Câu hỏi tự luận lịch sử 7 cánh diều Bài 17: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông-Nguyên của nhà Trần (thế kỉ XIII)
Bộ câu hỏi tự luận lịch sử 7 cánh diều. Câu hỏi và bài tập tự luận Bài 17: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông-Nguyên của nhà Trần (thế kỉ XIII). Bộ tài liệu tự luận này có 4 mức độ: Thông hiểu, nhận biết, vận dụng và vận dụng cao. Phần tự luận này sẽ giúp học sinh hiểu sâu, sát hơn về môn học lịch sử 7 cánh diều.
Xem: => Giáo án lịch sử 7 cánh diều (bản word)
CHƯƠNG 5: VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ X
ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ XV
BÀI 17: BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG – NGUYÊN CỦA NHÀ TRẦN (THẾ KỈ XIII)
I. NHẬN BIẾT
Câu 1: Nhân vật lịch sử nào được đề cập đến trong câu đố dân gian sau?
“Đố ai nổi sáng sông Rừng
Đã vui Hàm Tử lại mừng Chương Dương,
Vân Đồn cướp sạch binh cường,
Nội Bàng mai phục chặn đường giặc lui?”
Trả lời:
Câu đố trên có nhiều dữ liệu về Trần Hưng Đạo:
+ “Nổi sáng sông Rừng” => đề cập đến chiến thắng Bạch Đằng của quân dân nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược lần thứ 3 (sông Bạch Đằng còn có tên gọi khác là sông Rừng).
+ Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược lần thứ 2 và lần thứ 3, dưới sự chỉ huy của Trần Hưng Đạo, quân dân Đại Việt đã giành được nhiều thắng lợi vẻ vang ở: Hàm Tử, Chương Dương, Vân Đồn, Nội Bàng…
Câu 2: Tác giả của câu nói “Nếu bệ hạ muốn đầu hàng giặc thì trước hãy chém đầu thần rồi hãy hàng” là ai?
Trả lời:
Tác giả của câu nói “Nếu bệ hạ muốn đầu hàng giặc thì trước hãy chém đầu thần rồi hãy hàng” là Trần Hưng Đạo.
II. THÔNG HIỂU
Câu 1: Nhân vật lịch sử nào được đề cập đến trong câu đố dân gian dưới đây? “Ai người bóp nát quả cam,
Hờn vua đã chẳng cho bàn việc quân,
Phá cường địch báo hoàng ân,
Dựng lên cờ nghĩa xả thân diệt thù?”
Trả lời:
Ở hội nghị Bình Than, vua thấy Trần Quốc Toản tuổi còn nhỏ, không cho dự bàn việc nước. Quốc Toản trong lòng thấy hổ thẹn, phẫn kích, tay cầm quả cam mà bóp nát lúc nào không biết. sau đó, Trần Quốc Toản huy động hơn nghìn gia nô và người nhà, sắm vũ khí, đóng chiến thuyền, viết lên cờ sáu chữ “phá cường địch, báo hoàng ân” (phá giặc mạnh, báo ơn vua).
Câu 2: Nguyên nhân ba lần giặc Mông-Nguyên thất bại trong cuộc xâm lược Đại Việt?
Trả lời:
Quân Mông - Nguyên là đế chế hùng mạnh nhất thế giới thời bầy giờ. Trong 3 lần xâm lược Đại Việt, quân Mông – Nguyên đã huy động lực lượng chiến đấu rất lớn, ví dụ: trong lần xâm lược thứ hau, quân Nguyên đã huy động hơn 50 vạn quân (500.000 quân) tiến đánh Đại Việt.
Câu 3: Nhà Trần đã chuẩn bị và tiến hành kháng chiến quân Mông Cổ lần thứ nhất như thế nào? Hãy nêu kết cục của cuộc kháng chiến.
Trả lời:
- Nhà Trần đã chuẩn bị và tiến hành kháng chiến quân Mông Cổ:
+ Nắm được âm mưu của quân Mông Cổ, nhà Trần đã tiến hành chuẩn bị mọi mặt cho cuộc kháng chiến: đề ra kế hoạch đối phó, tăng cường phòng thủ biên giới, chuẩn bị lực lượng và vũ khí, kêu gọi nhân dân, luyện tập quân sự để sẵn sàng chống giặc.
+ Đầu năm 1258, 3 vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy, từ Vân Nam tiến vào Đại Việt.
+ Lúc này, vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy trận đánh ở Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc). Trước thế giặc mạnh, quân ta tạm rút quân khỏi kinh thành Thăng Long để bảo toàn lực lượng.
+ Sau trận Bình Lệ Nguyên, vua Trần Thái Tông tỏ ý lo lắng và hỏi ý kiến Thái sư Trần Thủ Độ, Trần Thủ Độ đã trả lời: “Đầu tôi chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo”
+ Khi rút khỏi Thăng Long, nhà Trần đã thi hành kế sách “vườn không nhà trống” nên khi quân Mông Cổ chiếm được Thăng Long chỉ là một tòa thành trống rỗng.
+ Quân Mông Cổ vào Thăng Long, lâm vào cảnh thiếu lương ăn, đi đâu cũng bị nhân dân ta chặn đánh. Trước tình thế bị động, lúng túng của giặc, vua tôi nhà Trần đã mở cuộc phản công, đánh bại chúng ở Đông Bộ Đầu (Hà Nội ngày nay).
+ Quân Mông Cổ thua trận, rút chạy khỏi Thăng Long, đến phủ Quy Hóa (Yên Bái, Lào Cai ngày nay), lại bị dân binh địa phương chặn đánh.
- Kết cục của cuộc kháng chiến: Cuộc kháng chiến lần thứ nhất (1258) kết thúc thắng lợi.
Câu 4: Trình bày âm mưu xâm lược Đại Việt lần thứ hai của quân Nguyên.
Trả lời:
- Âm mưu xâm lược Đại Việt của quân Nguyên:
+ Năm 1279, nhà Nguyên ráo riết chuẩn bị xâm lược Chăm-pa và Đại Việt.
+ Trong hoàn cảnh mới, với thế lực lớn, đồng thời rút kinh nghiệm của thất bại trong cuộc xâm lược lần thứ nhất, quân Nguyên đã đánh vào Chăm-pa (ở phía nam Đại Việt, là một quốc gia nhỏ) để biến nơi đây thành bàn đạp đánh lên Đại Việt, phối hợp với quân chủ lực đánh từ phía bắc xuống.
+ Nhưng nhân dân Chăm-pa đã chiến đấu hết sức anh dũng, kế hoạch của nhà Nguyên định dùng Chăm-pa làm bàn đạp tấn công vào nước ta bước đầu tan vỡ.
Câu 5: Trước nguy cơ nhà Nguyên lăm le xâm lược Đại Việt lần thứ hai, nhà Trần đã có việc làm gì? Nêu ý nghĩa của việc làm đó?
Trả lời:
- Trước nguy cơ nhà Nguyên lăm le xâm lược Đại Việt lần thứ hai, nhà Trần đã tổ chức hội nghị Diên Hồng mời các vị bô lão trong cả nước đến bàn kế sách đánh giặc.
- Hội nghị Diên Hồng của nhà Trần đã thể hiện: sự đoàn kết, nhất trí đồng lòng đánh giặc của triều đình và nhân dân; đồng thời cho thấy cuộc kháng chiến chống quân Nguyên của nhà Trần là một cuộc chiến mang tính nhân dân sâu sắc.
III. VẬN DỤNG
Câu 1: Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hiện nay, chúng ta có thể vận dụng bài học kinh nghiệm nào từ thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên thời Trần?
Trả lời:
Thắng lợi của quân dân Đại Việt trong 3 lần kháng chiến chống quân Mông – Nguyên đã để lại bài học kinh nghiệm quý giá về:
- Chăm lo sức dân, củng cố khối đoàn kết dân tộc
- Phát huy sức mạnh của toàn dân để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Câu 2: Kế sách đánh giặc của nhà Trần trong ba lần kháng chiến chống quân Mông – Nguyên xâm lược?
Trả lời:
- Kế sách đánh giặc của nhà Trần trong ba lần kháng chiến chống quân Mông – Nguyên xâm lược:
+ Tích cực, chủ động chuẩn bị cho cuộc kháng chiến.
+ Tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu.
+ Rút lui chiến lược để bảo toàn lực lượng; chớp thời cơ địch suy yếu để tiến hành phản công.
Câu 3: Trình bày ý nghĩa thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông–Nguyên thời Trần.
Trả lời:
- Đã đập tan tham vọng và ý chí xâm lược của quân Mông – Nguyên, bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc.
- Đánh bại một đế chế hùng mạnh nhất thế giới thời bấy giờ, viết nên trang sử chống ngoại xâm hào hùng của dân tộc, đóng góp vào truyền thống và nghệ thuật quân sự Việt Nam.
- Ngăn chặn ý đỏ của nhà Nguyên trong việc xâm lược đối với Nhật Bản và các nước ở Đông Nam Á, góp phần làm suy yếu đế chế Mông – Nguyên.
- Để lại những bài học kinh nghiệm quý giá:
+ Chăm lo sức dân “khoan thư sức dân” để làm kế sâu rễ bền gốc.
+ Củng cố khối đoàn kết toàn dân tộc.
+ Phát huy sức mạnh toàn dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
IV. VẬN DỤNG CAO
Câu 1: Hãy cho biết các địa danh gắn với ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên
Trả lời:
Địa danh | Chiến công của quân nhà Trần |
1. Thăng Long | Nơi ba lần nhà Trần thực hiệ kế sách “vườn không nhà trống” làm cho địch rơi vào tình cảnh khó khăn, lúng túng vì thiếu lương thực và luôn ở trong | trạng thái bị động khi đối phó với quân dân nhà Trần, |
2. Đông Bộ Đầu | Trước tình cảnh khó khăn của quân Mông Cổ, nhà Trần mở cuộc phản công quyết định ở Đông Bộ Đầu (Hà Nội ngày nay). Quân Mông Cổ thua trận phải rút khỏi Thăng Long. |
3. Tây Kết, Hàm Tử,Chương Dương | Trong cuộc kháng chiến năm 1285, quân Trần tổ chức phản công đánh bại quân Nguyên ở nhiều nơi như Tây Kết (Hà Nội), Hàm Tử (Hưng Yên), Chương Dương (Hà Nội), tiến vào giải phóng Thăng Long. Quân Nguyên phải chạy về nước. |
4. Vân Đồn – Cửa Lục | Trần Khánh Dư chỉ huy quân phục kích đoàn thuyền lương của quân Nguyên giành thắng lợi ở Vân Đồn – Cửa Lục (Quảng Ninh). |
5. Sông Bạch Đằng | Nơi diễn ra trận đánh cuối cùng, quyết định số phận xâm lược của quân Nguyên khi chúng rút quân về nước. Nhà Trần bố trí trận địa mai phục ở cửa sông Bạch Đằng và cho đóng cọc dưới lòng sông. Khi đoàn thuyền do Ô Mã Nhi chỉ huy tiến gần đến khu vực sông Bạch Đằng, quân Trần bất ngờ tấn công, buộc Ô Mã Nhi phải cho quân rút theo đường dẫn đến bài cọc. Khi nước triều rút nhanh, quân nhà Trần đổ ra đánh quyết liệt, quân Nguyên bị tiêu diệt, Ô Mã Nhi bị bắt sống. |
Câu 2: Chiến thuật quen thuộc của quân Mông – Nguyên khi xâm lược Đại Việt là gì?
Trả lời:
Chiến thuật quen thuộc của quân Mông – Nguyên khi xâm lược Đại Việt là cho quân áp sát biên giới để uy hiếp và cử sứ giả đến dụ hàng. Trước khi tiến đánh Đại Việt, quân Mông – Nguyên đã 3 lần cử sứ giả đến Thăng Long. Tuy nhiên, cả 3 lần cử sứ giả đi thì đều không thấy trở về.