BÀI 9: CÁC NƯỚC ANH, PHÁP, MỸ, ĐỨC CHUYỂN SANG GIAI ĐOẠN CHỦ NGHĨA ĐẾ QUỐC

1. NHỮNG NÉT CHÍNH VỀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CỦA CHỦ NGHĨA ĐẾ QUỐC.

CH: Dựa vào hình 9.1, tư liệu 9.2 (SGK trang 45) và thông tin trong bài, em hãy nêu các biểu hiện của quá trình hình thành chủ nghĩa đế quốc ở châu Âu và Mỹ. Chủ nghĩa tư bản phát triển thành chủ nghĩa đế quốc vào thời điểm nào? 

Trả lời:

- Quá trình hình thành chủ nghĩa đế quốc ở châu Âu và Mỹ:

• Cuối thế kỉ XIX, kinh tế tư bản phát triển nhanh chóng, những phát minh khoa học, kĩ thuật nở rộ đã tạo ra động lực cho những chuyển biến lớn trong sản xuất và đời sống xã hội ở Tây Âu và Bắc Mỹ.
• Sự cạnh tranh gay gắt dẫn tới việc hình thành các công ty độc quyền lớn dưới những hình thức khác nhau. Các công ti độc quyền đã lũng đoạn thị trường và nền kinh tế, chi phối đời sống chính trị và xã hội ở mỗi nước.
• Tư bản công nghiệp và tư bản ngân hàng đã có sự dung hợp, hình thành nên tư bản tài chính. Mặt khác, các nước tư bản phương Tây đều đẩy mạnh xâm lược, khai thác và bóc lột thuộc địa.

=> Chủ nghĩa đế quốc ra đời.

- Chủ nghĩa tư bản phát triển thành chủ nghĩa đế quốc khi các quốc gia tư bản đẩy mạnh xâm lược các nước khác nhằm khai thác tài nguyên, bóc lột nhân dân ở các nước thuộc địa.

2. NHỮNG CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ, CHÍNH SÁCH ĐỐI NỘI, ĐỐI NGOẠI CỦA CÁC ĐẾ QUỐC ANH, PHÁP, MỸ, ĐỨC TỪ CUỐI THẾ KỈ XIX ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ XX.

CH1: Các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thể kỉ XX có những chuyến biến lớn về kinh tế như thế nào? 

Trả lời:

• Sau năm 1870, tốc độ phát triển công nghiệp của Anh, Pháp chậm lại trong khi Đức và Mỹ liên tục phát triển.Các công ty độc quyền kiểm soát các ngành kinh tế trọng yếu như luyện kim, đóng tàu và khai thác mỏ.
• Giữa thập niên 90 của thế kỉ XIX, công nghiệp Mỹ vươn lên dẫn đầu thế giới,Đức giữ vị trí thứ hai. Anh và Pháp mất vị thế bá chủ về sản xuất công nghiệp nhưng lại là hai nước xuất khẩu tư bản nhiều nhất do có hệ thống thuộc địa rộng lớn.

CH2: Nêu những nét chính về chính sách đối nội và chính sách đối ngoại của các nước đế quốc vào cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX. 

Trả lời:

• Chính sách đối nội: tập trung chủ yếu vào: hàn gắn vết thương chiến tranh, hoà hợp quốc gia, tái thiết đất nước. 

- Anh và Đức là hai quốc gia theo thể chế quân chủ lập hiến.

+ Ở Anh, quyền lực thuộc về Nghị viện do hai đảng Tự do và Bảo thủ thay nhau cầm quyền. Ở Đức, nhà nước vẫn trao nhiều quyền lực cho Hoàng đế và Thủ tướng, hạn chế vai trò của Quốc hội.

- Ở Pháp, nền Cộng hoà thứ ba được thành lập sau chiến tranh Pháp - Phổ (1870 - 1871), nhưng tình hình chính trị liên tục không ổn định.

- Tại Mỹ, sau nội chiến (1861 - 1865), hai đảng Cộng hoà và Dân chủ thay nhau cầm quyển.

• Chính sách đối ngoại: tăng cường xâm lược, mở rộng hệ thống thuộc địa.

- Anh có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhất thế giới, được gọi là “đế quốc Mặt Trời không bao giờ lặn“. Đến năm 1914, hệ thống thuộc địa của Pháp đứng thứ hai trên thế giới.

- Cuối thế kỉ XIX, Mỹ đã thiết lập ảnh hưởng và quyền kiểm soát trên vùng biển Ca-ri-bê (Caribbean), Phi-líp-pin.

- Năm 1899, Mỹ tuyên bố chính sách “mở cửa" cạnh tranh ảnh hưởng thương mại với các để quốc khác ở thị trường Trung Quốc.

- Ở Đức, dưới thời Thủ tướng Bi-xmác (Bismarck), chính sách đối ngoại là lập các liên minh, cô lập Pháp. Cuối thế kỉ XIX, Đức tăng cường chạy đua vũ trang, công khai đòi dùng vũ lực chia lại thuộc địa trên thế giới.

CH3: Từ lược đồ 9.5 (SGK trang 47), em hãy xác định vị trí thuộc địa của các nước để quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ.

Trả lời:

Học sinh tự thực hiện.