BÀI 8: PHONG TRÀO TÂY SƠN

1. NGUYÊN NHÂN BÙNG NỔ PHONG TRÀO TÂY SƠN.

CH1: Dựa vào tư liệu 8.1 (SGK trang 40) và thông tin trong bài, em hãy cho biết tại sao phong trào Tây Sơn bùng nổ. 

Trả lời:

Nguyên nhân bùng nổ khởi nghĩa Tây Sơn:

• Cuối thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Trong ngày càng suy yếu: bộ máy quan lại rất cồng kềnh và tham nhũng.
• Địa chủ, cường hào lấn chiếm ruộng đất của nông dân.
• Chế độ tô thuế, lao dịch nặng nề.

=> Mâu thuẫn giữa nông dân với chính quyền Đàng Trong lên đến đỉnh điểm.

CH2: Theo em, tại sao phong trào Tây Sơn được nhân dân Đàng Trong ủng hộ? 

Trả lời:

Khởi nghĩa Tây Sơn được nhân dân Đàng Trong ủng hộ vì ở thời điểm đó, mâu thuẫn giữa nhân dân và chính quyền Đàng Trong đã lên đến đỉnh điểm, chính quyền phong kiến suy đồi, đời sống nhân dân vô cùng khổ cực khiến họ phải vùng lên đấu tranh.

2. NHỮNG THẮNG LỢI TIÊU BIỂU CỦA PHONG TRÀO TÂY SƠN.

1. a) Lật đổ chúa Nguyễn và chính quyền Lê - Trịnh:

CH: Nêu những nét chính về quá trình lật đổ chúa Trịnh, chúa Nguyễn và vua Lê của nghĩa quân Tây Sơn. 

Trả lời:

• Giữa năm 1774, nghĩa quân đã kiểm soát được một vùng rộng lớn từ Quảng Nam đến Bình Thuận.Chúa Trịnh Sâm cho quân vượt ranh giới sông Gianh, tấn công Phú Xuân (Thừa Thiên Huế), chúa Nguyễn vượt biển chạy vào Gia Định.
• Từ 1776 - 1783: nghĩa quân Tây Sơn bốn lần đánh vào Gia Định, lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong.
• Tháng 6 - 1786: Tây Sơn tấn công thành Phú Xuân, quân Trịnh nhanh chóng tan rã.
• Trong những năm 1786 - 1788, quân Tây Sơn ba lần tiến ra Thăng Long, đánh tan tập đoàn phong kiến Lê - Trịnh và các thế lực cát cứ mới. Sông Gianh và hệ thống Luỹ Thầy đến đây đã không còn là ranh giới chia đôi đất nước.

1. b) Chiến thắng quân xâm lược Xiêm (1785).

CH: Dựa vào thông tin trong bài, quan sát hình 8.2 và lược đồ 8.3 (SGK trang 41), em hãy mô tả lại chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút năm 1785.

Trả lời:

• Cuối tháng 7 - 1784, vua Xiêm phái 5 vạn quân thuỷ bộ kéo vào Gia Định, chiếm đóng gần hết miền Tây Nam Bộ.
• Tháng 1 - 1785, Nguyễn Huệ đưa 2 vạn quân vào Gia Định, bí mật bố trí trận địa trên sông Tiền, đoạn từ Rạch Gầm tới Xoài Mút (Tiền Giang) làm nơi quyết chiến với quân Xiêm.
• Rạng sáng ngày 19- 1- 1785, quân Tây Sơn dụ quân Xiêm vào trận địa mai phục, rồi đồng loạt cho thuỷ binh, bộ binh phối hợp từ các hướng tấn công vào đội hình quân Xiêm. Trong vòng một ngày, gần 4 vạn quân Xiêm bị tiêu diệt. Quân Tây Sơn làm chủ vùng Gia Định.

1. c) Quang Trung đại phá quân Thanh (năm 1789).

CH1: Dựa vào thông tin trong bài, quan sát lược đồ 8.4 (SGK trang 42), em hãy mô tả lại trận Ngọc Hồi - Đống Đa năm 1789. 

Trả lời:

• Ngày 25/11 năm Mậu Thân (22/12/1788), Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, chỉ huy quân tiến ra Bắc, liên tục tuyển thêm quân.
• Vua Quang Trung chia quân làm 5 đạo tiến ra Bắc Hà, đạo chủ lực do Quang Trung chỉ hủy tiến thẳng vào Thăng Long.

* Diễn biến:

• Đêm 30 tết, quân ta vượt sông Gián Khẩu tiêu diệt gọn quân địch ở đồn tiền tiêu.
• Đêm mùng 3 tết, bao vây tiêu diệt đồn Hà Hồi.
• Đêm mùng 5 tết, quân ta tấn công và hạ đồn Ngọc Hồi.
• Cùng lúc đạo quân của đô đốc Long tấn công, tiêu diệt đồn Đống Đa.

*Kết quả: Trong vòng 5 ngày đêm, quân ta quét sạch 29 vạn quân Thanh.

CH2: Việc Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế có ý nghĩa gì đối với chiến thắng? 

Trả lời:

Ý nghĩa việc Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế:

• Trước thế giặc mạnh, cần đoàn kết lực lượng toàn dân trong một mặt trận thống nhất, cần sự lãnh đạo của một vị vua chính danh vị. Vì vậy, Nguyễn Huệ đã lên ngôi Hoàng đế, dùng danh nghĩa Hoàng đế để kêu gọi toàn dân cùng tham gia đánh giặc.
• Việc lên ngôi vua khẳng định Đại Việt là một quốc gia đã có chủ, khẳng định quyền tự chủ, độc lập của dân tộc đối với quân xâm lược.

3. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA PHONG TRÀO TÂY SƠN.

CH1: Em hãy nêu ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thắng lợi của phong trào Tây Sơn. 

Trả lời:

• Nguyên nhân thắng lợi:

- Ý chí đấu tranh chống áp bức bóc lột, tinh thần yêu nước, đoàn kết và hi sinh cao cả của nhân dân ta.

- Sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của vua Quang Trung và bộ chỉ huy nghĩa quân.

• Ý nghĩa lịch sử:

- Lật đổ thành công chính quyền phong kiến thối nát Nguyễn - Trịnh - Lê, xoá bỏ ranh giới chia cắt đất nước, đặt nền tảng cho việc thống nhất quốc gia.

- Giữ vững nền độc lập của Tổ quốc, đập tan tham vọng xâm lược nước ta của nhà Thanh và quân Xiêm.

CH2: Vua Quang Trung đã có những đóng góp gì cho lịch sử dân tộc ở thế kỉ XVIII? 

Trả lời:

 Vai trò của Quang Trung - Nguyễn Huệ trong phong trào Tây Sơn và lịch sử dân tộc thế kỉ XVIII: 

• Ông là trụ cột của nghĩa quân Tây Sơn, giữ vai trò quan trọng trong việc đánh đổ chúa Nguyễn ở Đàng Trong và vua Lê ở Đàng Ngoài, thống nhất đất nước.
• Trong hai cuộc kháng chiến chống Xiêm và chống Thanh, Nguyễn Huệ đã kêu gọi quần chúng nhân dân, liên kết lực lượng, lãnh đạo nghĩa quân trong hai cuộc kháng chiến chống Xiêm và chống Thanh, để bảo vệ nền độc lập dân tộc.
• Là người chủ động mở những trận quyết chiến nhanh chóng, bất ngờ khiến cho quân địch không kịp đối phó.
• Đối với  lịch sử dân tộc: Ông có công lao to lớn trong sự nghiệp thống nhất, xây dựng đất nước và kháng chiến chống giặc ngoại xâm.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

CH1: Trình bày khái quát tình hình xã hội Đàng Trong nửa sau thế kỉ XVIII theo mẫu dưới đây.

Trả lời:

CH2: Hoàn thành bảng tóm tắt về hai cuộc kháng chiến chống ngoại xâm do Nguyễn Huệ - Quang Trung lãnh đạo theo mẫu dưới đây:

Trả lời:

CH3: Hãy mô tả ngắn gọn (khoảng 5 dòng) về một di tích lịch sử hay công trình tưởng niệm có liên quan đến phong trào Tây Sơn mà em biết. 

Trả lời:

Gợi ý:

• Bảo tàng Quang Trung: được xây dựng trên nền nhà cũ của anh em Nhà Tây Sơn, vị trí bao quanh Đền thờ Tây Sơn tam kiệt. Đây là nơi trưng bày 11.605 tư liệu, hiện vật liên quan đến phong trào Tây Sơn. Phía trước Bảo tàng có tượng đài Hoàng đế Quang Trung uy nghi bằng đồng. Đây là một địa điểm vô cùng hấp dẫn để thăm quan và tìm hiểu về cuộc khởi nghĩa Tây Sơn hào hùng cũng như để tưởng nhớ công lao của người anh hùng áo vải Quang Trung - Nguyễn Huệ.

Khu đền thờ Tây Sơn Tam kiệt

• Gò Đống Đa: Gò Đống Đa là một gò tự nhiên hình thành cách đây khoảng 4000 năm. Năm 1989, nhân dịp kỉ niệm 200 năm chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ra quyết định thành lập Công viên văn hóa Đống Đa trên cơ sở khu vực Gò Đống Đa. Tổng diện tích của công viên lên đến 21.745m2, bao gồm 2 khu vực: tượng đài vua Quang Trung, nhà trưng bày và khu vực Gò Đống Đa cũ. Khu vực tượng đài với diện tích khoảng 15.000m2, có đặt tượng đài vua Quang Trung bằng bê tông cốt thép nặng 200 tấn, cao 14,65m và 2 bức phù điêu mô tả trận đánh của quân ta dưới sự chỉ huy của Quang Trung.

Tượng vua Quang Trung

Bức phù điêu tại Gò Đống Đa