Giáo án và PPT KHTN 7 cánh diều Bài 25: Trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở thực vật

BÀI 25: TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CÁC CHẤT DINH DƯỠNG Ở THỰC VẬT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

+ Quan sát hình ảnh sau và nhận xét về tác dụng của nước và dinh dưỡng đối với cây trồng?

+ Gian Van Hen-mon kết luận chất dinh dưỡng để cây lớn lên là nước. Theo các em kết luận của ông có đúng không?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CÁC CHẤT DINH DƯỠNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu sự trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật

GV yêu cầu HS nghiên cứu nội dung ở mục I và các hình 25.2, 25.3, 25.4 thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi: 

+ Hãy cho biết quá trình trao đổi nước và khoáng ở thực vật gồm những giai đoạn nào?

+ Quan sát và nêu con đường hấp thụ và vận chuyển nước từ đất vào trong rễ cây?

+ Sự hấp thụ nước và khoáng của thực vật thuỷ sinh (thực vật sống dưới nước) có gì khác với thực vật sống trên cạn?

+ Quan sát hình 25.3 và cho biết nước, chất khoáng và chất hữu cơ được vận chuyển trong thân như thế nào? Nêu những điểm khác nhau của dòng mạch gỗ và dòng mạch rây? 

+ Lượng nước do rễ hấp thụ có được cây sử dụng hết không?

+ Quan sát, phân tích hình 25.4 và cho biết cấu tạo và hoạt động của tế bào khí khổng như thế nào để phù hợp với hoạt động thoát hơi nước?

+ Việc thoát hơi nước có ý nghĩa như thế nào đối với cây?

Sản phẩm dự kiến:

1. Hấp thụ nước và chất khoáng ở thực vật

- Thực vật hấp thụ nước và chất khoáng từ đất chủ yếu thông qua các tế bào lông hút ở rễ

- Tế bào lông hút tạo thành mạng lưới và phân nhánh trong đất, tăng cường hút nước và khoáng

2. Vận chuyển nước, chất khoáng và các chất hữu cơ

- Các chất có trong thành phần dịch mạch gỗ và dịch mạch rây:

          + Dịch mạch gỗ: có nước và muối khoáng

          + Dịch mạch rây: các chất hữu cơ

- Chiều vận chuyển:

          + Mạch gỗ vận chuyển các nước và muối khoáng từ rễ lên thân, lá (chiều đi lên).

          + Mạch rây: vận chuyển các chất hữu cơ từ lá xuống thân, rễ (chiều đi xuống).

3. Thoát hơi nước ở thực vật

- Nước do rễ hút vào cây được thoát ra môi trường qua khí khổng ở lá cây.

- Hoạt động đóng, mở của khí khổng:

          + Tế bào không khí hút nhiều nước => khí khổng mở rộng => tăng cường thoát hơi nước.

          + Tế bào không khí mất nước => khí khổng đóng lại => Hạn chế thoát hơi nước.

=> Quá trình thoát hơi nước ở cây tạo động lực cho vận chuyển nước và chất khoáng trong cây. Nhờ thoát hơi nước mà cây không bị đốt nóng dưới ánh nắng mặt trời

II. THÍ NGHIỆM VẬN CHUYỂN NƯỚC Ở THÂN CÂY, THOÁT HƠI NƯỚC Ở LÁ CÂY

Hoạt động 2: Thực hiện thí nghiệm vận chuyển nước ở thân cây, thoát hơi nước ở lá

- HS thảo luận nhóm thực hiện thí nghiệm thoát hơi nước ở thân

- HS thảo luận nhóm thực hiện thí nghiệm chứng minh thoát hơi nước

Sản phẩm dự kiến:

1. Thí nghiệm vận chuyển nước ở thân cây

- Mục đích: chứng minh nước và các chất được vận chuyển trong thân

- Chuẩn bị: 

+ Mỗi nhóm 2 cốc thuỷ tinh, nước sạch, dao nhỏ hoặc kéo sắc

+ 2 lọ phẩm màu (xanh mêtylen và fucshin hoặc nước sting)

+ 2 cành cây cần tây

- Tiến hành: (SGK)

- Kết quả thí nghiệm và giải thích:

Cắt ngang thân cây cần tây bỏ vào cốc dd xanhmetylen thì có màu xanh, cốc đựng fucshin thì có màu đỏ.

Vì: trong thân có dòng mạch gỗ vận chuyển nước từ dưới đi lên, các phẩm màu được hút lên theo dòng mạch gỗ

- Kết luận: nước và các chất được vận chuyển trong thân

2. Thí nghiệm chứng minh thoát hơi nước ở lá cây

Thí nghiệm 1:

- Mục đích: chứng minh cây có sự thoát hơi nước

- Chuẩn bị: 

+ Mỗi nhóm 2 túi nilong to trong suốt

+ 2 chậu cây nhỏ cùng loài, cùng kích cỡ

- Tiến hành: (SGK)

- Kết quả thí nghiệm và giải thích:

Cây bị cắt bỏ lá sau hơn 1 giờ trong túi nilong ko có hơi nước

Cây có lá sau hơn 1 giờ trong túi nilong có hơi nước

Vì: cắt bỏ lá, quá trình thoát hơi nước ko diễn ra được

- Kết luận: có sự thoát hơi nước ở lá

Thí nghiệm 2:

- Mục đích: chứng minh cây có sự thoát hơi nước

- Chuẩn bị: 

+ Mỗi nhóm 2 bình tam giác có nước, dầu ăn, kéo, 2 cây nhỏ nguyên thân, lá, rễ, cùng loài, cùng kích cỡ.

+ GV chuẩn bị cân thăng bằng và các quả cân

- Tiến hành: (SGK)

- Kết quả thí nghiệm và giải thích:

Sau một thời gian cân bị lệch về phía chậu B vì ở bình A diễn ra thoát hơi nước làm lượng nước trong bình tam giác bị cạn dần

- Kết luận: có sự thoát hơi nước ở lá

III. MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CÁC CHẤT DINH DƯỠNG Ở THỰC VẬT

Hoạt động 3: Tìm hiểu một số yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật

GV hướng dẫn HS nghiên cứu nội dung mục IV và thảo luận nhóm đôi để trả lời các câu hỏi:

+ Ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm ảnh hưởng như thế nào đến trao đổi nước và khoáng của cây?

+ Tại sao phải thường xuyên xới xáo gốc cây trồng?

Sản phẩm dự kiến:

- Trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở thực vật chịu ảnh hưởng của một số yếu tố môi trường như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm và độ thoáng khí của đất

- Ánh sáng: ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ nước và muối khoáng

- Nhiệt độ: ảnh hưởng đến sự hút nước và muối khoáng của rễ cây

- Không khí, độ ẩm đất: ảnh hưởng đến sự hút nước và muối khoáng

- Độ thoáng khí: ảnh hưởng đến hàm lượng oxygen trong quá trình hút nước và chất khoáng của rễ lên cây

IV. VẬN DỤNG HIỂU BIẾT TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG VÀO THỰC TIỄN

Hoạt động 4: Vận dụng hiểu biết trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng vào thực tiễn

GV hướng dẫn HS nghiên cứu nội dung mục III và thảo luận nhóm đôi để trả lời các câu hỏi: 

+ Thế nào là cân bằng nước của cây trồng?

+ Khi nào cần tưới nước cho cây? Cần tưới với lượng nước và cách tưới như thế nào để cây sinh trưởng phát triển tốt?

+ Nêu nguyên tắc bón phân hợp lí cho cây trồng?

Sản phẩm dự kiến:

1. Tưới nước hợp lí cho cây trồng

- Cân bằng nước trong cây là sự cân bằng giữa hấp thụ, sử dụng và thoát hơi nước của cây.

- Cần tưới nước cho cây khi cây cần

- Cách tưới nước: Căn cứ vào từng loài cây, thời điểm sinh trưởng và nhu cầu nước của cây cũng như là loại đất, điều kiện môi trường để tưới đủ lượng nước cho cây và tưới đúng cách.

2. Bón phân hợp lí cho cây trồng

- Nguyên tắc bón phân cho cây:

          + Bón cân đối

          + Bón đúng loại

          + Bón đúng lúc, đúng liều lượng

          + Bón đúng đối tượng 

          + Bón đúng cách, đúng thời tiết, mùa vụ

=> Bón phân hợp lý giúp tăng năng suất cây trồng, không gây hậu quả đối với nông sản và môi trường

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Thực vật thủy sinh hấp thụ nước qua

A. lông hút rễ.

B. lá.

C. thân.

D. bề mặt cơ thể.

Câu 2: Sự hấp thụ khoáng của cây theo cơ chế chủ động cần

A. có sự chênh lệch nồng độ.

B. cung cấp năng lượng.

C. có sự thẩm thấu.

D. có sự trao đổi chất của tế bào.

Câu 3: Trong cây táo, đường được vận chuyển từ

A. lá đến quả táo non.

B. quả táo non đến lá.

C. cành đến lá.

D. vùng sinh trưởng của rễ đến chóp rễ.

Câu 4: Nước vận chuyển ở thân cây chủ yếu

A. từ mạch rây sang mạch gỗ.

B. qua mạch rây theo chiều từ trên xuống.

C. từ mạch gỗ sang mạch rây.

D. qua mạch gỗ từ dưới lên.

Câu 5: Nước vận chuyển ở thân cây chủ yếu

A. từ mạch rây sang mạch gỗ.

B. qua mạch rây theo chiều từ trên xuống.

C. từ mạch gỗ sang mạch rây.

D. qua mạch gỗ từ dưới lên.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Bạn An mua hoa lay ơn màu trắng về cắm. Bạn nảy ra ý tưởng cắm hoa vào dung dịch xanh mêtylen (màu xanh) để nhuộm hoa thành màu xanh. Em hãy giải thích tại sao khi làm như vậy thì hoa lại có màu xanh?

Câu 2: Tại sao khi dịch chuyển các cây cảnh lớn đến trồng nơi khác người ta lại cắt bỏ bớt các cành lá?