BÀI 15: CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

(19 câu)

1. NHẬN BIẾT (3 câu)

Câu 1. Cảm ứng ở thực vật là gì? 

Trả lời:

Là sự thu nhận và trả lời đối với những kích thích từ môi trường của các cơ quan thực vật.

Câu 2. Vận động hướng động là gì?

Trả lời:

Là hình thức phản ứng của các cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích thoe một hướng xác định. Hướng của phản ứng phụ thuộc vào hướng của tác nhân kích thích.

Câu 3. Vận động cảm ứng là gì?

Trả lời:

Là hình thức phản ứng của cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích không định hướng. Hướng của phản ứng không phụ thuộc vào hướng tác nhân kích thích.

2. THÔNG HIỂU (6 câu)

Câu 1. Trình bày quá trình cảm ứng ở thực vật?

Trả lời:

- Các kích thích từ môi trường được tiếp nhận bởi thụ thể của tế bào ở các cơ quan của thực vật và truyền thông tin dưới dạng các dòng electron hoặc các chất hoá học. Thông tin trả lời được truyền đến bộ phận trả lời kích thích, gây nên các đáp ứng của cơ thể thực vật.

- Cảm ứng ở thực vật thường xảy ra chậm, khó quan sát. Cảm ứng ở thực vật có thể xảy ra do sự thay đổi hàm lượng hormone (chủ yếu là auxin), gây tác động kích thích hoặc ức chế dẫn đến tốc độ phân chia và sinh trưởng không đều của các tế bào ở hai phía đối diện của cơ quan; hoặc do sự thay đổi độ trương nước, co rút chất nguyên sinh, biến đổi quá trình sinh lí – sinh hoá theo nhịp đồng hồ sinh học.

Câu 2. Trình bày về hình thức cảm ứng vận động hướng động ở thực vật?

Trả lời:

- Dựa vào hướng phản ứng của thực vật đối với tác nhân kích thích, hướng động được chia thành hai loại: hướng động dương là sự vận động của các cơ quan hướng tới nguồn kích thích, hướng động âm là sự vận động của các cơ quan tránh xa nguồn kích thích. - Dựa vào bản chất của tác nhân kích thích, thực vật có các dạng hướng động: 

+ Hướng sáng là sự vận động của thân (cành) cây hướng về phía có ánh sáng. Nhờ tính hướng sáng dương của ngọn, cây có thể thu nhận ánh sáng cho quá trình quang hợp.

+ Hướng trọng lực là sự vận động của cây dưới tác động của trọng lực. Trong đó, rễ sinh trưởng theo chiều trọng lực còn thân sinh trưởng theo hướng ngược chiều trọng lực. 

+ Hướng nước và hướng hoá là phản ứng sinh trưởng của thực vật đối với nước và chất hoá học (muối khoáng, chất hữu cơ, hormone,...). 

+ Hướng tiếp xúc là phản ứng sinh trưởng của cây đối với sự tiếp xúc (tác động cơ học). 

Câu 3. Trình bày về hình thức cảm ứng vận động cảm ứng ở thực vật?

Trả lời:

- Ứng động sinh trưởng là sự vận động của các cơ quan có liên quan đến sự phân chia và lớn lên của tế bào, kiểu vận động này thường diễn ra theo đồng hồ sinh học và có tốc độ phản ứng chậm.

- Ứng động không sinh trưởng là sự vận động của các cơ quan không liên quan đến sự phân chia và lớn lên của tế bào, mà do sự thay đổi độ trương nước của tế bào. Các kích thích được lan truyền và gây ra phản ứng nhanh ở các miền chuyên hoá của cơ quan. 

Câu 4. Trình bày sự giống nhau của hình thức cảm ứng vận động định hướng và vận động cảm ứng ở thực vật?

Trả lời:

- Cảm ứng vận động định hướng và vận động cảm ứng đều là các phản ứng vật lý của cây trồng hoặc thực vật đối với các tác nhân kích thích từ môi trường xung quanh.

- Cả hai hình thức cảm ứng này đều được kích hoạt bởi ánh sáng, âm thanh, chuyển động hoặc các yếu tố khí hậu. Khi được kích thích, cây trồng hoặc thực vật sẽ thực hiện một số phản ứng nhất định để đáp ứng với tác nhân kích thích đó.

- Cảm ứng vận động định hướng và vận động cảm ứng đều giúp cho cây trồng hoặc thực vật có thể tìm kiếm và tìm thấy các tài nguyên cần thiết để sinh trưởng và phát triển. 

Ví dụ: khi cây trồng hoặc thực vật phát hiện được nguồn ánh sáng, chúng sẽ phát triển hướng tới nguồn ánh sáng đó để có thể hấp thụ năng lượng và thực hiện quá trình quang hợp.

Câu 5. Trình bày sự khác nhau của hình thức cảm ứng vận động định hướng và vận động cảm ứng ở thực vật?

Trả lời:

- Các yếu tố kích thích khác nhau: 

+ Cảm ứng vận động định hướng thường xảy ra khi thực vật phản ứng với các yếu tố vật lý như ánh sáng, trọng lực hoặc hướng tới đất. 

+ Vận động cảm ứng thường xảy ra khi thực vật phản ứng với các yếu tố vật lý khác như gió, chuyển động, sự chạm động hay sự va chạm.

- Các phản ứng khác nhau: 

+ Cảm ứng vận động định hướng thường dẫn đến các phản ứng như thay đổi hình dạng hoặc hướng tăng trưởng của thực vật để phù hợp với môi trường xung quanh, như cây trồng cong về phía ánh sáng. 

+ Vận động cảm ứng thường dẫn đến các phản ứng như chuyển động của cành, lá hoặc hoa của thực vật để giảm thiểu thiệt hại hoặc tìm kiếm các nguồn tài nguyên.

- Thời gian phản ứng khác nhau: 

+ Cảm ứng vận động định hướng thường mất thời gian khá lâu để xảy ra và thực hiện phản ứng, thường mất vài giờ hoặc vài ngày. 

+ Vận động cảm ứng thường xảy ra ngay lập tức và phản ứng nhanh chóng để đáp ứng với tác nhân kích thích.

- Các cơ chế tạo ra phản ứng khác nhau: 

+ Cảm ứng vận động định hướng thường được tạo ra bởi các quá trình sinh học như sinh trưởng và phát triển của thực vật

+ Vận động cảm ứng thường được tạo ra bởi các quá trình vật lý như tác động từ môi trường xung quanh.

Câu 6. Trình bày vai trò của vận động cảm ứng ở thực vật?

Trả lời:

- Vận động cảm ứng (hay còn gọi là thích ứng cảm ứng) là khả năng của thực vật thích nghi với môi trường xung quanh bằng cách phản ứng với các tác nhân bên ngoài như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, âm thanh và chuyển động. 

- Vận động cảm ứng là một phản ứng đáp ứng nhanh chóng và độc lập với các tác nhân môi trường để duy trì sự sống của thực vật. Ví dụ, cây sẽ cong lại để tránh ánh sáng mạnh và mọc về phía ánh sáng yếu để tối đa hóa quang hợp. Ngoài ra, khi có gió thổi, các cây sẽ rung động để giảm thiểu tổn thất năng lượng và đồng thời tăng cường sự lưu thông của nước và chất dinh dưỡng trong cây.

3. VẬN DỤNG (7 câu)

Câu 1. Hãy nêu ra cơ chế quang hợp ở thực vật và vai trò của cảm ứng ánh sáng mặt trời trong quá trình này?

Trả lời:

Quang hợp là quá trình thực vật sử dụng ánh sáng mặt trời để chuyển hóa nước và CO2 thành gluxit và oxy. Cảm ứng ánh sáng giúp thực vật căn chỉnh diện tích lá hứng ánh sáng tối đa, điều chỉnh mở động khí khổng lồ để hấp thu CO2 hiệu quả.

Câu 2. Làm thế nào mà thực vật có thể cảm ứng hướng ánh sáng để điều chỉnh hướng mọc và phát triển?

Trả lời:

Thực vật sử dụng chất gây đẫm nước auxin để cảm ứng hướng ánh sáng. Auxin tích tụ ở phía tối hơn của cây gây ra sự giãn nở tế bào, khiến cây cong về phía ánh sáng (quang định hương).

Câu 3. Hãy nêu vai trò của cảm ứng khói ở thực vật trong quá trình phục hồi sau cháy rừng?

Trả lời:

Cảm ứng khói giúp thực vật phát hiện sự hiện diện của khói từ vụ cháy. Điều này kích hoạt các hạt giống của loài thực vật đó nảy mầm, phát triển nhanh chóng sau cháy rừng để phục hồi sinh cảnh và biến động sinh học.

Câu 4. Khi người ta mới trồng một cây xuống đấy, người ta không bón trực tiếp phân vào gốc mà thay vào đó, người ta bón phân xung quanh cách góc một khoảng cánh nhất định. Điều này thể hiện điều gì?

Trả lời:

- Đây là một ứng dụng của cảm ứng ở thực vật: Hướng động

- Có điều này là vì để cho bộ rễ của cây được kích thích lan rộng ra theo chiều rộng và tìm đến các nguồn chất dinh dưỡng, từ đó mà bộ rễ sẽ phát triển và chắc khỏe hơn.

Câu 5. Nêu ứng dụng của kiến thức về cảm ứng định hướng trong nông nghiệp và công nghệ sinh học?

Trả lời:

Ứng dụng kiến thức về cảm ứng định hướng trong việc cắt tỉa cây trồng, tạo cây giống, thiết kế nhà kính hoặc các hệ thống trồng cây trong không gian hạn chế; nghiên cứu và phát triển các giống cây chịu kháng ánh sáng hoặc trọng lực.

Câu 6. Cô giáo nhận xét rằng các cây trong khu rừng sau khi bị chặt nhiều cây lớn chiếu bóng sẽ có sự thay đổi về hướng gió trong khu rừng, hãy đưa ra dự đoán về cách thức cảm ứng định hướng ảnh hưởng đến các cây còn lại?

Trả lời:

Sau khi bị chặt cây lớn, các cây còn lại sẽ tiếp nhận nhiều ánh sáng hơn, do đó các bộ phận (như cành, lá) sẽ hướng về phía ánh sáng (phototropism dương) để hấp thụ ánh sáng và tăng cường quá trình quang hợp, đồng thời rễ cây sẽ tiếp tục hướng xuống theo trọng lực (geotropism dương).

Câu 7. Hãy nêu một ví dụ vận dụng vào thực tế về Cảm ứng ứng động sinh trưởng ở thực vật?

Trả lời:

Thực vật bị cắt tỉa, ví dụ như cây ớt, có thể tăng cường phân nhánh và phát triển cây con sau khi tập trung sinh trưởng ở phần phía trên vết cắt. Cây bị tỉa bớt các chiếc lá trên cây, giúp nhận tối đa ánh sáng và chất dinh dưỡng cho phần còn lại của cây, từ đó thúc đẩy cây sinh trưởng dày đặc.

4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1. Làm thế nào các tế bào thực vật có thể cảm ứng được ánh sáng và phản ứng lại với nó để thực hiện quá trình quang hợp?

Trả lời:

Quang hợp là quá trình mà thực vật sử dụng ánh sáng mặt trời để tạo ra năng lượng và sinh tồn. Tế bào thực vật cảm ứng được ánh sáng nhờ vào các pigment quang hợp như chlorophyll a và b, và các protein phụ trợ khác. Khi phát xạ ánh sáng trên các pigment này, chúng bắt đầu thực hiện quá trình quang hợp bằng cách chuyển hóa năng lượng từ ánh sáng thành năng lượng hóa học trong các tế bào thực vật.

Câu 2. Làm thế nào cơ chế cảm ứng của thực vật ảnh hưởng đến quá trình sinh sản của chúng?

Trả lời:

Quá trình sinh sản của thực vật được điều khiển bởi cơ chế cảm ứng bên trong chúng. Các tế bào thực vật có thể cảm ứng được các tín hiệu bên ngoài như ánh sáng, nước, chất dinh dưỡng và hormone để điều chỉnh quá trình sinh sản của chúng. 

Ví dụ, ánh sáng có thể kích thích sản xuất hormone sinh trưởng, dẫn đến quá trình sinh sản của thực vật.

Câu 3. Làm thế nào các loại thực vật khác nhau cảm ứng được ánh sáng theo cách khác nhau?

Trả lời:

Các loại thực vật khác nhau có các pigment khác nhau trong tế bào của chúng, dẫn đến khả năng cảm ứng ánh sáng khác nhau. Ví dụ, các loại thực vật ở môi trường sâu tầng đại dương có thể cảm ứng được ánh sáng xanh dương và phát triển nhờ vào năng lượng từ ánh sáng này. Trong khi đó, các loại thực vật ở môi trường đất liền có khả năng cảm ứng được ánh sáng màu đỏ và xanh lá cây, và sử dụng năng lượng từ ánh sáng này để phát triển.