BÀI 4: XUNG ĐỘT NAM- BẮC TRIỀU VÀ TRỊNH NGUYỄN

1. SỰ RA ĐỜI CỦA VƯƠNG TRIỀU MẠC.

CH: Em hãy cho biết những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc. 

Trả lời:

- Đầu thế kỷ XVI nhà Lê sơ lâm vào khủng hoảng suy yếu.

• Các vua Lê Uy Mục, Lê Tượng Dực chỉ lo ăn chơi, sa đọa.
• Quan lại, địa chủ hoành hành, hạch sách nhân dân, chiếm đoạt ruộng đất.
• Các thế lực phong kiến nổi dậy tranh chấp quyền lực - mạnh nhất là thế lực Mạc Đăng Dung.
• Phong trào đấu tranh của nhân dân bùng nổ ở nhiều nơi.

- Năm 1527, Mạc Đăng Dung phế truất vua Lê lập triều Mạc.

2. CÁC CUỘC XUNG ĐỘT NAM- BẮC TRIỀU, TRỊNH NGUYỄN.

CH: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy giải thích nguyên nhân làm bùng nổ xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn. 

Trả lời:

- Nguyên nhân bùng nổ xung đột Nam - Bắc triều:

• Cuối triều Lê các thế lực cát cứ nổi lên khắp nơi tranh giành quyền lực.
• Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập ra nhà Mạc (Bắc triều).
• Năm 1533, Nguyễn Kim chạy vào Thanh Hoá lập một người thuộc dòng dõi nhà Lê lên làm vua, lập ra Nam triều.

=> Chiến tranh Nam - Bắc triều.

3. HỆ QUẢ XUNG ĐỘT NAM- BẮC TRIỀU, TRỊNH NGUYỄN.

CH: Em hãy cho biết xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn đã gây nên hệ quả gì.

Trả lời:

- Hệ quả của cuộc xung đột Nam - Bắc triều:

• Đất nước bị chia cắt.
• Gây tổn thất lớn về người và của: làng mạc bị tàn phá, đời sống nhân dân khốn cùng, nhiều gia đình phải li tán.
• Kinh tế bị tàn phá: sản xuất bị đình trệ, trao đổi buôn bán giữa các vùng gặp nhiều khó khăn.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

CH1: Nêu những biểu hiện cho thấy sự suy yếu cả về chính quyền và dòng họ Lê sau thời kì Lê sơ. Em hiểu gì về các cụm từ "vua Lê - chúa Trịnh", "chúa Nguyễn", "Đàng Trong - Đàng Ngoài"? 

Trả lời:

- Sự suy yếu của nhà Lê:

• Từ đầu thế kỉ XVI, nhà Lê bắt đầu suy thoái, Vua, quan ăn chơi xa xỉ, xây dựng lâu đài cung điện tốn kém. Nội bộ triều đình “chia bè kéo cánh”, tranh giành quyền lực.
• Nhân khi triều đình rối loạn, quan lại ở địa phương cậy quyền thế ức hiếp dân. Đời sống nhân dân lâm vào cảnh cùng khốn.

=> Ở nhiều nơi, dân chúng nổi dậy chống lại triều đình, tiêu biểu là các cuộc khởi nghĩa của Lê Hy, Trần Cảo, ...

- Trong giai đoạn Trịnh - Nguyễn phân tranh, lãnh thổ nước ta bị chia cắt thành Đàng Ngoài (phía Bắc sông Gianh) với chế độ "vua Lê chúa Trịnh" và Đàng Trong (phía Nam sông Gianh) với sự cai trị của "chúa Nguyễn". Ban đầu, cả thế lực họ Trịnh và họ Nguyễn đều mang khẩu hiệu "phù Lê diệt Mạc" để lấy lòng thiên hạ và thề trung thành với triều Hậu Lê. Sau khi nhà Mạc đã bị đánh đổ, trên danh nghĩa, cả Chúa Trịnh và Chúa Nguyễn đều là 2 vị bề tôi của nhà Hậu Lê, cả Đàng Trong lẫn Đàng Ngoài đều là lãnh thổ của nhà Lê. Nhưng trên thực tế thì cả hai tập đoàn phong kiến này đều tạo thế lực cát cứ cho riêng mình như 2 nước riêng biệt, vua nhà Hậu Lê đã không còn thực quyền nên không ngăn chặn được sự phân tranh giữa hai họ Trịnh–Nguyễn. 

CH2: Tìm hiểu thêm về di tích các thành của nhà Mạc, đặc biệt ở Cao Bằng, hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 150 chữ) giới thiệu về di tích đó. 

Trả lời:

Thành Bản Phủ nằm trên một vùng rộng lớn bao quanh là sông nước và đồng ruộng thuộc xã Hưng Đạo, thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng. Theo truyền thuyết và sử sách, đây là nơi thiết triều của ba đời vua Mạc là Mạc Kính Cung, Mạc Kính Khoan và Mạc Kính Vũ trải dài 83 năm. Qua nghiên cứu và xác định niên đại những di vật nằm trong địa tầng, phần lớn các hiện vật thu được cho thấy thành này được xây dựng từ thời Lê – Mạc. Hiện nay những địa danh còn tồi tại trên 400 năm ở phía Đông Bản Phủ có giếng Bó Phủ có nước chảy quanh năm ra đầm sen (nay đầm sen đã thu hẹp lại), có cánh đồng Tổng Chúp, phía Tây có cung Hoàng Phi, Ly Cung nhà Mạc ở gò Đống Lân, trường quốc học ở Bản Thảnh, chuông chùa Đà Quận đúc thời Mạc, Thiên thanh nơi chiêm tinh, đài giao cúng tế trời, đào viên (vườn hoa), vườn Thượng uyển, hồ cỏ ngựa (nuôi ngựa), miếu thờ Hoàng hậu Mạc Kinh Vũ ở cuối chợ Cao Bình, miếu thờ công chúa Hoa Dung công chúa thứ ba của vua Mạc ở Cầu Khanh, thành nhà Mạc, đền vua Lê ở Nà Lữ.

Di tích thành nhà Mạc (thành Bản Phủ xưa)

Đền thờ Hoàng hậu vua Mạc Kính Vũ

Miếu thờ công chúa Mạc Hoa Dung

Chùa Đà Quận - nơi thờ Đà Quốc công Mạc Ngọc Liễn

Giếng Ngọc