BÀI 20. SÔNG VÀ HỒ. NƯỚC NGẦM VÀ BĂNG HÀ

1. Sông hồ 

1. Sông

Câu 1: Đọc thông tin trong mục a, em hãy mô tả các bộ phận của một dòng sông lớn

Trả lời:

Các bộ phận của một dòng sông lớn: sông chính, chi lưu, ranh giới lưu vực sông, phụ lưu.

Câu 2: Xác định trên hình 1: lưu vực sông, dòng sông chính, phụ lưu, chi lưu

Trả lời:

HS tự xác định theo hình 1.

Câu 3: Em hãy nêu mối quan hệ giữa mùa lũ của sông với nguồn cung cấp nước sông

Trả lời:

Mối quan hệ giữa mùa lũ của sông với nguồn cung cấp nước sông:

1. Hồ
2. Vai trò của nước sông, hồ

Câu 1: Dựa vào các hình 2, 3 và hiểu biết của em, hãy nêu một số nguồn gốc hình thành hồ

Trả lời:

Một số nguồn gốc hình thành hồ: 

• Hồ móng ngựa (hồ vết tích của các khúc sông) là loại hồ hình thành do uốn khúc một con sông, qua thời gian, đoạn sông cũ trên dòng chảy mất đi tạo ra đường đi cho dòng sông mới, vết tích dòng sông cũ để lại. Ví dụ: Hồ Tây (Hà Nội)
• Hồ nhân tạo là do con người hình thành nên.
• Hồ băng hà được hình thành do băng hà di chuyển qua bào mòn mặt đất, đào sâu chỗ đất đá mềm để lại vũng nước lớn. Ví dụ: Phần Lan, Canada...
• Hồ miệng núi lửa là hồ hình thành trên miệng trũng của núi lửa, nước tụ lại khi chảy ra sông
• Hồ kiến tạo là loại hồ hình thành ở vùng đất bị sụt lún do động đất gây ra và di chuyển các mảng kiến tạo. Ví dụ: hồ ở Đông châu Phi
• Ở hoang mạc, gió tạo thành các cồn cát cao, chân cồn cát tạo thành nơi trũng, nước tụ lại thành hồ, các hồ này rất nông

Câu 2: Dựa vào thông tin trong mục c và các hình 4, 5, em hãy lấy ví dụ cụ thể để minh họa về vai trò của nước sông, hồ

Trả lời:

Ví dụ cụ thể để minh họa về vai trò của nước sông, hồ:

• Làm thủy điện: Đập thủy điện Hòa bình, đập thủy điện Trị An, đập thủy điện Thác Bà
• Bến tàu du lịch trên sông Son - Hòa Bình
• Nuôi trồng thủy sản ở lưu vực sông Sêrêpôk (một phụ lưu quan trọng của sông Mê Công)
• Du lịch, khu sinh thái: Khu sinh thái Hồ Dụ, Hồ Ba Bể (Bắc Kạn), Hồ Gươm
• Nước tưới cho sinh hoạt: Hồ Gia Măng

1. Sử dụng tổng hợp nước sông, hồ

Câu 1: Đọc thông tin trong mục d, quan sát hình 6 và dựa vào hiểu biết của em, hãy cho biết việc sử dụng tổng hợp nước sông, hồ có thể mang lại những lợi ích gì. Nêu ví dụ.

Trả lời:

Việc sử dụng tổng hợp nước sông, hồ có thể mang lại nhiều lợi ích cùng lúc: hiệu quả kinh tế cao, hạn chế sự lãng phí nước và góp phần bảo vệ tài nguyên nước

Ví dụ: Đập thủy điện Hòa Bình có giá trị về thủy điện, cung cấp nước tưới tiêu cho người dân vùng xung quanh, đồng thời có giá trị du lịch cao. Hàng năm địa điểm này thu hút hàng nghìn lượt khách tham quan mang lại nhiều giá trị kinh tế. 

2. Nước ngầm

Câu 1: Dựa vào hình 7, em hãy cho biết nước ngầm được hình thành như thế nào?

Trả lời:

Nước ngầm được hình thành: là nước nằm trong tầng chưa nước thường xuyên dưới bề mặt đất, được tạo nên chủ yếu bởi nước mưa, nước sông, hồ,... thấm xuống đất.

Câu 2: Nước ngầm chủ yếu được sử dụng vào mục đích gì?

Trả lời:

Nước ngầm chủ yếu được sử dụng vào mục đích: là nguồn cung cấp nước sinh hoạt và nước tưới quan trọng trên thế giới. Nước ngầm góp phần ổn định dòng chảy của sông ngòi. Đồng thời cố định các lớp đất đá bên trên, ngăn chặn sự sụt lún.

Câu 3: Nêu một số biện pháp sử dụng hợp lí và bảo vệ nước ngầm

Trả lời:

Nêu một số biện pháp sử dụng hợp lí và bảo vệ nước ngầm:

• Có biện pháp xử lí nghiêm các hành vi thải chất thải mà chưa qua xử lí từ các khu công nghiệp, các cơ sở sản xuất, các bãi chôn lấp, nước thải của các khu dân cư tập trung ra các dòng sông, dòng kênh
• Hạn chế sử dụng các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất trong sản xuất nông nghiệp vì các hóa chất này sẽ ngấm vào đất, nước và tầng nước ngầm dẫn đến ô nhiễm nặng ở tầng nước gần bề mặt.
• Tiết kiệm nguồn nước ngọt 
• Trồng nhiều cây xanh
• Không vứt rác bừa bãi

3. Băng hà (sông băng)

Câu 1: Nêu vai trò của băng hà đối với tự nhiên và đời sống con người

Trả lời:

Vai trò của băng hà đối với tự nhiên và đời sống con người: góp phần điều hòa nhiệt độ trên Trái Đất, cung cấp nước cho các dòng sông

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy kể tên các nguồn nước ngọt quan trọng trên Trái Đất và tầm quan trọng của chúng đối với con người

Trả lời:

- Các nguồn nước ngọt quan trọng trên Trái Đất: sông, hồ, nước ngầm, băng hà

- Tầm quan trọng của chúng đối với con người:

• Sông, hồ: gaio thông, du lịch, nước cho sinh hoạt, tưới tiêu, đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, làm thủy điện
• Nước ngầm: cung cấp nước sinh hoạt và nước tưới quan trọng trên thế giới, góp phần ổn định dòng chảy của sông ngòi, cố định các lớp đất đá bên trên, ngăn chặn sự lún
• Băng hà: góp phần điều hòa nhiệt độ, cung cấp nước cho các dòng sông

Câu 2: Thu thập thông tin và cho biết trong các sông: sông Đà, sông Luộc, sông Đuống, sông Lô, sông nào là lưu phụ, sông nào là chi lưu của sông Hồng

Trả lời:

• Lưu phụ của sông Hồng: sông Đà, sông Lô
• Chi lưu của sông Hồng: sông Đuống, sông Luộc

Câu 3: Việc khai thác nước ngầm vượt quá giới hạn cho phép sẽ gây ra hậu quả như thế nào?

Trả lời:

Việc khai thác nước ngầm vượt quá giới hạn cho phép sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng tới môi trường tự nhiên và con người. 

• Hạ thấp mực nước ngầm là nguyên nhân gây ra hiện tượng sụt lún mặt đất
• Làm suy giảm chất lượng nước ngầm.
• Tình trạng sụt giảm mạch nước ngầm của tỉnh, giảm áp lực nước. Điều này làm gia tăng khả năng thẩm thấu, xâm nhập nước mặn từ bên ngoài vào các tầng rỗng, gây ra hiện tượng nhiễm mặn tầng nước ngầm.
• Bên cạnh đó, nhiều giếng nước không còn sử dụng hoặc khai thác không hiệu quả nhưng không có biện pháp xử lý hay được xử lý trám lấp không đúng quy định đã làm gia tăng nguy cơ đưa nguồn ô nhiễm vào nước ngầm, gây ra hiện tượng ô nhiễm thông tầng mạch nước ngầm.