THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT. TRỢ TỪ VÀ THÁN TỪ

Câu 1: Tìm trợ từ trong những câu dưới đây và cho biết tác dụng của chúng

1. a) Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. (Thanh Tịnh)
2. b) Tôi quên cả mẹ tôi đứng sau tôi. (Thanh Tịnh)
3. c) Các em đừng khóc. Trưa nay, các em được về nhà cơ mà. (Thanh Tịnh)
4. d) Con Hiên không có áo à? (Thạch Lam)
5. e) Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta không sợ mẹ mắng ư? (Thạch Lam)

Trả lời:

1. a) Trợ từ: chính

Tác dụng: biểu thị nhấn mạnh sắc thái của chủ ngữ “lòng tôi”.

1. b) Trợ từ: cả

Tác dụng: biểu thị nhấn mạnh về mức độ cao, ý bao hàm.

1. c) Trợ từ: cơ mà

Tác dụng: biểu thị tình cảm ân cần, nhẹ nhàng của ông đốc khi nói với các em học sinh.

1. d) Trợ từ: à

Tác dụng: biểu thị mục đích hỏi và tình cảm của Lan khi nói chuyện với Hiên.

1. e) Trợ từ: ư

Tác dụng: biểu thị mục đích hỏi và tình cảm thân mật của mẹ với hai người con.

Câu 2: Trong các từ in đậm dưới đây, từ nào là trợ từ? Vì sao?

1. a) Vì có những hôm đi chơi suốt cảngày với chúng bạn ở đồng làng Lê Xá, lòng tôi vẫn không cảm thấy xa nhà hay xa mẹ tôi chút nào hết. (Thanh Tịnh)
2. b) Trước sân trường làng Mỹ Lý dày đặc cảngười. (Thanh Tịnh)
3. c) Chínhlúc này, toàn thân các cậu cũng đang run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp. (Thanh Tịnh)
4. d) Nhân vật chínhlà nhân vật then chốt của cốt truyện, giữ vị trí trung tâm trong việc thể hiện đề tài, chủ đề và tư tưởng của tác phẩm. (Theo Từ điển thuật ngữ văn học, Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi đồng Chủ biên)

Trả lời:

1. Từ cả không phải là trợ từ. Cụm từ cả ngày biểu thị một ngày xuyên suốt.
2. Từ cả là trợ từ, biểu thị với mức độ cao, ý bao hàm, có nghĩa chỉ ở đây rất đông người.
3. Từ chính là trợ từ, nhấn mạnh vào thời gian, thời điểm nói đến, có nghĩa chỉ tại thời điểm này.
4. Từ chính không phải là trợ từ. Cụm từ nhân vật chính biểu thị là nhân vật điển hỉnh, then chốt của cốt truyện, từ chính bổ sung ý nghĩa cho danh từ nhân vật.

Câu 3: Tìm thán từ trong những câu dưới đây và cho biết tác dụng của chúng:

1. a) A, em Liên thảo nhỉ. Hôm nay lại rót đầy cho chị đây. (Thạch Lam)
2. b) Ừ, phải đấy. Để chị về lấy. (Thạch Lam)
3. c) Ôi chào, sớm với muộn thì có ăn thua gì. (Thạch Lam)
4. d) Vâng, bà để mặc em... (Kim Lân)
5. e) Ô hay, thế là thế nào nhỉ? (Kim Lân)

Trả lời:

1. A => Thể hiện sự ngạc nhiên của người nói
2. Ừ, phải đấy => Nó dùng để gọi và đáp trong giao tiếp. 
3. Ôi chào => Bộc lộ cảm xúc, tình cảm của người nói.
4. Vâng => Nó dùng để gọi và đáp trong giao tiếp. 
5. Ô hay => Bộc lộ cảm xúc, tình cảm của người nói.

Câu 4: Trong các từ in đậm ở những câu dưới đây, từ nào là thán từ? Vì sao?

1. a) Tôi quên thể nào được những cảm giác trong sáng ấynảy nở trong lòng tôi như mấy cảnh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng. (Thanh Tịnh)
2. b) Ấy, rẽ lối này cơ mà. (Kim Lân)
3. c) Con đường nàytôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần nàytự nhiên thấy lạ. (Thanh Tịnh)
4. d) Này, thầy nó ạ. (Kim Lân)

Trả lời:

1. Không phải thán từ vì nó không bộc lộ cảm xúc của người nói hay dùng để gọi và đáp trong giao tiếp.
2. Là thán từ vì nó là từ biểu lộ cảm xúc về mức độ của sự việc.
3. Không phải thán từ vì từ không bộc lộ cảm xúc của người nói hay dùng để gọi và đáp trong giao tiếp. Từ này trong trường hợp câu trên chỉ biểu thị nhấn mạnh cho sự việc được nhắc đến tại thời điểm hiện tại của người nói.
4. Là thán từ vì nó dùng để gọi và đáp trong giao tiếp.

Câu 5: Viết đoạn văn (khoảng 6 – 8 dòng) kể về một kỉ niệm của em, trong đó có sử dụng ít nhất một trợ từ hoặc một thán từ. Chỉ ra trợ từ (hoặc thán từ) trong đoạn văn đó.

Gợi ý:

Tôi quên thế nào được kỉ niệm với Hùng - người bạn thân của tôi. Vâng, tôi và cậu chơi với nhau từ nhỏ nên rất hiểu ý nhau. Hôm ấy cũng như mọi ngày, tôi và Hùng đi đá bóng trên công viên Hoa Mai của đường Trần Phú. Bỗng, Hùng sút một cú thật mạnh đập vào vai tôi và nảy ra xa khiến tôi dỗi cậu. Ôi! chính sự hờn dỗi ngây thơ của tuổi trẻ đã làm tôi hối hận tột cùng. Hùng chạy ngay ra nhặt bóng để dỗ tôi thì...! Trời ơi! Đầu cậu đầy máu nằm ngay dưới chiếc xe ô tô màu đen. Lúc ấy tôi ngây thơ lắm! Mẹ tôi bảo rằng cậu đi gặp thần tiên. Giờ thì tôi đã hiểu nỗi đau mất mát của gia đình cậu , cái lạnh thấu xương của cậu ở dưới đó.  Xin lỗi cậu!