2,4 lần.

- Cán cân xuất – nhập khẩu hầu như luôn dương nhưng vẫn có những năm âm như năm 2005 và năm 2015.

- Kết luận: Trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của Cộng hòa Nam Phi chưa ổn định.

4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1: Năm 2020, kinh tế châu Phi rơi vào mức suy thoái tồi tệ nhất trong 75 năm với tỉ lệ tăng trưởng GDP kinh tế ở mức âm (-6,4%). Em hãy lí giải nguyên nhân của sự suy thoái này.

Trả lời: Kinh tế châu Phi rơi vào mức suy thoái tồi tệ nhất trong 75 năm với mức tăng trưởng âm là do tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19 – đây là mức suy giảm kinh tế tồi tệ nhất của quốc gia này kể từ năm 1946. Các biện pháp nghiêm khắc nhằm ngăn chặn lây lan của dịch COVID-19 như lệnh phong tỏa kéo dài đã khiến nhiều lĩnh vực kinh tế của nước này chịu nhiều thiệt hại nặng nề.

Câu 2: Ngày 9/2/2023, tổng thống Nam Phi đã tuyên bố tình trạng thảm họa toàn quốc để đối phó với khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng chưa từng có. Người dân nước này đang phải đối mặt với tình trạng mất điện hàng ngày, ảnh hưởng nặng nề đến các hộ gia đình và doanh nghiệp. Theo em, điều này đã ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của người dân Nam Phi?

Trả lời: 

- Hành vi trộm cắp điện ở các thị trấn nghèo diễn ra phổ biến.

- Nguồn cung cấp thực phẩm, nước bị đe dọa.

- Cuộc sống của người dân bị gián đoạn, sống trong bóng tối và phải vất vả tìm nguồn năng lượng thay thế.

- Các nhà máy, xí nghiệp phải tạm dừng hoạt động.

- Nông nghiệp bị ảnh hưởng bởi các vấn đề ở trong chuỗi sản xuất như tưới tiêu, chế biến và bảo quản cây trồng.

- Các trang trại bò sữa, trang trại gia cầm đều bị ảnh hưởng về doanh thu vì sữa không được bảo quan còn gia cầm thì bị chết ngạt do nguồn điện bị gián đoạn.

- Chi phí sử dụng năng lượng mặt trời rất cao, vượt qua cả ngân sách của người dân.

Câu 3: Sưu tầm thông tin và trình bày về một điểm du lịch nổi tiếng của cộng hòa Nam Phi.

Trả lời:  Vùng núi Đrê-ken-bec: 

- Đrê-ken-bec là vùng núi đất nung cao nhất Nam Phi được du khách yêu thích lựa chọn là nơi quan sát động vật hoang dã, khám phá các tác phẩm nghệ thuật cổ xưa hoặc tham gia vào các hoạt động đầy hấp dẫn khi du lịch Nam Phi.

- Đrê-ken-bec thuộc KwaZulu-Natal cách thành phố biển Durban 300km, là cụm dãy núi đá bazan có độ cao 3.482m và kéo dài hơn 200km uốn lượn quanh một quần thể rừng nguyên sinh nằm trong khu bảo tồn thiên nhiên hoang dã, bao quanh là cánh đồng cỏ và thung lũng hoa dại bạt ngàn và rực rỡ sắc màu.

- Công viên tại Đrê-ken-bec đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới năm 2000.