CHỦ ĐỀ 4 - OXYGEN VÀ KHÔNG KHÍ

BÀI 7 - OXYGEN VÀ KHÔNG KHÍ

1. NHẬN BIẾT (8 câu)

Câu 1: Oxygen có tính chất vật lý nào?

Trả lời:

Oxygen là chất khí, không màu, không mùi, không vị và ít tan trong nước.

Câu 2: Hãy nêu tầm quan trọng của oxygen.

Trả lời:

• Oxygen cần cho sự sống của sinh vật trên Trái Đất: Oxygen là thành phần quan trọng nhất đối với hoạt động hô hấp của con người, động vật và thực vật. Oxygen có ở mọi nơi: trong không khí, trong nước và trong đất. Nhờ có oxygen mà sự sống của các sinh vật trên Trái Đất mới có thể được duy trì.
• Oxygen với sự cháy và quá trình đốt nhiên liệu: Khí oxygen duy trì sự cháy. Không có khí oxygen thì không có sự cháy. Tuy nhiên, muốn khởi đầu sự cháy, ta cần cung cấp nhiệt ban đầu cho chất cháy (sự khơi mào). Quá trình cháy có toả nhiệt và phát sáng. Trong điều kiện càng nhiều khi oxygen, sự cháy diễn ra càng mạnh và càng toả nhiều nhiệt.

Câu 3: Trong không khí có các thành phần nào?

Trả lời:

Thành phần có trong không khí: nitơ (78,1%) và oxy (20,9%), với một lượng nhỏ argon (0,9%), carbon dioxide (khoảng 0,035%), hơi nước và một số chất khí khác.

Câu 4: Không khí có vai trò gì đối với tự nhiên?

Trả lời:

Không khí là một yếu tố không thể thiếu đối với sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật trên Trái Đất. Mỗi thành phần trong không khí có vai trò riêng đối với tự nhiên.

• Oxygen cần cho hô hấp.
• Nitrogen cung cấp một phần dưỡng chất cho sinh vật.
• Carbon dioxide cần thiết cho quá trình quang hợp của cây xanh.
• Hơi nước góp phần ổn định nhiệt độ Trái Đất và là nguồn gốc sinh mây, mưa.

Câu 5: Nêu khái niệm ô nhiễm không khí. Ô nhiễm không khí có thể dẫn tới điều gì?

Trả lời:

Ô nhiễm không khí là khi không khí có sự thay đổi lớn về thành phần, chủ yếu là do khói, bụi hoặc các khí lạ khác. Không khí bị ô nhiễm có thể xuất hiện mùi khó chịu, làm giảm tầm nhìn, gây biến đổi khí hậu, ảnh hưởng xấu tới môi trường tự nhiên và sức khoẻ sinh vật.

Câu 6: Kể tên một số chất và nguồn gây ô nhiễm không khí.

Trả lời:

• Các chất chính gây ô nhiễm không khí là: carbon monoxide, carbon dioxide, nitrogen dioxide, sulfur dioxide,...
• Hai nguồn gây ô nhiễm không khí chính là ô nhiễm từ tự nhiên và ô nhiễm do con người gây ra.
• Không khí trong nhà cũng có thể bị ô nhiễm. Một số nguồn gây ô nhiễm không khí trong nhà như: sơn tưởng, khói thuốc, hoá chất tẩy rửa,...

Câu 7: Ô nhiễm không khí ảnh hưởng như thế nào đến con người và tự nhiên?

Trả lời:

• Ô nhiễm không khí có thể gây ngứa mắt, đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn, kích thích đường hô hấp, dị ứng.... và một số bệnh như hen suyễn, ung thư phổi,..., làm giảm khả năng hoạt động thể chất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ con người.
• Ngoài ra, ô nhiễm không khí còn ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên, gây ra một số hiện tượng như hạn hán, băng tan, mù quang hoá, mưa acid,...

Câu 8: Em hãy đề ra một số biện pháp để bảo vệ môi trường không khí.

Trả lời:

• Kiểm soát khí thải là một trong những biện pháp chính để làm giảm ô nhiễm không khí.
• Tìm nguồn năng lượng sạch.
• Hướng dẫn người dân sử dụng năng lượng hợp lí, tiết kiệm.
• Đề ra những quy định nghiêm ngặt về xử lí khí thải, chất thải độc hại,....
• Bảo vệ và trồng cây xanh.

2. THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Vì sao người thợ lặn phải đeo bình chứa khí oxy khi lặn xuống biển?

Trả lời:

Vì oxy ít tan trong nước nên nồng độ oxy ở trong nước rất thấp, thợ lặn cần phải đeo bình dưỡng khí để duy trì lượng oxy mà một con người thở bình thường khi ở trên cạn, nếu bỏ ra sau 1 phút nín thở , người lặn có thể bị ngạt nước và nguy hiểm tới tính mạng

Câu 2: Em hãy cho biết một hiện tượng chứng minh oxygen ít tan trong nước.

Trả lời:

Hiện tượng: Nếu không mang bình chứa khí khí oxygen thì con người không thể lặn lâu ở dưới nước.                                                                                                               

Câu 3: Em hãy cho biết một hiện tượng chứng minh oxygen có trong đất.

Trả lời:

Hiện tượng: một số sinh vật như giun, dế mèn … có thể sống được dưới đất.

Câu 4: Mọi sinh vật muốn tồn tại đều cần có oxygen. Vậy tại sao cá vẫn có thể sống dưới nước và giun đất vẫn có thể sống trong đất?

Trả lời:

• Oxygen tan ít trong nước, cá dựa vào lượng oxygen đó để hô hấp nhờ hô hấp qua mang
• Giun sống được trong nước vì giun hô hấp qua da, đặc điểm sinh học của giun thích nghi lối sống trong đất, ngoài ra giun đất chỉ sống được ở nơi đất mềm, đất tơi xốp, những dạng đất mà oxygen có thể đi vào.

3. VẬN DỤNG (3 câu)

Câu 1: Vì sao một số loài động vật có vú như cá voi, cá heo hô hấp bằng phổi vẫn có thể sống được dưới nước?

Trả lời:

• Là động vật có vú, cá voi thở bằng phổi và không thể lấy oxy trong nước bằng mang như loài cá thông thường.
• Phổi cá voi có dung tích khổng lồ. Theo đó, chỉ cần một lần lấy hơi khi ngoi lên mặt nước, chúng có thể ở dưới nước hàng chục phút mà không cần thở.
• Chúng ta biết rằng, trong máu chứa một lượng lớn oxygen. Mặt khác, tỷ lệ máu so với thể trọng cơ thể của thú biển thông thường lớn nhiều hơn so với động vật sống trên cạn.
• Cơ thịt cũng có thể tích trữ oxygen.
• Ngoài ra, tần số thở bình thường của thú biển tuy rất thấp, nhưng khả năng hít oxygen và nén khí CO₂ lại rất mạnh, có lợi cho cuộc sống dưới nước của chúng.

Câu 2: Khi xảy ra một đám cháy nhỏ do xăng dầu, ta nên xử lý như thế nào? Vì sao?

Trả lời:

Ta nên phủ chăn bông ướt hoặc vải dày ướt lên khu vực cháy. Việc phủ chăn bông ướt hoặc vải dày ướt sẽ làm cách li chất cháy với oxygen, khi đó sẽ không còn đủ oxygen để duy trì sự cháy. Tránh dùng quạt, nước hay cồn do sẽ làm đám cháy lan rộng hoặc cháy mãnh liệt hơn.

Câu 3: Trong các phương pháp sau, đâu không phải là phương pháp bảo vệ môi trường không khí?

1. Xả khí thải công nghiệp vào không khí
2. Phát động chiến dịch trồng cây, gây rừng
3. Sử dụng nguồn năng lượng sạch
4. Đốt rừng làm nương rẫy.

Trả lời:

Phương pháp không bảo vệ môi trường không khí: 1, 4

4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1: Oxygen được ứng dụng trong các lĩnh vực của đời sống như thế nào?

Trả lời:

• Oxy cần thiết cho phản ứng chuyển cacbon thành khí carbon oxit CO trong quá trình luyện thép, diễn ra dưới nhiệt độ cao trong lò cao. Khí CO được tạo ra cho phép khử oxit sắt thành các hợp chất sắt tinh khiết hơn.
• Sử dụng trong các ứng dụng khác liên quan đến kim loại và yêu cầu nhiệt độ cao, chẳng hạn như mỏ hàn.
• Ở dạng lỏng, oxy được sử dụng rộng rãi như một chất oxy hóa để sử dụng trong tên lửa. Bộ đồ du hành vũ trụ bao gồm một dạng oxy gần như tinh khiết.
• Dùng để phân hủy các hợp chất hydrocacbon
• Sản xuất năng lượng trong những thứ không liên kết với nguồn cung cấp điện của chúng, chẳng hạn như máy phát điện và phương tiện.
• Sản xuất epoxy ethane (ethylene oxide), sử dụng làm chất chống đông và sản xuất polyester, và chloroethene, tiền thân của PVC.
• Sử dụng để hàn và cắt kim loại bằng oxy-axetylen.
• Sản xuất thép, nhựa và hàng dệt, hàn, hàn và cắt thép và các kim loại khác, đẩy tên lửa, liệu pháp oxy và các hệ thống hỗ trợ sự sống trong máy bay, tàu ngầm, tàu vũ trụ và lặn.

Câu 2: Em hãy trình bày một thí nghiệm chứng minh trong không khí có hơi nước?

Trả lời:

• Tiến hành một thí nghiệm đơn giản: Chuẩn bị 2 cốc nước, một cốc thêm vài viên đá lạnh, một cốc không thêm, đây kín cả hai cốc lại, đợi một thời gian sau đó quan sát hiện tượng
• Ta thấy cốc bỏ thêm đá lạnh có hiện tượng xuất hiện các giọt nước bám bên ngoài cốc, điều này cho thấy trong không khí chứa hơi nước vì cốc chứa nước đá nên nhiệt độ thấp khiến cho hơi nước bên ngoài bị ngưng tụ, bám vào thành ống nghiệm tạo thành các giọt nước.

Câu 3: Liệu có tồn tại chất dập lửa vạn năng hay không? Em hãy tìm hiểu cách dập những đám cháy xảy ra do các chất cháy như giấy, nhựa, hàn xì.

Trả lời:

• Ngọn lửa thường được dập tắt bằng cách "làm mát" hoặc ngăn nhiên liệu tiếp xúc với nguồn oxygen. Tuy nhiên, không có chất dập lửa vạn năng. Tuỳ vào từng loại chất cháy mà người ta lựa chọn chất dập lửa phù hợp.
• Vật liệu dập lửa hàng đầu cho chất cháy giấy, nhựa, hàn xì:
• Cát
• Nước
• Khăn ướt: mền hoặc khăn vải được nhúng nước ướt rất hiệu quả để trùm lên đám cháy khiến ngọn lửa mất oxy và không thể bùng phát.
• Bình chữa cháy: nếu có thể hãy trang bị bình chữa cháy để hiệu quả dập đám cháy từ nhựa và các đám cháy khác.