BÀI 20: KINH TẾ LIÊN BANG NGA

(17 câu)

1. NHẬN BIẾT (5 câu)

Câu 1: Quan sát Bản đồ phân bố một số trung tâm công nghiệp và ngành công nghiệp Liên bang Nga năm 2020 và kể tên những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp cơ khí của Liên bang Nga. 

Trả lời:

Những trung tâm công nghiệp có ngành cơ khí của Liên bang Nga là: Xanh Pê-téc-bua, Mát-xcơ-va, Ni-gơ-nhi Nô-gô-rốt, Rốt-xtốp na Đô-nu, Ma-nhi-tơ-goóc, I-éc-cút,… 

Câu 2: Quan sát Bản đồ phân bố một số trung tâm công nghiệp và ngành công nghiệp Liên bang Nga năm 2020 và kể tên những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp chế tạo máy bay của Liên bang Nga.

Trả lời:

Những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp chế tạo máy bay của Liên bang Nga là: Mát-xcơ-va, Rốt-xtốp na Đô-nu.

Câu 3: Quan sát Bản đồ phân bố một số trung tâm công nghiệp và ngành công nghiệp Liên bang Nga năm 2020 và kể tên những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp luyện kim đen của Liên bang Nga.

Trả lời:

Những trung tâm công nghiệp có ngành công nghiệp luyện kim đen của Liên bang Nga là: Ni-gơ-nhi Nô-gô-rốt, Ma-nhi-tơ-goóc, Ê-ca-tê-rin-bua.

Câu 4: Quan sát Bản đồ phân bố nông nghiệp ở Liên bang Nga năm 2020 và kể tên những cây trồng ở phía tây Liên bang Nga. 

Trả lời:

Các loại cây trồng ở phía tây Liên bang Nga là: lúa mì, ngô, củ cải đường, hoa hướng dương.

Câu 5: Quan sát Bản đồ phân bố nông nghiệp ở Liên bang Nga năm 2020 và kể tên những động vật được chăn nuôi ở phía bắc Liên bang Nga.

Trả lời:

Những động vật được chăn nuôi ở phía bắc Liên bang Nga là: Hươu.

2. THÔNG HIỂU (6 câu)

Câu 1: Liên bang Nga có những ngành công nghiệp nào? Nêu những đặc điểm nổi bật của một số ngành công nghiệp và lấy ví dụ minh họa.

Trả lời:

* Đặc điểm chung:

- Ngành công nghiệp chiếm tỉ trọng gần 30% trong cơ cấu GDP của Liên bang Nga (năm 2020).

- Nhờ những thuận lợi về vị trí địa lí, nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, có giá trị cao, cơ sở hạ tầng, khoa học - kĩ thuật hiện đại nên ngành công nghiệp Liên bang Nga phát triển với nhiều trung tâm công nghiệp lớn, tập trung chủ yếu ở phía tây lãnh thổ.

- Cơ cấu ngành công nghiệp đa dạng, bao gồm các ngành công nghiệp truyền thống và hiện đại, nhiều sản phẩm công nghiệp của quốc gia này đứng hàng đầu thế giới.

- Các ngành công nghiệp nổi bật của Liên bang Nga là: khai thác khoáng sản, chế biến đá quý và kim loại, chế tạo máy bay, hàng không vũ trụ, điện tử - tin học, công nghiệp quốc phòng, cơ khí,...

* Đặc điểm của một số ngành công nghiệp ở Liên bang Nga:

- Công nghiệp khai thác dầu khí:

+ Là ngành mũi nhọn, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế.

+ Tập trung chủ yếu ở đồng bằng Tây Xi-bia, khu vực dãy U-ran,...

- Công nghiệp cơ khí: 

+ Là ngành công nghiệp hàng đầu, chiếm gần 30% trong cơ cấu ngành công nghiệp.

+ Tập trung chủ yếu ở Mát-xcơ-va, Xanh Pê-téc-bua, Ê-ca-tê-rin-bua, Ni-giơ-nhi Nô-gô-rốt.

+ Một số sản phẩm nổi bật: rô-bốt, thiết bị, máy nông nghiệp, máy bay, đóng tàu,…

- Liên bang Nga là một trong các cường quốc hàng đầu thế giới về công nghiệp hàng không vũ trụ, công nghiệp quốc phòng, năng lượng nguyên tử.

- Công nghiệp điện tử - tin học, công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng, công nghiệp chế biến, hóa chất,… cũng được phát triển ở nhiều trung tâm công nghiệp của Liên bang Nga.

Câu 2: Giải thích lí do tại sao sản xuất nông nghiệp ở Nga rất phát triển? Trình bày sự phân bố của ngành nông nghiệp và phân tích vai trò của ngành nông nghiệp trong nền kinh tế Liên Bang Nga.

Trả lời:

* Sản xuất nông nghiệp ở Liên bang Nga rất phát triển, do: 

- Diện tích đất nông nghiệp lớn, chiếm hơn 13% diện tích lãnh thổ.

- Khí hậu và đất đai phân hóa đa dạng, tạo điều kiện phát triển nhiều loại cây trồng và vật nuôi khác nhau

- Chính phủ đầu tư nguồn lực lớn vào việc phát triển và hiện đại hoá nông nghiệp, sử dụng máy móc, thiết bị và công nghệ tiên tiến vào sản xuất.

* Sản xuất nông nghiệp phát triển chủ yếu ở phần lãnh thổ phía tây, thuộc đồng bằng Đông Âu, Tây Xi-bia.

* Vai trò của ngành nông nghiệp: Ngành nông nghiệp chiếm khoảng 4% GDP của Liên bang Nga (năm 2020) và đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế của quốc gia này:

- Về trồng trọt: 

+ Nhiều mặt hàng nông sản có sản lượng hàng đầu thế giới, như: lúa mì, lúa mạch, hướng dương, khoai tây,... 

+ Liêng Bang là quốc gia nxuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới.

- Về chăn nuôi: 

+ Tổng đàn gia súc của Liên bang Nga lớn, đạt khoảng 18 triệu con (năm 2020) với các vật nuôi đa dạng như bò, lợn, gia cầm, cừu, hươu,... 

+ Sản phẩm ngành chăn nuôi xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới như Trung Quốc, Ca-dắc-xtan,…

- Về lâm nghiệp: 

+ Liên bang Nga có diện tích rừng lớn nhất thế giới: khoảng 815 triệu ha đất có rừng (chiếm 49,8% diện tích lãnh thổ), trong đó gần 416 triệu ha là rừng sản xuất

+ Hàng năm, ngành khai thác và chế biến lâm sản mang lại nguồn thu đáng kể cho nền kinh tế với các sản phẩm chủ yếu là: gỗ tròn, giấy và bột giấy,...

- Ngành khai thác thuỷ sản:

+ Phát triển và có đóng góp đáng kể cho ngành kinh tế: tạo ra hơn 60 000 việc làm, đóng góp doanh thu đáng kể cho nên kinh tế.

+ Ngành đánh bắt phát triển mạnh với trung tâm là vùng Viễn Đông

+ Các sản phẩm của ngành đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản là cá hồi, cá trích, cá bơn, cá tuyết,...

Câu 3: Nêu những đặc điểm chung của ngành dịch vụ ở Liên bang Nga. Tình hình phát triển của ngành thương mại được biểu hiện như thế nào?

Trả lời:

* Đặc điểm chung:

- Ngành dịch vụ chiếm khoảng 56% trong GDP (năm 2020), là ngành mang lại nguồn thu lớn cho nền kinh tế Liên bang Nga. 

- Phía tây là vùng phát triển mạnh với các trung tâm dịch vụ lớn như: Mát-xcơ-va, Xanh Pê-téc-bua,...

- Một số ngành dịch vụ nổi bật là giao thông vận tải, ngoại thương, du lịch,...

* Ngành thương mại:

- Ngoại thương: phát triển mạnh

+ Năm 2020, giá trị xuất khẩu đạt trên 330 tỉ USD và nhập khẩu đạt trên 230 tỉ USD. 

+ Các sản phẩm xuất khẩu hàng đầu bao gồm dầu thô, sản phẩm của ngành hóa dầu, khí tự nhiên, vàng, than,... với thị trường xuất khẩu chủ yếu là Trung Quốc, Anh, Hà Lan, Bê-la-rút, Đức.

+ Các sản phẩm nhập khẩu chủ yếu: xe hơi, linh kiện xe, thiết bị viễn thông, máy tính,... từ Trung Quốc, Đức, Bê-la-rút, Hàn Quốc, I-ta-li-a.

- Nội thương: phát triển mạnh mẽ

+ Mạng lưới hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi rộng khắp đất nước với những thương hiệu lớn như Mát-nít, Đi-xi,… đã đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân, đồng thời phân phối hàng hóa kịp thời.

+ Sự phát triển của ngành thương mại điện tử giúp cho ngành nội thương của Liên Bang Nga càng phát triển hơn.

+ Thị trường bán lẻ thực phẩm và hàng hóa có doanh thu hơn 250 tỉ USD (năm 2020).

Câu 4: Trình bày những nét đặc trưng về ngành giao thông vận tải của Liên bang Nga.

Trả lời: Tất cả các loại hình giao thông vận tải đều được chú trọng phát triển:

* Đường sắt:

- Mạng lưới đường sắt phát triển với hơn 85 000 km đường sắt. 

- Tuyến đường sắt xuyên Xi-bia là tuyến đường sắt dài nhất thế giới, đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy kinh tế lãnh thổ phía đông.

* Đường ô tô:

- Mạng lưới đường ô tô với chiều dài hơn 940000 km

- Nhiều hệ thống đường cao tốc phát triển, chất lượng đường được nâng cấp, phân bố chủ yếu ở phần lãnh thổ phía tây.

* Đường hàng không: 

- Chú trọng phát triển để kết nối các vùng trong nước và các nước trên thế giới. 

- Một số sân bay lớn như Sê-rê-mê-tê-vô, Đô-mô-đê-vô, Pun-cô-vô,...

* Đường biển, đường sông: Giao thông vận tải đường biển đóng vai trò quan trọng trong giao thương với các nước trên thế giới.

- Liên bang Nga là quốc gia có đội tàu phá băng lớn, giúp cho việc khai thác tài nguyên vùng thềm lục địa ở Bắc Cực đạt hiệu quả cao.

- Đường sông tuy có chiều dài hơn 95 000 km nhưng do ảnh hưởng của khí hậu nên khả năng phát triển còn hạn chế.

- Một số cảng biển lớn, như Xanh Pê-téc-bua, Vla-đi-vô-xtốc, Ma-ga-đan,...

* Giao thông công cộng:

- Tại các khu vực đô thị, Liên bang Nga chú trọng xây dựng hệ thống giao thông công cộng.

- Nhiều công nghệ hiện đại được đẩy mạnh áp dụng.

* Đối với các khu vực có khí hậu khắc nghiệt, tuyết bao phủ thường xuyên thì phổ biến là các loại xe trượt tuyết.

Câu 5: Trình bày tình hình phát triển và phân bố của tài chính ngân hàng và ngành du lịch ở Liên bang Nga.

Trả lời:

* Tài chính ngân hàng:

- Có những bước phát triển vượt bậc với nhiều hoạt động sôi nổi như thị trường trái phiếu, chứng khoán,… tác động đến sự phát triển kinh tế quốc gia.

- Năm 2020, Liên bang Nga thu hút vốn đầu tư nước ngoài hơn 9,5 tỉ USD và đầu tư ra nước ngoài hơn 5,8 tỉ USD. 

* Du lịch: 

- Là quốc gia tập trung nhiều di sản tự nhiên và văn hóa thế giới được UNESCO công nhận như Gây-sơ, nhà thờ chính tòa thánh Ba-si,… 

- Ngành du lịch rất  phát triển, mang lại doanh thu lớn cho nền kinh tế.

- Năm 2020:  đón khoảng 6,4 triệu lượt khách quốc tế đến và doanh thu du lịch quốc tế đạt gần 5 tỉ USD.

Câu 6: Trình bày đặc điểm nổi bật của một số vùng kinh tế ở Liên bang Nga.

Trả lời: 

* Dựa trên những đặc điểm tương đồng về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, mục tiêu phát triển kinh tế,... lãnh thổ Liên bang Nga hình thành 12 vùng kinh tế.

* Đặc điểm nổi bật của một số vùng kinh tế ở Liên bang Nga:

- Vùng Trung ương:

+ Nằm ở trung tâm của phần lãnh thổ Liên bang Nga thuộc châu Âu.

+ Là vùng có cơ sở hạ tầng hoàn thiện, kinh tế phát triển mạnh với các ngành công nghiệp nổi bật như công nghiệp cơ khí, hóa chất, thực phẩm,...

+ Các thành phố lớn của vùng là: Mát-xcơ-va; Xmô-len, Da-rốt-xlap, Tu-la….

- Vùng Trung tâm đất đen:

+ Nằm ở phần lãnh thổ Liên bang Nga thuộc châu Âu, tiếp giáp U-crai-na, vùng Trung ương và vùng Von-ga.

+ Trong vùng có loại đất đen màu mỡ với lượng khoáng và mùn cao.

+ Kinh tế chính của vùng là nông nghiệp. 

+ Bên cạnh đó, vùng phát triển công nghiệp khai khoáng, hóa chất,...

+ Các thành phố lớn trong vùng là Bê-gô-rốt (Begorod), Tam-bốt,…

- Vùng Bắc Cáp-ca:

+ Tiếp giáp vùng Von-ga và vùng Trung tâm đất đen ở phía bắc, giáp Biển Đen và biển Ca-xpi.

+ Có nhiều tài nguyên như dầu mỏ, khí tự nhiên, than,... tạo điều kiện cho ngành công nghiệp khai khoáng, luyện kim phát triển.

+ Các thành phố lớn của vùng là Crax-nô-đa, Rốt-tốp na Đô-nu,...

- Vùng U-ran:

+ Tập trung chủ yếu ở phần miền trung và phía nam dọc dãy núi U-ran.

+ Có diện tích rừng tai-ga lớn, giàu có về các loại khoáng sản.

+ Các ngành công nghiệp nổi bật là khai khoáng, chế biến gỗ, luyện kim, hóa dầu,...

+ Các thành phố lớn của vùng là Pơm (Perm), Ô-ren-bua (Orenburg),...

- Vùng Viễn Đông:

+ Nằm trên bờ biển Thái Bình Dương, giữa eo biển Bê-rinh ở phía bắc và CHDCND Triều Tiên ở phía nam, tạo điều kiện cho Liên bang Nga hợp tác với các quốc gia khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

+ Nền kinh tế chủ yếu dựa vào một số ngành như: đánh bắt và chế biến hải sản, công nghiệp cơ khí,…

+ Các thành phố lớn trong vùng là Ma-ga-đan, Kha-ba-rốp,...

3. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Tại sao ngành công nghiệp của Liên bang Nga tập trung chủ yếu ở phía tây? 

Trả lời:  Ngành công nghiệp Liên bang Nga tập trung chủ yếu ở phía tây vì: ở phía tây nhiều đầm lầy, nhiều dầu mỏ và khí đốt, dãy U-ran giàu khoáng sản than, dầu mỏ, quặng sắt, kim loại màu,… thuận lợi cho phát triển công nghiệp.

Câu 2: Giải thích vì sao ngành khai thác thủy sản phát triển và có đóng góp đáng kể cho ngành kinh tế của Liên bang Nga?

Trả lời:  Ngành khai thác thủy sản phát triển và có đóng góp đáng kể cho ngành kinh tế của Liên bang Nga là do Liên bang Nga có:

- Đường bờ biển dài

- Vùng biển thuộc các biển, đại dương lớn

+ Nhiều hệ thống sông, hồ

Câu 3: Cho bảng số liệu sau:

Bảng 20.2. Cơ cấu GDP của Liên Bang Nga, giai đoạn 1990 -2020

(Đơn vị: %)

(Nguồn: WB, 2022)

2000. Vẽ biểu đồ thể hiện cơ cấu GDP ở Liên bang Nga, năm 1990 và năm 2000.
2001. Rút ra nhận xét.

Trả lời:  

1. Vẽ biểu đồ:

1. Nhận xét và kết luận:

- Cơ cấu GDP của Liên Bang Nga trong giai đoạn 1990 - 2020 có sự thay đổi:

+ Ngành Công nghiệp và xây dựng, dịch vụ, thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm tăng

+ Ngành Nông nghiệp, lâm nghiệp thuỷ sản có xu hướng giảm

- Cơ cấu GDP của Liên Bang Nga trong giai đoạn 1990 - 2020 không đều

+ Ngành dịch vụ chiếm tỉ trọng lớn nhất

+ Ngành nông, lâm, ngư nghiệp chiếm tỉ trọng nhỏ nhất

Câu 4: Sưu tầm thông tin về sự phát triển của một loại hình giao thông ở Liên bang Nga (gợi ý: điều kiện phát triển; hiện trạng phát triển, phân bố và vai trò). Sau khi đã tìm kiếm thông tin theo các nội dung gợi ý, hãy thể hiện những nội dung thu thập được bằng sơ đồ. 

Trả lời:  

4. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 3: Chứng minh cơ cấu ngành công nghiệp của Liên Bang Nga đa dạng và phân bố rộng khắp ở các vùng trong nước.

Trả lời:  

- Nhờ những thuận lợi về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, cơ sở hạ tầng, khoa học kỹ thuật hiện đại, ngành công nghiệp Liên bang Nga phát triển với nhiều trung tâm công nghiệp lớn, tập trung chủ yếu ở khu vực phía tây lãnh thổ.

- Cơ cấu công nghiệp đa dạng bao gồm các ngành công nghiệp truyền thống và các ngành công nghiệp hiện đại. Nhiều sản phẩm công nghiệp của quốc gia đứng đầu thế giới:

+ Công nghiệp khai thác dầu khí là ngành mũi nhọn mang lại doanh thu lớn, đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế của liên bang nga. 

+ Công nghiệp dầu mỏ, khí tự nhiên tập trung chủ yếu ở đông bằng Tây Xibia, khu vực dãy U-ran…

+ Công nghiệp cơ khí là ngành công nghiệp hàng đầu của liên bang nga, chiếm gần 30% trong cơ cấu công nghiệp tập trung chủ yếu ở Matxcơva, Xanh Petécbua…

+ Liên bang nga là một trong những cường quốc hàng đầu thế giới về công nghiệp hàng không vũ trụ, công nghiệp quốc phòng, năng lượng nguyên tử, công nghiệp điện tử, tin học… 

Câu 2: Cuộc xung đột giữa Nga và U-crai-na đã châm ngòi cho một loại các lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt lên Nga. Tuy nhiên, trong bối cảnh đó, nền kinh tế của Nga vẫn vững vàng và tăng trưởng vượt xa kỳ xọng. Theo em, tại sao kinh tế Nga vững vàng trước những lệnh trừng phạt từ châu Âu?

Trả lời: Nền kinh tế Nga vẫn vững vàng trước những lệnh trừng phạt từ châu Âu vì:

- Với nguồn nhiên liệu dồi dào, Nga vẫn xuất khẩu được năng lượng và điều này đã hỗ trợ đáng kể cho nền kinh tế của Nga.

- Người dân đã có kinh nghiệm đối mặt với các khủng hoảng kinh tế.

- Chính phủ Nga đã ban hành những chính sách để ngăn chặn lạm phát và sự sụp dổ của nền kinh tế.