Giáo án và PPT KHTN 7 cánh diều Bài 26: Trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở động vật

BÀI 26: TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CÁC CHẤT DINH DƯỠNG Ở ĐỘNG VẬT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Dựa vào sự hiểu biết của bản thân HS và trả lời câu hỏi: Kể tên các loại thức ăn của các loài động vật sau chó, thỏ, trâu, muỗi…..các loài động vật trên thu nhận nước và chất dinh dưỡng như thế nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. QUÁ TRÌNH TRAO ĐỔI NƯỚC Ở ĐỘNG VẬT

Hoạt động 1: Tìm hiểu sự trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật

GV giao nhiệm vụ học tập nhóm, tìm hiểu thông tin về nhu cầu nước của cơ thể động vật và người trong SGK trả lời câu hỏi 

+ Động vật có nhu cầu nước như thế nào?

+ Từ thông tin bảng 26.1, nhận xét về nhu cầu nước ở một số động vật. Tại sao nhu cầu nước lại khác nhau giữa các động vật và ở các nhiệt độ khác nhau?

+ Điều gì xảy ra nếu mỗi ngày chỉ cung cấp cho bò lấy sữa lượng nước như nhu cầu nước của bò lấy thịt?

+ Quan sát hình 26.1, em hãy mô tả con đường trao đổi nước ở người?

+ Nêu các biện pháp đảm bảo đủ nước cho cơ thể mỗi ngày? 

+ Trong trường hợp nào phải truyền nước cho cơ thể?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nhu cầu nước của cơ thể động vật và người

- Nhu cầu nước của động vật phụ thuộc vào loài, kích thước và cơ thể, độ tuổi, thức ăn, nhiệt độ của môi trường, cường độ hoạt động cơ thể.

- Cơ thể được cung cấp nước qua thức ăn và nước uống

2. Con đường trao đổi nước ở động vật và người

- Con đường trao đổi nước ở động vật và người trải qua 3 giai đoạn:

          + Giai đoạn 1: Lấy vào (nước uống và nước trong thức ăn)

          + Giai đoạn 2: Sử dụng (Cơ thể sử dụng để trao đổi chất và các hoạt động sống).

          + Giai đoạn 3: Thải ra (hơi thở, bốc hơi qua da, mồ hôi, nước tiểu và nước trong phân).

II. DINH DƯỠNG Ở ĐỘNG VẬT

Hoạt động 2: Tìm hiểu dinh dưỡng ở động vật

HS nghiên cứu thông tin trong SGK mục II.3 và trả lời các câu hỏi: 

+ Thức ăn đã tiêu hóa (chất dinh dưỡng) đi đến các bộ phận khác nhau của cơ thể theo con đường nào?

+ Quan sát hình 26.4 và trả lời câu hỏi: Mô tả con đường vận chuyển các chất thông qua hệ tuần hoàn ở cơ thể người?

+ Thỏ ăn cỏ xanh non và hoa màu nhưng đôi khi cũng ăn luôn cả phân của nó thải ra trong đêm. Tại sao?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nhu cầu dinh dưỡng ở động vật 

- Nhu cầu dinh dưỡng là lượng thức ăn mà động vật cần thu nhận vào hằng ngày để xây dựng cơ thể và duy trì sự sống.

- Nhu cầu dinh dưỡng phụ thuộc vào loài, lứa tuổi, giai đoạn phát triển cơ thể, cường độ hoạt động.

- Động vật dinh dưỡng kiểu dị dưỡng

2. Con đường thu nhận, tiêu hóa thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng và thải bã

- Quá trình tiêu hóa ở thức ăn trong ống tiêu hóa ở người được thực hiện thông qua các hoạt động:

          + Thu nhận

          + Tiêu hóa thức ăn

          + Hấp thụ chất dinh dưỡng

          + Thải chất cặn bã

- Con đường thu nhận và tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa ở người:

          + Miệng thu nhận thức ăn, nghiền nhỏ và đẩy xuống thực quản

          + Thực quản vận chuyển thức ăn xuống dạ dày

          + Dạ dày nhào trộn thức ăn, tạo thành hỗn lợp lỏng, tiêu hóa một phần thức ăn.

          + Ruột non tiêu hóa hoàn toàn thức ăn và hấp thụ các chất vào máu

          + Ruột già hấp thụ nước và một số chất còn lại, tạo phân và các chất khí

          + Trực tràng nơi chứa phân trước khi thải ra ngoài

          + Hậu môn thải phân và các chất khí ra khỏi cơ thể

3. Con đường vận chuyển các chất ở động vật

- Động vật có cấu trúc cơ thể phức tạp, có hệ vận chuyển các chất là hệ tuần hoàn.

- Ở người, các chất được vận chuyển thông qua hai vòng tuần hoàn.

+ Vòng tuần hoàn lớn vận chuyển máu mang chất dinh dưỡng và O₂ từ tâm thất trái theo động mạnh tới các cơ quan của cơ thể. Ở đây diễn ra quá trình trao đổi chất. Chất thải theo máu tới cơ quan bài tiết rồi thải ra ngoài. CO₂ từ cơ quan của cơ thể theo tĩnh mạch đổ vào tâm nhỉ phải   

+ Vòng tuần hoàn nhỏ vận chuyển máu mang CO₂ từ tâm thất phải tới phổi, tiến hành quá trình trao đổi khí, máu giàu O₂ theo tĩnh mạch đổ vào tâm nhĩ trái.

III. VẬN DỤNG TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG VÀO THỰC TIỄN

Hoạt động 3: Vận dụng hiểu biết trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng vào thực tiễn

HS đọc thông tin SGK mục III, quan sát hình 26.5 trả lời các câu hỏi 

+ Chế độ dinh dưỡng của một người phụ thuộc vào những yếu tố nào? 

+ Thế nào là chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng? Vì sao cần xây dựng chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng? 

+ Vì sao cần phải phối hợp nhiều loại thức ăn? Kể tên các loại thực phẩm chứa nhiều chất đạm, chất béo và vitamin ?

+ Nêu một số bệnh do chế độ dinh dưỡng, vệ sinh ăn uống chưa hợp lí ở địa phương em và biện pháp phòng, tránh theo gợi ý bảng 26.2

+ Vì sao rèn luyện thể thao và lao động kết hợp với dinh dưỡng phù hợp thì có thể phòng và tránh một số bệnh do dinh dưỡng không hợp lí?

+ Thế nào là thực phẩm sạch và an toàn? Làm thế nào để thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm?

Sản phẩm dự kiến:

1. Xây dựng chế độ dinh dưỡng và đủ chất và đủ lượng

- Chế độ dinh dưỡng và đủ lượng giúp cung cấp đầy đủ các chất, năng lượng cho cơ thể.

- Chế độ dinh dưỡng đủ chất đảm bảo cân bằng các chất trong chế độ ăn

- Chế độ dinh dưỡng của mỗi người khác nhau, phụ thuộc vào giới tính, mức độ hoạt động và độ tuổi.

- Ăn thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng sẽ có hại cho cơ thể (suy dinh dưỡng hoặc thừa cân, béo phì).

2. Phòng tránh một số bệnh do dinh dưỡng và vệ sinh ăn uống không hợp lí

- Một số bệnh do thiếu dinh dưỡng: suy dinh dưỡng, thừa cân, béo phì, tim mạch, cao huyết áp…

- Biện pháp phòng tránh:

          + ăn đủ, cân đối các chất

          + tham gia hoạt động thể dục thể thao

- Một số tác hại khi ăn uống không vệ sinh: tiêu chảy, ngộ độc thức ăn,…

- Biện pháp phòng tránh:

          + Rửa sạch thực phẩm trước khi ăn hoặc chế biến

          + Thực hiện ăn chín, uống sôi

          + Rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh

=> Thực hiện chế độ dinh dưỡng đủ chất, đủ lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm giúp cơ thể khỏe mạnh, phòng tránh bệnh tật.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Ở mao mạch, máu chảy chậm hơn ở động mạch vì

A. tổng tiết diện của mao mạch lớn.

B. mao mạch thường ở gần tim.

C. số lượng mao mạch ít hơn.

D. áp lực co bóp của tim tăng.

Câu 2: Động mạch là những mạch máu

A. xuất phát từ tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và không tham gia điều hòa lượng máu đến các cơ quan.

B. xuất phát từ tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và tham gia điều hòa lượng máu đến các cơ quan.

C. chảy về tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và không tham gia điều hòa lượng máu đến các cơ quan.

D. xuất phát từ tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và thu hồi sản phẩm bài tiết của các cơ quan.

Câu 3: Ý nghĩa chủ yếu của việc ra mồ hôi ở cơ thể người là

A. giảm nhịp tim.

B. bài tiết chất thải.

C. điều hòa thân nhiệt.

D. giảm cân.

Câu 4: Vận chuyển chất dinh dưỡng đi khắp cơ thể là chức năng của hệ cơ quan nào?

A. Hệ tiêu hóa.

B. Hệ tuần hoàn.

C. Hệ bài tiết.

D. Hệ thần kinh.

Câu 5: Trong hệ mạch, máu vận chuyển nhờ

A. dòng máu chảy liên tục.

B. sự va đẩy của các tế bào máu.

C. sự co bóp của mao mạch.

D. sự co bóp của tim.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Một ngày em cần uống bao nhiêu cốc nước? Vì sao? Em hãy nêu vai trò của nước với cơ thể người.

Câu 2: Ở người, quá trình tiêu hóa thức ăn (thu nhận, tiêu hóa, hấp thụ và thải bã) diễn ra như thế nào?