BÀI 14: SỰ PHÁT TRIỂN CỦA KHOA HỌC, KĨ THUẬT, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT TRONG CÁC THẾ KỈ XVIII- XIX

1. THÀNH TỰU CHỦ YẾU VỀ KHOA HỌC VÀ KĨ THUẬT.

CH1: Dựa vào sơ đồ 14.1 (SGK trang 61) và khai thác thông tin trong bài, em hãy mô tả một số thành tựu tiêu biếu của khoa học - kĩ thuật trong các thế kỉ XVIII - XIX. 

Trả lời:

Những thành tựu tiêu biểu về khoa học:

• Vật lí: Thuyết vạn vật hấp dẫn của I.Niu-tơn (đầu thế kỉ XVIII)
• Vật lí và hóa học: Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng của M.Lô-mô-nô-xốp. (Giữa thế kỉ XVIII)
• Sinh học: Thuyết tiến hóa của S.Đác-uyn (giữa thế kỉ XIX)

Những thành tựu chủ yếu về kĩ thuật trong thế kỉ XIX:

• Công nghiệp: cải tiến kĩ thuật luyện kim, tìm ra nhiều nguồn nguyên liệu, nhiên liệu mới, chế tạo máy công cụ,...
• Ngành giao thông vận tải có những tiến bộ vượt bậc.

- Năm 1807, Phơn-tơn (người Mỹ) đã chế tạo được tàu thuỷ chạy bằng động cơ hơi nước đầu tiên.

- Năm 1836, có hơn 500 tàu thuỷ hoạt động ở các hải cảng nước Anh.

• Nông nghiệp: có nhiều tiến bộ về kĩ thuật và phương pháp canh tác. Phân hoá học, máy kéo chạy bằng hơi nước, máy cày nhiều lưỡi, máy gặt đập được sử dụng rộng rãi.

CH2: Hãy lựa chọn hai phát minh mà em cho rằng có tác động mạnh mẽ đến đời sống và nhận thức của con người trong thế kỉ XVIII - XIX. Phân tích sự tác động đó.

Trả lời:

Gợi ý:

Theo em, hai thành tựu có tác động mạnh mẽ đến đời sống và nhận thức của con người trong thế kỉ XVIII - XIX là Thuyết tiến hóa của Đác-uyn và học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học của C.Mác và Ph.Ăng-ghen:

- Thuyết tiến hóa của Đác-uyn đã đưa ra những quan điểm hoàn toàn mới, khác với niềm tin phổ biến về nguồn gốc của con người và tạo vật trong xã hội lúc bấy giờ, mang đến những hiểu biết sâu sắc về thế giới tự nhiên và xã hội loài người.

- Học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học của C.Mác và Ph.Ăng-ghen ra đời giúp thay đổi quan điểm, nhận thức của con người về thế giới xung quanh, quy định cách nhìn nhận, đánh giá về một sự vật, hiện tượng cụ thể. Nó chỉ rõ con đường hiện thực dựa vào khoa học để loại bỏ tình trạng người bóc lột người và đưa ra một tổ chức xã hội mới không biết đến những mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản mà những người theo chủ nghĩa xã hội không tưởng đã mơ ước nhưng không thực hiện được. Học thuyết ra đời được coi như một cuộc cách mạng trong lịch sử tư tưởng của loài người.

2. THÀNH TỰU VỀ VĂN HỌC VÀ NGHỆ THUẬT.

CH1: Trình bày một số thành tựu tiêu biếu về văn học và nghệ thuật trong các thế kỉ XVII — XIX. Những tác phẩm văn học, nghệ thuật có ảnh hưởng như thế nào đến xã hội? 

Trả lời:

Văn học: Phát triển rực rỡ với sự xuất hiện nhiều nhà văn, nhà thơ lớn. Các tác phẩm của họ đã phản ánh khá đầy đủ, toàn diện hiện thực xã hội, đặt nền móng cho văn học hiện đại. 

• Một số tác phẩm tiêu biểu: "Tấn trò đời" (H.Ban-dắc); "Những người khốn khổ" (Vic-to Huy-gô), "Chiến tranh và hòa bình" (Lép Tôn-xtôi).
• Một số nhà văn nổi tiếng: Pu-skin (Nga); Ph.Si-lơ, Giô-han Gớt (Đức); W.Thác-cơ-rê (Anh),...

Nghệ thuật: phát triển theo nhiều thể loại, phản ánh cuộc sống chứa chan tình nhân ái, ca ngợi cuộc đấu tranh cho tự do.

• Âm nhạc: W.Mô-da (Áo); S.Bách (Đức); L.Bét-thô-ven (Đức); Ph.Sô-panh (Ba Lan),...
• Cung điện Véc-sai (Pháp) được hành thành đầu thế kỉ XVIII là một công trình kiến trúc đồ sộ và lộng lẫy.
• Các tác danh họa nổi tiếng: Gi.Đa-vít; Đơ-la-croa (Pháp); Ph.Gôi-a (TBN); V.Van Gốc (Hà Lan), I.Lê-vi-tan (Nga),...

Sự phát triển của văn học, nghệ thuật đã góp phần lên án và vạch trần những tệ nạn, bất công trong xã hội đương thời; thức tỉnh, khích lệ người dân nhất là người lao động nghèo khổ đấu tranh cho cuộc sống tự do, hạnh phúc.

CH2: Quan sát hình 14.3 (SGK trang 63), theo em, những chi tiết nào trong bức tranh có tác động đến xã hội đương thời? Tại sao?

Trả lời:

Bức tranh mô tả hình ảnh một nữ thợ giặt trong thời đại công nghiệp. Người phụ nữ này đang phải làm việc vất vả cùng đứa con nhỏ của mình. Tác phẩm đã phản ánh hiện thực lao động của phụ nữ vào thế kỉ XIX, tác động sâu sắc đến xã hội đương thời. 

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

CH1: Hoàn thành bảng thống kê một số thành tựu tiêu biểu về khoa học, kĩ thuật, văn học và nghệ thuật trong các thế kỉ XVIII - XIX theo mẫu dưới đây:

Trả lời:

CH2: Các thành tựu nào của khoa học, kĩ thuật trong các thế kỉ XVIII-XIX vẫn còn để lại dấu ấn trong đời sống hiện tại?

Trả lời:

Một số thành tựu khoa học kĩ thuật vẫn để lại dấu ấn đến hiện tại:

- Thuyết vạn vật hấp dẫn của Niu-tơn.

- Định luật bảo toàn vật chất và năng lượng của Lô-mô-nô-xốp.

- Thuyết tiến hóa và di truyền của Đác-uyn.

- Học thuyết Chủ nghĩa xã hội khoa học của C. Mác và Ăng-ghen.