CHỦ ĐỀ 11 - CHUYỂN ĐỘNG NHÌN THẤY CỦA MẶT TRỜI, MẶT TRĂNG; HỆ MẶT TRỜI VÀ NGÂN HÀ

BÀI 33 - HIỆN TƯỢNG MỌC VÀ LẶN CỦA MẶT TRỜI

1. NHẬN BIẾT (2 câu)

Câu 1: Trái Đất quay như thế nào?

Trả lời:

• Trước đây, con người vẫn tưởng rằng Trái Đất đứng yên trong không gian; Mặt Trời di chuyển quanh Trái Đất, mỗi ngày một vòng.
• Ngày nay, người ta biết rằng, Trái Đất không đứng yên mà xoay quanh trục của nó, một vòng mỗi ngày. Trục Trái Đất là đường nối từ cực Bắc đến cực Nam của nó. Chiều quay của Trái Đất là từ tây sang đông.

Câu 2: Tại sao chúng ta thấy Mặt Trời mọc ở phía đông và lặn ở phía tây?

Trả lời:

Do Trái Đất quay quanh trục từ phía tây sang phía đông cho nên chúng ta thấy Mặt Trời mọc ở phía đông và lặn ở phía tây mỗi ngày.

2. THÔNG HIỂU (2 câu)

Câu 1: Khi nào là ban ngày, khi nào là ban đêm?

Trả lời:

Bất cứ khi nào, chỉ có phần Trái Đất hướng về phía Mặt Trời là ban ngày, phần còn lại là ban đêm. Khi Trái Đất quay, phần ban ngày chuyển dần thành ban đêm, đồng thời phần ban đêm chuyển dần thành ban ngày.

Câu 2: Nhận định: “Khi Mặt Trời lặn nghĩa là bất cứ đâu trên Trái Đất đều không nhìn thấy Mặt Trời” là đúng hay sai. Giải thích.

Trả lời:

Sai vì hiện tượng Mặt Trời lặn là sự biến mất hàng ngày của Mặt Trời phía dưới đường chân trời do kết quả sự tự quay của Trái Đất.

3. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Theo em, hằng ngày người sống ở Hà Nội hay Điện Biên sẽ thấy Mặt Trời mọc trước? Giải thích.

Trả lời:

Người ở Hà Nội sẽ thấy Mặt Trời mọc trước vì vì thành phố Điện Biên nằm về phía tây, cách Hà Nội nằm về phía đông mấy trăm km.

Câu 2: Hiện tượng Mặt Trời mọc và lặn được ứng dụng trong cuộc sống như thế nào?

Trả lời:

• Hướng dẫn để xác định hướng đông và hướng tây: Mặt trời mọc ở phía đông và lặn ở phía tây, điều này giúp chúng ta xác định hướng đông và hướng tây một cách đơn giản.
• Xác định thời gian: Thời điểm mặt trời mọc và lặn cung cấp thông tin hữu ích cho việc xác định thời gian trong ngày.
• Thúc đẩy sinh hoạt hàng ngày: Sự thay đổi ánh sáng từ mặt trời mọc và lặn thường gắn liền với việc thức dậy, làm việc, và nghỉ ngơi, có thể ảnh hưởng đến nhịp sinh học tự nhiên và tinh thần của con người.
• Phát triển nông nghiệp: Hiện tượng mặt trời mọc và lặn ảnh hưởng đến việc trồng trọt và sản xuất nông nghiệp, quyết định việc xử lý cây trồng, chuẩn bị ruộng, và quản lý thời gian làm việc.
• Du lịch và thể dục: Thời gian của mặt trời mọc và lặn cũng ảnh hưởng đến các hoạt động ngoại khoá như du lịch, leo núi, và các hoạt động dã ngoại khác.

Câu 3: Vì sao chúng ta không cảm nhận thấy Trái Đất đang chuyển động?

Trả lời:

Chúng ta không bao giờ cảm giác được Trái Đất chuyển động vì chính chúng ta đang chuyển động trên bề mặt của Trái Đất và được giữ lại bởi lực hấp dẫn (trọng lực).

Câu 4: Kể tên một số công cụ người xưa thường sử dụng khi chưa có đồng hồ hiện đại.

Trả lời:

Một số công cụ: đồng hồ mặt trời, đồng hồ cát, đồng hồ nhang, đồng hồ voi, đồng hồ nến, đồng hồ đèn dầu,...

4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1: Sự mọc và lặn của Mặt Trời ảnh hưởng tới các sinh vật trên Trái Đất như thế nào?

Trả lời:

• Chu kỳ và thời tiết: Sự mọc và lặn của mặt trời cũng ảnh hưởng đến thời tiết và điều kiện ánh sáng trong ngày, ảnh hưởng đến sinh vật có quá trình sinh hoạt theo chu kỳ sinh học (còn gọi là thức dậy và ngủ, hoạt động nghỉ).
• Nhiệt độ: Sự thay đổi của mặt trời ảnh hưởng đến nhiệt độ trên Trái Đất, ảnh hưởng đến sự phân bố của các loài sinh vật và chu kỳ sinh học của chúng.
• Quang hợp: Mặt trời cung cấp ánh sáng cho quá trình quang hợp của cây cối, cũng như cho quá trình sinh tồn của loài lục động vật phụ thuộc vào năng lượng mặt trời.
• Tác động đến nguồn năng lượng: Mặt trời cung cấp nguồn năng lượng cho hệ sinh thái, ảnh hưởng đến chu kỳ đa dạng sinh học và sự phát triển của các quần thể sinh vật.

Câu 2: Tại sao lại có ngày nhuận?

Trả lời:

• Trái đất mất 365 ngày để đi hết 1 vòng quanh Mặt trời. Nhưng trên thực tế thì 1 vòng đó có thời gian chính xác là 365 ngày 5 giờ 48 phút 46 giây, tức 365.25 ngày.
• Chính phần dư ra 0.25 ngày đó đã nảy sinh nhu cầu cần phải có 1 năm nhuận. Người ta vẫn xét cho 1 năm có 365 ngày, song cứ 4 năm thì số 0.25 ngày dư ra kia tích lại thành 1 ngày, và ngày đó chính là ngày nhuận.
• Năm dương lịch có số nguyên là 365 ngày. Như vậy, một năm dương lịch còn thừa 6 giờ và 4 năm dồn lại thừa 24 giờ, bằng một ngày. Do vậy, cứ 4 năm sẽ có một năm 366 ngày, gọi là năm nhuận. Nhuận ngày dương lịch được tính vào tháng 2.

Câu 3: Vì sao số ngày trong mỗi tháng không giống nhau?

Trả lời:

• Số ngày trong mỗi tháng không giống nhau là do sự lặp lại của chu kỳ Trái Đất xoay quanh Mặt Trời. Cụ thể, thời gian quay một vòng của Trái Đất xoay quanh Mặt Trời là khoảng 365 ngày và 6 giờ, tuy nhiên, để đơn giản hóa việc tính toán thời gian, năm dương lịch chỉ có 365 ngày.
• Vì vậy, để cân đối thời gian giữa năm và các tháng, chúng ta phải có những tháng có 30 hoặc 31 ngày và có tháng có 28 hoặc 29 ngày. Tháng 2 là tháng đặc biệt, có số ngày là 28 hoặc 29 ngày tùy thuộc vào năm đó có phải là năm nhuận hay không.
• Việc chia các tháng thành các loại khác nhau như vậy giúp cho lịch dương lịch của chúng ta trở nên cân bằng và đồng đều hơn, giúp người dùng thuận tiện trong việc theo dõi thời gian và tổ chức các sự kiện trong cuộc sống hàng ngày.