Nội dung chính ngữ văn 8 cánh diều Bài 4: TH tiếng Việt: Nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn

BÀI 4. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ NGHĨA HÀM ẨN

I. HỆ THỐNG LẠI KIẾN THỨC

1. Nghĩa tường minh

Nghĩa tường minh của câu là nội dung thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu

2. Nghĩa hàm ẩn

Nghĩa hàm ẩn của câu là nội dung thông báo được suy ra từ nghĩa tường minh và từ ngữ cảnh. Ví dụ, ở câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, từ nghĩa tường minh (Khi ăn quả, ta phải nhớ đến người trồng cây) có thể suy ra nghĩa hàm ẩn “Khi hưởng thụ thành quả nhất định, cần biết ơn người tạo ra thành quả đó”. Nghĩa hàm ẩn được sử dụng trong đời sống và trong tác phẩm văn học để diễn tả những nội dung tế nhị hoặc tăng hiệu quả giao tiếp

II. GỢI Ý GIẢI BÀI TẬP SGK

Bài tập 1:

1. a) (lời của nhân vật ông Nha) có nghĩa hàm ẩn là: Tôi có một chỗ dựa đáng tin cậy, đó là một người thân có chức quyền cao ở huyện (chủ tịch huyện)
2. b) (lời của “ông bác sĩ” khám mắt cho nhân vật “tôi”) có nghĩa hàm ẩn là: Vị bác sĩ trước đó đã khám mắt, kê đơn cho nhân vật “tôi” là một thầy lăng dốt, chữa bệnh để kiếm tiền
3. c) (lời khuyên của “một người bạn thân” đối với nhân vật “tôi”) có nghĩa hàm ẩn là: Bệnh viện nhà nước có nhiều bác sĩ giỏi, có chất lượng khám chữa bệnh tốt hơn các cơ sở y tế tư nhân

Bài tập 2:

- Nghĩa hàm ẩn của câu in đậm Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi: Đây là bữa ăn cuối cùng của cái Tí ở nhà, Tí sắp phải xa nhà.

- Nghĩa hàm ẩn của câu in đậm Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài: Chị Dậu sẽ đem cái Tí bán cho nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Sở dĩ chị Dậu không dám nói thẳng vì chị quá thương con, không dám nói ra điều quá đau lòng với mình và cái Tí

1. Nghĩa hàm ẩn ở câu Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài rõ hơn. Sở dĩ chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy vì thấy cái Tí chưa hiểu lắm câu nói trước của mình

Bài tập 3:

a – 3; b – 1; c – 4; d – 5; e - 2

Bài tập 4:

Tục ngữ Việt Nam có nhiều câu mang ý nghĩa giáo dục rất sâu sắc. Một trong số đó là câu tục ngữ mà em rất thích: Có công mài sắc, có ngày nên kim. Từ nghĩa tường minh (Nếu chọn khó mài thì có thể biến một thanh sắc thành chiếc kim), có thể suy ra nghĩa hàm ẩn cho câu nói này là: Kiên trì ắt sẽ thành công. Từ câu tục ngữ này, em rút ra cho mình bài học: Trong học tập cũng như mọi việc, để đạt kết quả tốt, cần phải kiên trì, nhẫn nại; không ngại khó, ngại khổ; không nản chí, sờn lòng