BÀI 1: TRUYỆN TRUYỀN KÌ VÀ TRUYỆN NGẮN HIỆN ĐẠI

VĂN BẢN 1: CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN  
(15 câu)

1. NHẬN BIẾT (5 câu)

Câu 1: Trình bày những hiểu biết của em về Truyện kì mạn lục của Nguyễn Dữ.

Trả lời:

- Truyền kì mạn lục (quyển sách ghi chép tản mạn những điều kì lạ đang được lưu truyền) gồm 20 truyện ngắn viết bằng chữ Hán theo thể văn xuôi tự sự (có xen văn biền ngẫu và thơ ca). Tác phẩm này được Nguyễn Dữ viết trong thời gian ở ẩn và hoàn thành trước năm 1547. Sự đan xen pha trộn giữa yếu tố hiện thực và yếu tố hoang đường, kì ảo là nét đặc trưng và sức hấp dẫn đặc biệt của những câu chuyện trong tác phẩm. Sau mỗi truyện ngắn đều có một lời bình ngắn (hiện chưa biết là của ai) đề cập đến phẩm chất đạo đức của các nhân vật trong tác phẩm. Chế độ phong kiến Việt Nam cuối thế kỉ XV đầu thế kỉ XVI nhìn chung vẫn đang trên đà phát triển. Tuy nhiên sự cường thịnh của những giai đoạn trước đó thì đã giảm sút rõ rệt, bắt đầu xuất hiện những dấu hiệu của sự suy thoái. Trong tập đoàn giai cấp thông trị không còn những vua sáng tôi hiền. - Triều đình nhà Lê với những ông vua nổi tiếng xa hoa đồi bại như Lê Uy Mục, Lê Tương Dực đã gây nên bao nỗi thống khổ cho nhân dân. Ngoài xã hội, tình trạng đạo đức suy đồi, nhân tình thế thái đảo điên đang trở thành một hiện thực phổ biến và nhức nhối.

- Tác phẩm Truyền kì mạn lục là tiếng nói phản kháng mạnh mẽ của Nguyễn Dữ đối với hiện thực xã hội lúc bấy giờ. Do điều kiện lịch sử, Nguyễn Dữ không thể nói trực tiếp mà phải dùng cách gián tiếp: Mượn chuyện xưa để nói chuyện nay, mượn chuyện thần linh ma quái để nói chuyện người, mượn chuyện cõi âm để nói chuyện cõi dương, cõi trần. Phương pháp này giúp nhà văn có thể tự do tung hoành ngòi bút của mình trên trang giấy và thể hiện được tất cả những suy nghĩ, thái độ, quan điểm của mình về con người, về xã hội.

Câu 2: Hãy trình bày những thông tin cơ bản về tác giả Nguyễn Dữ cũng như sự nghiệp sáng tác của ông.

Trả lời:

a. Tiểu sử

- Nguyễn Dữ là người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân nay là xã Phạm Kha, huyện Thanh Miện, Hải Dương.

- Ông là con trai cả Tiến sĩ Nguyễn Tường Phiêu.

- Chưa rõ Nguyễn Dữ sinh và mất năm nào.

- Tương truyền ông là học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm và bạn học của Phùng Khắc Khoan, tức là vào khoảng thế kỷ 16. Tuy nhiên mối quan hệ giữa ba người (mà phần lớn từ nguồn dân gian lưu truyền trong nhiều thế kỷ nhưng thiếu chứng cứ lịch sử) ngày nay đang gặp phải sự bác bỏ của giới nghiên cứu văn học sử.

- Lúc nhỏ Nguyễn Dữ chăm học, đọc rộng, nhớ nhiều, từng ôm ấp lý tưởng lấy văn chương nối nghiệp nhà.

- Sau khi đậu Hương tiến (tức Cử nhân), ông làm quan với nhà Mạc, rồi về với nhà Lê làm Tri huyện Thanh Tuyền (nay là Bình Xuyên, Vĩnh Phú); nhưng mới được một năm, vì bất mãn với thời cuộc, lấy cớ nuôi mẹ, xin về ở núi rừng Thanh Hóa. Từ đó trải mấy năm dư, chân không bước đến thị thành rồi mất tại Thanh Hóa.

b. Sự nghiệp

- Sáng tác duy nhất của ông là quyển Truyền kỳ mạn lục (Ghi chép tản mạn những truyện kì lạ được lưu truyền). Theo lời Tựa của Hà Thiện Hán viết năm 1547 thì ông viết ra tập lục này để ngụ ý trong thời gian ẩn cư ở rừng núi xứ Thanh.

- Sách gồm 20 truyện, viết bằng chữ Hán, theo thể loại tản văn, xen lẫn biền văn và thơ ca, cuối mỗi truyện (trừ truyện 19 Kim hoa thi thoại ký) đều có lời bình của tác giả hoặc của một người có cùng quan điểm của tác giả. Tác phẩm được Hà Thiện Hán, người cùng thời, viết lời Tựa, Nguyễn Bỉnh Khiêm phủ chính, Nguyễn Thế Nghi, dịch ra chữ Nôm; và đã được Tiến sĩ Vũ Khâm Lân (1702-?), đánh giá là một "thiên cổ kỳ bút".

Câu 3: Tóm tắt Chuyện chức phán sự Đền Tản Viên trong 10-12 dòng.

Trả lời:

Ngô Tử Văn nổi tiếng ở đất Lạng Giang là kẻ chính trực, khảng khái. Ngôi làng chàng ở có một ngôi đền thiêng lắm nhưng có một tên hung thần ở gần đền hay tác quai tác quái, yêu sách trong dân gian, Tử Văn tức giận nên châm lửa để đốt đền trừ hại cho dân lành.

Sau khi ngôi đền bị đốt, tên hung thần đã dọa kiện chàng ở âm phủ. Sau khi về nhà chàng lên cơn sốt, trong lúc đang mê man thì chàng mơ thấy có người đòi bắt mình xuống âm phủ. Nhưng đến chiều tối có một ông già đến xưng danh là Thổ Thần, ông cảm kích trước tinh thần dũng cảm của Tử Văn nên bày đã mách cho chàng tội ác và tung tích của tên hung thần, ông còn bày cho chàng cách để xử lý đối phó.

Đêm đến, Tửu Văn trở bệnh nặng hơn, Tử Văn thấy có hai tên quỷ sứ đến bắt chàng xuống âm phủ. Trước mặt Diêm Vương, chàng đã tố cáo hết những tội ác của tên hung thần kèm theo dẫn chứng đầy đủ về hắn. Sau khi chứng thưc, quân lính về thưa tất cả lời Tửu Văn là sự thật, Diêm Vương đã trừng trị tên tướng giặc và bọn phán sự, thổ thần thì được phục chức còn Tử Văn được sống trở lại. Trở về từ âm phủ, Thổ Văn đã giao cho Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên.

Câu 4: Cách giới thiệu nhân vật ở đầu truyện “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” của tác giả có tác dụng gì?

Trả lời:

+ Cách giới thiệu mở đầu như vậy nhằm định hướng cho người đọc thấy được phẩm chất của nhân vật, rồi từ đó để người đọc theo dõi sự chứng minh của nhân vật về bản tính của mình, và tạo sự hấp dẫn, hồi hộp.

+ Đó là cách mở đầu đậm chất truyền thống chưa thoát xa được cách kể chuyện dân gian.

Câu 5: Nếu được yêu cầu viết đoạn kết thúc của truyện “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”, em sẽ đồng tình với cách kết thúc như đã có hay sẽ chọn một cách kết thúc khác?

Trả lời:

Với cách kết như vậy em đồng tình, bởi nhân vật Ngô Tử Văn cương trực, luôn đề cao chính nghĩa sẽ phù hợp với chức phán sự đền tản viên. Ngô Tử Văn sẽ cầm cân nảy mực vì lẽ phải, để không ai bị oan khuất

2. THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Nêu chủ đề của truyện “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”.

Trả lời:

Truyện đề cao nhân vật Ngô Tử Văn- đại diện cho trí thức Việt giàu tinh thần dân tộc, chuộng chính nghĩa, dũng cảm, cương trực, dám đấu tranh trừ hại cho dân

Chủ đề truyện: đề cao chính nghĩa, dũng cảm cương trực nhất định chiến thắng gian tà.

Câu 2: Theo em chi tiết Diêm Vương xử kiện ở âm phủ trong “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” thể hiện điều gì?

Trả lời:

- Chuyện Diêm Vương xử kiện ở âm phủ là chi tiết thể hiện nội dung tư tưởng tác phẩm. Chi tiết này thể hiện niềm tin người trung đại về một thế giới khác bên cạnh cõi trần.

- Thể hiện khát vọng về công lý, là bước ngoặt của truyện, tạo nên tính li kì, hấp dẫn.

- Mang ý nghĩa khuyên răn, giáo dục con người nên sống, hành động hợp lẽ phải, tránh làm điều ác.

Câu 3: Nêu nguyên nhân, ý nghĩa về việc hành động đốt đền của Ngô Tử Văn.

Trả lời:

* Nguyên nhân

- Nguyên nhân trực tiếp: Tức giận trước sự tác oai tác quái của hồn ma tên tướng giặc -> Muốn ra tay trừ hại cho nhân dân, mang lại cuộc sống yên bình.

- Theo quan niệm truyền thống: Đốt đền là hành động báng bổ thần linh cho nên ai cũng kiêng kị không dám đụng chạm.

- Hành động của Ngô Tử Văn không phải phạm vào tín ngưỡng bởi đây là nơi trú ngụ của hồn ma tên tướng giặc họ Thôi - kẻ thù xâm lược nước ta. Đây là ngôi đền tà chẳng những không phù hộ cho dân lành mà còn làm yêu làm quái trong dân gian.

* Ý nghĩa

- Thể hiện mơ ước, khát vọng và cũng là niềm tin chính nghĩa thắng gian tà của nhân dân.

- Ca ngợi, đề cao nhân vật Ngô Tử Văn, người trí thức giàu dũng khí chuộng chính nghĩa.

- Phê phán tố cáo những thế lực xấu xa trong xã hội

Câu 4: Nội dung của truyện “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” còn có ngụ ý phê phán những ai, những hiện tượng, vấn đề gì trong xã hội đương thời?

Trả lời:

Tác phẩm đề cao những người trung thực, ngay thẳng, giàu tinh thần dân tộc, đồng thời khẳng định niềm tin vào công lí, chính nghĩa của nhân dân ta.

3. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Chi tiết Ngô Tử Văn được nhậm chức Phán sự ở đền Tản Viên trong “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Chức phán sự là chức quan xem xét về các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án. Chi tiết này có nghĩa:

+ Chức quan thể hiện công lí, công bằng, sự thật

+ Chàng đã đòi lại công lí, chính nghĩa, mặc cho cái chết đe dọa

+ Là phần thưởng xứng đáng có ý nghĩa cho con cháu noi gương

Câu 2: Giá trị nội dung và nghệ thuật của “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”

Trả lời:

* Nội dung

- “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” của Nguyễn Dữ có nhiều ý nghĩa nhưng chủ yếu là đề cao tinh thần khẳng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân qua hình tượng Ngô Tử Văn- một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực.

- Truyện thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.

* Nghệ thuật

- Bằng cách kể chuyện lôi cuốn với những tình tiết và cách xây dựng truyện giàu kịch tính, Nguyễn Dữ đã dựng nên bức chân dung của nhân vật Ngô Tử Văn một cách sắc nét và sinh động.

- Truyện sử dụng những chi tiết kì ảo, hoang đường khiến cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, hứng thú với người đọc.

Câu 3: Phân tích nghệ thuật kể chuyện đặc sắc của Nguyễn Dữ thông qua “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”.

Trả lời:

- “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” đưa người đọc vào thế giới ly kỳ, huyền ảo.

+ Chuyện viết về thần linh (thổ công, đức thánh Tản Viên), ma quỷ (Diêm Vương, hồn ma)

+ Chuyện chết đi sống lại của con người

- Hiện thực được lồng vào cốt truyện kì ảo, người đọc bị mê hoặc bởi bức màn kỳ ảo để khi đọc hết, suy ngẫm về các nhân vật, tình tiết sẽ nhận giá trị hiện thực, nhân đạo của tác phẩm.

- Cốt truyện của Nguyễn Dữ giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, logic.

- Cách dẫn dắt truyện của tác giả khéo léo, bằng sự việc bất ngờ, dẫn dắt tới đỉnh điểm kịch tính, giải quyết một cách hợp lí, thỏa đáng.

- Người đọc đồng cảm với thái độ, quan điểm của nhà văn, thái độ ca ngợi trí thức, tinh thần dân tộc, quan niệm ác giả ác báo.

Câu 4: Phân tích tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Trả lời:

4. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Nêu suy nghĩ của em về lời bình ở cuối truyện “Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gãy hay không là việc của trời”.

Trả lời:

Truyện "Chuyện một vị quan trong lịch sử đền Tản Viên" là một trong 20 truyện "Truyền kỳ mạn lục" của tác giả Nguyễn Dữ, một truyện nhằm đề cao tinh thần khẳng khái, liêm khiết và dám đấu tranh ác, trừ ác. Ngô Tử Văn - đại diện cho tri thức Việt Nam. Kết thúc truyện, tác giả đã khẳng định niềm tin rằng công lí và chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng cái ác, đặc biệt lời bình luận cuối truyện còn nhắc nhở người đọc rằng đã là kẻ sĩ thì phải biết đấu tranh đến cùng để chống lại cái ác.

Nhân vật chính trong truyện là Ngô Tử Văn, tác giả Nguyễn Dữ đã xây dựng hình tượng nhân vật này là một con người với những phẩm chất cao quý, đẹp đẽ: ngay thẳng, khẳng khái, quyết một mình chống giặc phá nước, đốt chùa chiền và đối đầu với hồn ma tướng giặc, dù phải xuống âm phủ gặp Diêm Vương, Ngô Tử Văn vẫn dũng cảm, oanh liệt kêu oan. Tử Văn biết phân biệt đúng sai và tin vào chính kiến của mình nên dù bị uy hiếp ở âm phủ, chàng cũng không hề run sợ, rụt rè. Kết thúc phiên tòa xét xử Diêm Vương, sau khi đi điều tra mọi chuyện trên trần gian đúng như lời Tử Văn nói, Tử Văn đã bị Diêm Vương khuất phục, điều này khẳng định một quy luật tất yếu: có thiện ý nhất định chiến thắng cái ác. Hồn ma tướng giặc Thôi bị trừng trị đích đáng, nhân dân vui mừng, Tử Cống được trả về chùa. Bằng chính nghĩa và lòng dũng cảm, quyết chiến đấu, Tử Văn cuối cùng đã chiến thắng, không những thế còn hậu thưởng hậu hĩnh “từ nay cơm thịt của nhân dân sẽ chia cho Tử Văn một nửa” , sai quân đem Tử Văn về”, phần thưởng của Diêm Vương là minh chứng cho sự công minh chính trực, đại diện cho chính nghĩa và ghi nhận hành động dũng cảm của người anh hùng. Vạn được sống lại với tư cách một người chính nghĩa với ý nghĩa duy trì sự tồn tại của một bậc thư sinh hào hoa, bản lĩnh khẳng khái trong thế giới vật chất, về bản chất, sự có mặt của Tử Vân sẽ mang ý nghĩa là người bảo vệ hòa bình và công lý cho nhân dân.

Như vậy, đoạn kết của truyện đã thể hiện một triết lí nhân sinh sâu sắc đó là ở hiền gặp lành, ác gặp ác, gieo gió gặt bão, bên cạnh đó, lời nhận xét của Nguyễn Du ở cuối truyện thể hiện sự hiểu biết của ông. những cảm nhận của anh ấy. thái độ trân trọng, ngợi ca đối với một Nho sĩ như Ngô Tử Văn.

Câu 2: Phân tích nhân vật Ngô Tử Văn trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Trả lời: