Giáo án và PPT KHTN 7 cánh diều Bài 23: Trao đổi khí ở sinh vật

BÀI 23: TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS nhớ lại kiến thức đã học và trả lời câu hỏi:

+ Hô hấp tế bào là gì? Viết phương trình của hô hấp tế bào?

+ Cơ thể đảm bảo quá trình hô hấp đó bằng cách nào và do cơ quan nào thực hiện?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. KHÁI NIỆM TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm trao đổi khí ở sinh vật

Học sinh làm việc nhóm bốn: xem hình động về cử động hô hấp của con người, nghiên cứu thông tin trong SGK quan sát hình 23.1 trả lời câu hỏi:

+ Khi hô hấp, con người hấp thụ khí gì và thải ra khí gì?

+ Giữa cơ thể và môi trưởng đã xảy ra quá trình gì?

+ Trao đổi khí là gì? Lấy ví dụ?

+ Quan sát hình 23.1, mô tả quá trình trao đổi khí ở sinh vật?

+ Nhận xét hàm lượng khí O­­₂ và khí CO₂  giữa môi trường ngoài và tế bào? Giải thích vì sao có sự chênh lệch đó?

+ Quá trình trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường được thực hiện theo cơ chế nào?

+ Sự trao đổi khí và hô hấp tế bào ở cơ thể sinh vật có liên quan như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Trao đổi khí là sự trao đổi các chất ở thể khí giữa cơ thể và môi trường.

- Trao đổi khí ở thực vật và động vật

- Sự trao đổi khí giữa cơ thể và môi trường tuân theo cơ chế khuếch tán

II. TRAO ĐỔI KHÍ Ở THỰC VẬT

Hoạt động 2: Tìm hiểu về trao đổi khí ở thực vật

Học sinh làm việc cá nhân, nhóm cặp đôi nghiên cứu thông tin trong SGK, quan sát hình 23.2, 23.3, 23.4, video. Trả lời các câu hỏi sau:

+ Quan sát hình 23.2 cho biết trao đổi khí ở thực vật xảy ra ở cơ quan, bộ phận nào của cây?

+ Quan sát hình 23.2, cho biết khí khổng tồn tại ở những trạng thái nào? trạng thái nào giúp thực hiện chức năng trao đổi khí? Cho biết chất nào đi vào và chất nào đi ra qua khí khổng trong quá trình quang hợp?

+ Khí khổng phân bố ở đâu trong lá cây?

+ Quan sát hình 23.3, mô tả cấu tạo khí khổng. Chức năng của khí khổng là gì?

+ Theo dõi video quan sát khí khổng trên kính hiển vi và nêu cơ chế đóng mở khí khổng?

+ Tìm hiểu vì sao ở những loài cây có lá nổi trên mặt nước (cây hoa sung, cây trang) thì khí khổng chỉ có ở mặt trên của lá cây?

Sản phẩm dự kiến:

1. Cấu tạo và chức năng của khí khổng

- Cấu tạo của khí khổng: Lục lạp, nhân, khe khí khổng, không bào, tế bào hạt đậu

=> Khí khổng nằm ở biểu bì của lá cây, có cấu tạo gồm hai tế bào hình hạt đậu nằm áp sát nhau, thành trong tế bào dày còn thành ngoài tế bào mỏng

- Chức năng của khí khổng: Trao đổi khí và thoát hơi nước cho cây

- Lưu ý: Khí khổng không bao giờ đóng hoàn toàn, độ mở của khí khổng tăng từ sáng đến trưa rồi giảm dần và nhỏ nhất lúc chiều tối

2. Quá trình trao đổi chất khí qua khí khổng ở lá cây

- Trao đổi khí ở thực vật diễn ra cả ngày lẫn đêm

- Quá trình trao đổi khí ở lá cây:

          + Trong quá trình quang hợp, khí carbon dioxide khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá, khí oxygen khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra môi trường

          + Trong quá trình hô hấp, khí oxygen đi vào và khí carbon dioxide đi ra khỏi lá qua khí khổng

- Các yếu tố ánh sáng, nhiệt độ, hàm lượng nước, nồng độ khí oxygen/carbon dioxide,… ảnh hưởng đến sự quang hợp dẫn đến ảnh hưởng đến độ mở của khí khổng.

III. TRAO ĐỔI KHÍ Ở ĐỘNG VẬT

Hoạt động 3: Tìm hiểu về trao đổi khí ở động vật

Học sinh làm việc cá nhân, nhóm cặp đôi nghiên cứu thông tin trong SGK, quan sát hình 23.5, 23.6, video và trả lời câu hỏi: 

+ Cho biết những cơ quan nào thực hiện quá trình TĐK ở động vật? 

+ Quan sát hình 23.5, cho biết cơ quan trao đổi khí của cá, châu chấu, giun và chim.

+ Vì sao khi bắt giun đất để trên bề mặt đất khô ráo thì giun sẽ nhanh chết?

+ Vì sao mở nắp mang cá có thể biết cá còn tươi hay không?

+ Vì sao sơn kín da ếch thì ếch sẽ chết sau một thời gian?

+ Sự trao đổi khí ở động vật có ý nghĩa gì?

+ Quan sát hình 23.6, video (Khám phá hoạt động hô hấp ở người) cho biết, sự trao đổi khí giữa cơ thể người với môi trường được thực hiện như thế nào?

+ Quan sát hình 23.6, video (Khám phá hoạt động hô hấp ở người) mô tả con đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở người?

+ Nêu vai trò của tập thể dục và hít thở sâu đối với rèn luyện sức khỏe?

Sản phẩm dự kiến:

1. Hệ hô hấp ở động vật

- Ở động vật có nhiều hình thức hô hấp khác nhau như trao đổi khí qua ống khí, mang, da, phổi…

2. Quá trình trao đổi chất khí ở động vật

- Ở người, trao đổi khí diễn ra ở phổi

- Quá trình trao đổi khí: Khi ta hít vào, khí oxygen cùng các khí khác có trong không khí được đưa vào phổi đến tận phế nang. Tại phế nang xảy ra quá trình trao đổi khí giữa phế nang và mạch máu, khí oxygen từ phế nang vào màu, khí carbon dioxide từ máu vào phế nang và thải ra ngoài môi trường qua động tác thở ra.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Bề mặt trao đổi khí thường có xu hướng

A. rộng và mỏng.

B. dài và hẹp.

C. mỏng và hẹp.

D. dài và mỏng.

Câu 2: Cơ quan thực hiện quá trình trao đổi khí chủ yếu ở thực vật là

A. khí khổng.

B. lục lạp.

C. ti thể.

D. ribosome.

Câu 3: Thí nghiệm quan sát khí khổng bao gồm các bước sau:

1. Mô tả và vẽ hình dạng khí khổng quan sát được

2. Nhỏ một giọt nước lên mảnh biểu bì, đặt lamen lên

3. Đặt tiêu bản lên kính hiển vi, quan sát ở vật kính 10x, rồi tăng lên 40x, tìm các khí khổng

4. Lấy một lá cây thài lài tía, gấp một phần lá ở gần một đầu

5. Dùng kim mũi mác cẩn thận tách lớp biểu bì dưới

6. Đặt mảnh biểu bì vừa tách lên một lam kính

Quy trình thí nghiệm đúng là

A. 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6. 

B. 4 – 5 – 6 – 1 – 2 – 3.

C. 4 – 5 – 6 – 3 – 2 – 1.

D. 4 – 5 – 6 – 2 – 3 – 1.

Câu 4: Quá trình trao đổi khí qua khí khổng ở lá cây trong quang hợp diễn ra như thế nào?

A. Khí carbon dioxide khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá, khí oxygen khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra môi trường.

B. Khí oxygen và khí carbon dioxide đều khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá.

C. Khí oxygen khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá, khí carbon dioxide khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra môi trường.

D. Khí oxygen và khí carbon dioxide đều khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra môi trường.

Câu 5: Quá trình trao đổi khí qua khí khổng ở lá cây trong hô hấp diễn ra như thế nào?

A. Khí carbon dioxide khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá, khí oxygen khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra môi trường.

B. Khí oxygen và khí carbon dioxide đều khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá.

C. Khí oxygen khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá, khí carbon dioxide khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra môi trường.

D. Khí oxygen và khí carbon dioxide đều khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra môi trường.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Giải thích tại sao khi sưởi ấm bằng than hoặc củi trong phòng kín, người trong phòng có thể bị ngất hoặc nguy hiểm đến tính mạng. Em hãy đề xuất biện pháp giúp hạn chế nguy hiểm trong trường hợp sưởi ấm bằng than hoặc củi.

Câu 2: Tại sao khi ở trong phòng kín đòng người một thời gian thì cơ thể thường

thấy nhịp hô hấp tăng? Em hãy đề xuất biện pháp để quá trình trao đổi khí ở người diễn ra thuận lợi khi ở trong phòng đông người, phòng ngủ, lớp học,..