Câu hỏi tự luận Ngữ văn 12 cánh diều Bài 6: Biện pháp tu từ nói mỉa

BÀI 6: THƠ VĂN NGUYỄN ÁI QUỐC - HỒ CHÍ MINH

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIỆN PHÁP TU TỪ NÓI MỈA
(17 câu)

1. NHẬN BIẾT (5 câu)

Câu 1: Nêu định nghĩa về biện pháp tu từ nói mỉa?

Trả lời:

Biện pháp tu từ nói mỉa (hay còn gọi là nói mỉa mai) là một hình thức diễn đạt trong đó người nói sử dụng ngôn ngữ để truyền đạt ý nghĩa ngược lại với những gì họ thực sự muốn nói. Mục đích của việc này thường là để châm biếm, phê phán hoặc tạo ra sự hài hước, nhằm làm nổi bật một vấn đề hoặc đặc điểm nào đó của đối tượng.

Câu 2: Cho ví dụ về một câu nói mỉa trong đời sống hàng ngày?

Trả lời:

- Ví dụ: Anh chị làm tôi đẹp mặt quá!

=> Từ "đẹp mặt" ở đây có ngụ ý đánh giá là mất mặt.

Câu 3: Liệt kê các đặc điểm nổi bật của biện pháp tu từ nói mỉa?

Trả lời:

Câu 4: Tìm những từ ngữ / cụm từ thể hiện biện pháp tu từ nói mỉa trong đoạn văn dưới đây?

"Ngày nay, cứ mỗi lần ra khỏi cửa, thật tôi không sao che giấu nổi niềm tự hào được là một người An Nam và sự kiêu hãnh được có một vị hoàng đế."

(Trích "Vi hành", Nguyễn Ái Quốc)

Trả lời:

Câu 5: Phân tích tác dụng của biện pháp nói mỉa trong những câu ca dao dưới đây:

“Chồng người vác giáo săn heo

Chồng em vác đĩa săn mèo khắp mâm”

Trả lời:

2. THÔNG HIỂU (5 câu)

Câu 1: Giải thích tại sao biện pháp tu từ nói mỉa lại được sử dụng phổ biến trong giao tiếp?

Trả lời:

Tính châm biếm: Nói mỉa giúp người nói thể hiện sự châm biếm một cách tinh tế, tạo ra không khí hài hước trong cuộc trò chuyện.

Phê phán nhẹ nhàng: Thay vì chỉ trích thẳng thừng, nói mỉa cho phép người nói phê phán mà không làm tổn thương đối phương quá mức, giúp giảm căng thẳng trong giao tiếp.

Gây ấn tượng: Sử dụng nói mỉa có thể tạo ra ấn tượng mạnh mẽ và thể hiện sự thông minh, khéo léo của người nói.

Thúc đẩy suy nghĩ: Nói mỉa thường khiến người nghe phải suy ngẫm về ý nghĩa thực sự của câu nói, từ đó kích thích tư duy phản biện.

Câu 2: So sánh biện pháp tu từ nói mỉa với một biện pháp tu từ khác mà bạn biết?

Trả lời:

Câu 3: Thảo luận về cách mà biện pháp tu từ nói mỉa có thể ảnh hưởng đến cảm xúc của người nghe trong một cuộc trò chuyện?

Trả lời:

Câu 4: Tìm những từ ngữ thể hiện biện pháp tu từ nói mỉa trong các ngữ liệu sau :

“ Cô không thể tưởng tượng được cảnh đón tiếp tốt đẹp người ta dành cho chúng tôi ở đây. Quần chúng cứ là tự phát mà biểu lộ nhiệt tình khi vừa thoáng thấy một đồng bào ta. Những tiếng “Hắn đấy!” hay “Xem hắn kia!” là những lời chào mừng kín đáo và kính trọng mà chúng tôi thường gặp dọc đường.

Trả lời:

3. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Trình bày quan điểm của em về việc sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa trong các phương tiện truyền thông hiện đại?

Trả lời:

Việc sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa trong các phương tiện truyền thông hiện đại có những điểm tích cực và tiêu cực:

*Điểm tích cực:

Tạo sự thu hút: Nói mỉa giúp thu hút sự chú ý của người đọc hoặc người xem, tạo ra sự hứng thú cho nội dung.

Khuyến khích tư duy phản biện: Nó kích thích người tiêu dùng thông tin suy nghĩ sâu sắc hơn về các vấn đề xã hội, chính trị hoặc văn hóa.

Thể hiện sự sáng tạo: Các nhà báo, blogger và nhà sản xuất nội dung có thể thể hiện sự sáng tạo và phong cách cá nhân thông qua việc sử dụng nói mỉa.

*Điểm tiêu cực:

Có thể gây hiểu lầm: Nếu không được hiểu đúng, nói mỉa có thể dẫn đến sự hiểu lầm hoặc xúc phạm đối với một nhóm người hoặc cá nhân.

Tăng cường sự chia rẽ: Trong bối cảnh chính trị và xã hội hiện nay, việc sử dụng nói mỉa có thể làm gia tăng sự chia rẽ giữa các quan điểm khác nhau.

Thiếu tính nghiêm túc: Đôi khi, việc lạm dụng nói mỉa có thể khiến các vấn đề nghiêm trọng bị xem nhẹ, làm giảm giá trị của cuộc thảo luận.

Câu 2: Đánh giá vai trò của biện pháp tu từ nói mỉa trong việc thể hiện sự phản kháng hoặc phê phán trong văn học?

Trả lời:

Phê phán xã hội: Nói mỉa thường được sử dụng để chỉ trích các vấn đề xã hội, chính trị hoặc văn hóa một cách tinh tế, giúp tác giả truyền tải thông điệp mà không cần phải chỉ trích trực tiếp.

Tạo ra sự tương phản: Qua việc sử dụng nói mỉa, tác giả có thể tạo ra sự tương phản giữa hiện thực và những gì được thể hiện, từ đó làm nổi bật sự bất công hoặc vô lý trong xã hội.

Khuyến khích tư duy phản biện: Nói mỉa khiến người đọc phải suy nghĩ và phân tích sâu sắc hơn về các vấn đề, từ đó khuyến khích sự phản kháng và thay đổi.

Thể hiện cá tính nhân vật: Trong văn học, nhân vật sử dụng nói mỉa thường thể hiện sự thông minh, sắc sảo và độc đáo, giúp tạo nên chiều sâu cho nhân vật và câu chuyện.

Câu 3: Tìm những từ ngữ thể hiện biện pháp tu từ nói mỉa trong các ngữ liệu sau (trích từ truyện “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc).

“Tôi nhớ chuyện vua Thuấn, vì muốn đích thân tai nghe mắt thấy dân có bằng lòng mình không, nên cải trang làm dân cày đi dò la khắp xứ. [...] Bên cạnh những bậc cải trang vĩ đại ấy muốn đi sâu vào cuộc sống của nhân dân, ngày nay còn có những ông hoàng, ông chúa, để tiện việc riêng và vì những lí do không cao thượng bằng, cũng “vi hành” đấy”

Trả lời:

Câu 4: Phân tích tác dụng của biện pháp nói mỉa trong những câu ca dao dưới đây:

“Đồn rằng cha mẹ anh hiền

Cắm cơm không vỡ, cắn tiền vỡ tư”

Trả lời:

Câu 4: Phân tích tác dụng của biện pháp nói mỉa trong những câu ca dao dưới đây: 

“Vợ anh khéo liệu khéo lo,

Bán một con bò, mua cái ễnh ương

Đem về thả ở gậm giường

Nó kêu ì ọp, lại thương con bò”.

Trả lời:

4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1: Phân tích tác dụng của biện pháp nói mỉa trong những câu ca dao dưới đây:

“Làm trai cho đáng nên trai

Một trăm mâm cỗ chẳng sai đám nào”

Trả lời:

Câu ca dao nhằm mỉa mai châm biếm thói tham ăn, thích tụ tập ăn nhậu của những người con trai thiếu ý chí, không thích làm việc mà thích ăn uống hưởng thụ. Phê phán thói trọng nam khinh nữ của người xưa, khiến cho người con trai luôn được hưởng những ưu đãi, được coi như ông hoàng trong gia đình, còn người phụ nữ thì chịu nhiều vất vả thiệt thòi.

--------------------------------------

--------------------- Còn tiếp ----------------------