Bài tập file word sinh học 11 chân trời sáng tạo Chương 1: Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật (P5)
Bộ câu hỏi tự luận sinh học 11 Chân trời sáng tạo. Câu hỏi và bài tập tự luận Chương 1: Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật. Bộ tài liệu tự luận này có 4 mức độ: Thông hiểu, nhận biết, vận dụng và vận dụng cao. Phần tự luận này sẽ giúp học sinh hiểu sâu, sát hơn về môn sinh học 11 Chân trời sáng tạo.
ÔN TẬP CHƯƠNG 1: TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG Ở SINH VẬT
(PHẦN 5 - 20 CÂU)
Câu 1: Tiêu hóa ở động vật là gì?
Trả lời:
Tiêu hoá ở động vật là quá trình biến đổi các chất dinh dưỡng có trong thức ăn thành những chất đơn giản mà cơ thể hấp thụ được.
Câu 2: Lợi ích của tập thể dục với hô hấp?
Trả lời:
- Phát triển và tăng sức bền của các cơ hô hấp.
- Tăng tính đàn hồi của phổi, tăng dung tích sống, tăng hấp thụ Oxy.
- Giảm tần số hô hấp nhưng vẫn cung cấp đủ Oxy.
Câu 3: Huyết áp là gì?
Trả lời:
Là áp lực của máu lên thành mạch nhằm vận chuyển máu đến nuôi dưỡng các mô trong cơ thể.
Câu 4. Trình bày sự giống nhau của miễn dịch đặc hiệu và miễn dịch không đặc hiệu?
Trả lời:
- Miễn dịch đặc hiệu và miễn dịch không đặc hiệu đều là các phản ứng của hệ miễn dịch của cơ thể để bảo vệ chống lại các tác nhân gây bệnh.
- Sự giống nhau giữa hai loại miễn dịch này là cả hai đều hoạt động như một cơ chế bảo vệ tổng thể của cơ thể. Miễn dịch không đặc hiệu cũng như miễn dịch đặc hiệu đều phát hiện và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus và các chất độc hại khác.
- Ngoài ra, cả hai loại miễn dịch này đều có khả năng phân biệt giữa chất bẩn và tế bào của cơ thể, ngăn chặn việc cơ thể bị tự tấn công.
Câu 5: Bài tiết là gì?
Trả lời:
Bài tiết là quá trình loại bỏ ra khỏi cơ thể các chất sinh ra từ chuyển hóa mà cơ thể không sử dụng, các chất độc hại và các chất thừa.
Câu 6: Trình bày mối quan hệ của đồng hóa và dị hóa?
Trả lời:
Trong cơ thể sinh vật, đồng hóa và dị hóa là hai quá trình quan trọng liên quan đến sự chuyển hóa và sử dụng các chất dinh dưỡng và chất cơ bản để duy trì các hoạt động sống.
- Đồng hóa là quá trình giữ nguyên thành phần hóa học của một chất trong khi thay đổi cấu trúc của nó.
- Dị hóa là quá trình thay đổi thành phần hóa học của một chất trong khi giữ nguyên cấu trúc của nó.
Đồng hóa và dị hóa không hoàn toàn độc lập với nhau. Chẳng hạn, quá trình dị hóa các chất dinh dưỡng như protein cũng đồng thời liên quan đến đồng hóa để sản xuất năng lượng cần thiết cho sự hoạt động của tế bào. Ngoài ra, các quá trình này còn ảnh hưởng đến các quá trình khác trong cơ thể, ví dụ như trao đổi khí và cung cấp năng lượng cho sự vận động của cơ bắp.
Câu 7: Trình bày vai trò của thận trong quá trình bài tiết?
Trả lời:
Thận là một cơ quan quan trọng trong hệ thống bài tiết của cơ thể. Nó có vai trò quan trọng trong việc loại bỏ các chất thải và duy trì sự cân bằng chất lỏng và điện giải của cơ thể. Dưới đây là các vai trò cụ thể của thận trong quá trình bài tiết:
- Lọc máu: Thận có chức năng lọc các chất thải và các chất dinh dưỡng từ máu để giữ cho cơ thể luôn trong trạng thái cân bằng. Quá trình lọc này diễn ra ở các túi thận gọi là túi thận (glomeruli) và các ống thận.
- Bài tiết chất thải: Sau khi máu được lọc, các chất thải như ure, creatinine và axit uric sẽ được đẩy ra ngoài cơ thể bằng cách thông qua đường tiết niệu.
- Cân bằng nước và điện giải: Thận giúp điều chỉnh sự cân bằng nước và điện giải trong cơ thể bằng cách giữ lại hoặc tiết ra nước và các chất điện giải như natri và kali. Điều này giúp duy trì huyết áp và chức năng cơ bản của các tế bào trong cơ thể.
- Sản xuất hormone: Thận cũng sản xuất một số hormone quan trọng như erythropoietin và renin. Erythropoietin giúp tăng sản xuất hồng cầu trong cơ thể, trong khi renin giúp điều chỉnh huyết áp.
Câu 8: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và dinh dưỡng khoáng ở cây?
Trả lời:
Các yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và dinh dưỡng khoáng ở cây bao gồm:
- Ánh sáng: Cây cần ánh sáng để thực hiện quá trình quang hợp và sản xuất chất hữu cơ. Ánh sáng cũng ảnh hưởng đến quá trình transpiration (thoát hơi nước) của cây. Khi ánh sáng mạnh, cây sẽ transpiration nhiều hơn để giảm nhiệt độ và duy trì độ ẩm cho cơ thể.
- Nhiệt độ: Nhiệt độ ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước của cây. Khi thời tiết nóng, cây sẽ transpiration nhiều hơn để giảm nhiệt độ và giữ ẩm cho cơ thể.
- Độ ẩm không khí: Khi độ ẩm không khí cao, cây sẽ transpiration ít hơn vì không khí đã có độ ẩm, do đó cây không cần phải transpiration nhiều để duy trì độ ẩm.
- Đất: Đất ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ nước và dinh dưỡng khoáng của cây. Nếu đất quá khô, cây sẽ bị khô hạn và không thể hấp thụ đủ nước và dinh dưỡng khoáng. Nếu đất quá ẩm, nước sẽ không được lưu thông tốt và cây có thể bị chết.
- pH đất: pH đất ảnh hưởng đến sự hấp thụ dinh dưỡng của cây. Nếu pH của đất quá cao hoặc quá thấp, các chất dinh dưỡng không thể được hấp thụ bởi cây.
Câu 9: Trình bày khái quát về hệ miễn dịch ở người?
Trả lời:
- Miễn dịch không đặc hiệu (tự nhiên): Đây là hệ thống phòng thủ đầu tiên của cơ thể, nhanh chóng nhận diện và tiêu diệt các mầm bệnh một cách không đặc hiệu. Các thành phần chính bao gồm:
+ Hàng rào bảo vệ bên ngoài: Da, niêm mạc, tiết chất (như mạch máu, nước bọt).
+ Tế bào ăn mòn: Neutrophils, macrophage, và các tế bào tự nhiên giết.
+ Các chất gây tiêu viêm: Cytokines, protein đệm quan (CRP), hệ đệm quan bổ sung.
- Miễn dịch đặc hiệu (tế bào): Đây là loại miễn dịch lâu dài được chỉ định cho các tác nhân gây bệnh cụ thể. Hệ miễn dịch chuyên hoạt động chậm hơn miễn dịch không chuyên. Các thành phần chính bao gồm:
+ Tế bào B: Tạo ra kháng thể, tham gia vào miễn dịch dịch thể.
+ Tế bào T: Gồm T-trợ giúp, T-gây độc, và T-nhớ. Tham gia vào miễn dịch tế bào môi trường và điều tiết hoạt động miễn dịch.
Câu 10: Phân tích sự giống nhau của con đường đồng hóa CO2 ở thực vật C3 và C4?
Trả lời:
- Cả quá trình đồng hóa CO2 ở cây thực vật C3 và C4 đều bắt đầu bằng sự hấp thụ CO2 thông qua lỗ thông khí trên lá của thực vật. Sau đó, các phân tử CO2 sẽ được đưa vào quá trình pha sáng để tạo ra các sản phẩm trung gian.
+ Cả hai quá trình đều tạo ra sản phẩm 3-phosphoglycerate (3-PGA) như là sản phẩm đầu ra của giai đoạn cơ bản đầu tiên của quang hợp, gọi là giai đoạn Calvin.
+ Các phân tử CO2 và RuBP (ribulose 1,5-bisphosphate) sẽ được sử dụng để tạo ra hai phân tử 3-PGA bởi sự trung hòa của enzyme Rubisco.
+ Các phân tử 3-PGA được chuyển đổi tiếp thành glyceraldehyde-3-phosphate (G3P) được sử dụng để sản xuất các hợp chất hữu cơ như glucose và fructose.
Câu 11: Nếu cơ chế điều hòa hoạt động tim mạch?
Trả lời:
- Cơ chế điều hòa hoạt động của tim mạch bao gồm sự điều chỉnh các tín hiệu điện trong tim để đảm bảo sự đồng bộ và hiệu suất hoạt động của các tế bào tim.
- Thông thường, tim được điều hòa bởi một hệ thống điện sinh học tự động, bao gồm các nút điện trên trái tim. Tín hiệu điện được phát ra từ nút nhĩ, qua nút thất, và cuối cùng đến các sợi Purkinje để kích thích các tế bào tim phát triển nhịp động.
- Nếu tim hoạt động không đồng bộ hoặc không đủ mạnh, có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe, bao gồm nhịp tim không đều, tim bất thường hay tim đập nhanh. Trong trường hợp này, các phương pháp điều trị có thể bao gồm thuốc hoặc phẫu thuật để ổn định hoạt động của tim.
Câu 12: Tại sao sinh vật cần các loại thực phẩm khác nhau để cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho quá trình trao đổi chất?
Trả lời:
Các loại thực phẩm khác nhau chứa các loại chất dinh dưỡng khác nhau, ví dụ như protein, carbohydrate và lipid. Để cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho các quá trình trao đổi chất khác nhau, sinh vật cần phải tiêu thụ các loại thực phẩm khác nhau.
Câu 13: Tại sao máu lại được gọi là "chất lỏng sống" và vai trò của nó là gì trong hệ thống tuần hoàn của người và động vật?
Trả lời:
Máu được gọi là "chất lỏng sống" vì nó là chất lỏng duy nhất trong cơ thể có khả năng di chuyển đến tất cả các phần của cơ thể. Vai trò của máu là cung cấp oxy và chất dinh dưỡng đến các tế bào, đồng thời đưa các chất thải đến các cơ quan lọc để loại bỏ khỏi cơ thể.
Câu 14: Tại sao không khí lạnh lại gây khó chịu cho đường hô hấp của con người và động vật?
Trả lời:
Không khí lạnh gây khó chịu cho đường hô hấp do nó khiến đường hô hấp co lại, giảm độ ẩm và gây kích ứng. Điều này gây ra việc giảm khả năng trao đổi khí và cảm giác khó chịu, đặc biệt khi hoạt động nhanh hay trong điều kiện thời tiết lạnh.
Câu 15: Trình bày cách mà các động vật có giai đoạn sống trong nước như ếch chuyển đổi chế độ dinh dưỡng và tiêu hóa khi chúng lột xác từ giai đoạn ấu trùng thành con trưởng thành?
Trả lời:
Các động vật có giai đoạn sống trong nước, như ếch, có nhu cầu dinh dưỡng và hệ tiêu hóa thay đổi đáng kể khi chúng lột xác. Trong giai đoạn ấu trùng, ếch bơi trong nước và ăn chủ yếu thực vật, chúng có một hệ tiêu hóa đơn giản gồm miệng nhỏ, vảy lòng và dạ dày không phân thành từng khu vực rõ rệt.
Khi chúng lột xác và trở thành con trưởng thành, hệ tiêu hóa phát triển thành hệ thống tiêu hóa phức tạp hơn gồm miệng rộng (dùng để bắt mồi), răng mỏng, dạ dày phân thành khu vực, và ruột để tiêu hóa các loại thức ăn chủ yếu là động vật như côn trùng. Chế độ dinh dưỡng chuyển từ thực vật sang động vật khi hệ tiêu hóa tiếp tục phát triển.
Câu 16: Quang hợp có ảnh hưởng như thế nào đến sản lượng nông sản, và hãy đưa ra một ví dụ về việc áp dụng kiến thức quang hợp trong cải thiện năng suất cây trồng? Cho ví dụ?
Trả lời:
Quang hợp ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng nông sản bởi quá trình này tạo ra chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của những cây trồng.
Ví dụ: áp dụng kiến thức quang hợp, nông dân có thể chọn giống cây ưu việt có năng suất cao hơn, sử dụng biện pháp điều chỉnh ánh sáng, nhiệt độ và hàm lượng CO2 để tăng hiệu quả quang hợp, qua đó cải thiện năng suất cây trồng.
Câu 17: Làm thế nào hệ thống hô hấp ở thực vật giúp chúng thích ứng với sự biến đổi môi trường?
Trả lời:
Thực vật thích ứng với sự biến đổi môi trường bằng cách điều chỉnh thông thường hoặc phát triển hệ thống hô hấp linh hoạt, ví dụ như điều chỉnh sự mở đóng lỗ khí, phát triển lượt sóng mạnh mẽ hoặc hoạt động quang hợp ở giờ đêm (như cơ chế CAM) để giảm thiểu mất nước và tối ưu hóa việc sử dụng CO2.
Câu 18: Tại sao việc điều chỉnh pH trong đất quan trọng đối với sự phát triển của các loại thực vật khác nhau?
Trả lời:
Việc điều chỉnh pH trong đất quan trọng đối với sự phát triển của các loại thực vật khác nhau vì pH ảnh hưởng đến sự hấp thụ các chất dinh dưỡng trong đất. Mỗi loại thực vật có yêu cầu pH khác nhau để phát triển tốt nhất, ví dụ như cây hoa hồng thường phát triển tốt nhất ở đất có pH từ 6.0 đến 6.5, trong khi cây chanh thì cần đất có pH từ 5.5 đến 6.5. Nếu pH đất quá cao hoặc quá thấp, các chất dinh dưỡng sẽ không được hấp thụ đầy đủ, gây ra các vấn đề cho sự phát triển của thực vật.
Câu 19: Phân biệt hô hấp hiếu khí với lên men. Tại sao hô hấp hiếu khí tạo ra nhiều năng lượng hơn so với lên men?
Trả lời:
- Phân biệt hô hấp hiếu khí và lên men:
| Đặc điểm | Hô hấp hiếu khí | Lên men | |
| Điều kiện diễn ra | Diễn ra ở tế bào chất và ti thể trong điều kiện có O2. | Diễn ra ở tế bào chất của tế bào trong điều kiện không có O2. | |
| Sản phẩm tạo thành | CO2 và H2O là các sản phẩm vô cơ cuối cùng, ngoài ra còn có các sản phẩm trung gian khác. | Chất hữu cơ: ethanol, lactic acid. | |
| Hiệu suất năng lượng | Tạo nguồn năng lượng lớn với khoảng 30 -32 phân tử ATP khi phân giải hoàn toàn 1 phân tử đường glucose. | Tạo ít năng lượng hơn, chỉ với 2 ATP khi phân giải 1 phân tử glucose. |
- Hô hấp hiếu khí tạo ra nhiều năng lượng hơn so với lên men vì:
+ Quá trình phân giải glucose trong hô hấp hiếu khí là hoàn toàn, tạo sản phẩm cuối cùng là chất vô cơ gồm CO2 và H2O với số phân tử ATP được tạo thành khoảng 30 – 32. Trong lên men, glucose chỉ bị phân giải một phần, sản phẩm tạo thành vẫn là các chất hữu cơ như ethanol, lactic acid cùng 2 phân tử ATP vì năng lượng vẫn dự trữ trong các chất hữu cơ tạo thành.
+ Hô hấp hiếu khí có O2 là chất nhận electron cuối cùng, do vậy lực khử tạo ra từ hoạt động phân giải sẽ tham gia vào chuỗi truyền electron để tạo năng lượng. Lên men không có O2, không có chuỗi truyền electron nên lực khử không thể hình thành ATP.
Câu 20: Giả sử rằng một cây trồng có khối lượng khô là 1000 kg và 50% khối lượng khô của cây là cacbon. Hãy tính lượng CO2 mà cây thải ra trong 1 năm giả định quá trình chuyển hóa từ khối lượng khô sang CO2 xảy ra đều đặn?
Trả lời:
- Lượng cacbon trong cây là 0,5 × 1000 = 500 kg.
- Mỗi phân tử CO2 gồm 1 phân tử C và 2 phân tử O; khối lượng phân tử CO2 là 44 g/mol (12 g/mol cho C và 2×16 g/mol cho O).
- Lấy 500kg chia tỷ lệ 12/44 ta tính được lượng CO2:
(500 kg × 44 g/mol) / 12 g/mol = 1833 kg CO2.