BÀI 2: CÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁP CUỐI THẾ KỈ XVIII

 (19 câu)

1. NHẬN BIẾT (5 câu)

Câu 1: Hãy nêu nguyên nhân sâu xa và nguyên nhân trực tiếp dẫn tới sự bùng nổ Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII.

Trả lời:

Nguyên nhân dẫn tới sự bùng nổ Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII:

- Nguyên nhân sâu xa: 

+ Kinh tế:

• Cuối thế kỉ XVIII, Pháp vẫn là nước nông nghiệp lạc hậu. Công thương nghiệp kém nhưng có bước phát triển.

• Chế độ hội phường kìm hãm nền sản xuất công nghiệp, hạn chế tự do kinh doanh và cải tiến sản xuất. 

+ Chính trị, xã hội:

• Vua Lu-I XVI nắm mọi quyền hành. Sự quan liêu, tham nhũng của tầng lớp quan lại trở thành gánh nặng đối với đời sống nhân dân. 

• Xã hội Pháp phân chia thành ba đẳng cấp: quý tộc, tăng lữ, đẳng cấp thứ ba (giai cấp tư sản, nông dân, bình dân thành thị).  

 Mâu thuẫn gay gắt giữa đẳng cấp thứ ba (muốn xóa bỏ chế độ phong kiến) với hai đẳng cấp tăng lữ và quý tộc (muốn duy trì chế độ phong kiến).

+ Tư tưởng: các nhà tư tưởng của giai cấp tư sản phá bỏ chế phong kiến và Giáo hội thông qua trào lưu Triết học Ánh sáng thế kỉ XVIII. 

- Nguyên nhân trực tiếp:

+ Sự khủng hoảng của nền tài chính quốc gia buộc Lu-i XVI phải triệu tập Hội nghị ba đẳng cấp ngày 5/5/1789 tại cung điện Vec-xai để đề xuất vấn đề vay tiền và ban hành thuế mới.

+ Bất bình trước hành động của nhà vua, 14/7/1789, nhân dân Pa-ri tấn công ngục Ba-xti - biểu tượng của chế độ phong kiến. 

 Cách mạng Pháp bùng nổ.

Câu 2: Lập niên biểu những sự kiến chính của Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII.

Trả lời:

Câu 3: Trước khi cách mạng Pháp bùng nổ, cuộc đấu tranh chống chế độ phong kiến của giai cấp tư sản trên lĩnh vực tư tưởng diễn ra như thế nào?

Trả lời:

Trước khi cách mạng Pháp bùng nổ, cuộc đấu tranh chống chế độ phong kiến của giai cấp tư sản trên lĩnh vực tư tưởng. Các nhà tư tưởng của giai cấp tư sản, tiêu biểu là Mông-te-xki-ơ, Ph. Vôn-te, G.G. Rút-xô đã đả phá chế độ phong kiến và Giáo hội thông qua trào lưu Triết học Ánh sáng thế kỉ XVIII, mở đường cho cách mạng bùng nổ.

- S. Mông-te-xki-ơ (1689 - 1755): chủ trương hạn chế quyền của vua, đảm bảo quyền tự do của công dân. 

- Ph. Vôn-te (1694 – 1778:) chủ trương xây dựng chính quyền quân chủ sáng suốt, bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng, khẳng định quyền tư hữu. 

- G.G. Rút-xô (1712 - 1778): cho rằng phải xoá bỏ triệt để nền quân chủ, thành lập chế độ cộng hoà.

Câu 4: Hãy nêu kết quả, ý nghĩa, tính chất, đặc điểm chính của Cách mạng tư sản Pháp.

Trả lời:

Về Cách mạng tư sản Pháp:

- Kết quả, ý nghĩa:

+ Lật đổ chế độ phong kiến, thành lập chế độ cộng hoà, đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền, xoá bỏ nhiều trở ngại trên con đường phát triển của chủ nghĩa tư bản.

+ Là sự kiện lịch sử trọng đại, có ý nghĩa to lớn không chỉ đối với nước Pháp mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều nước trên thế giới, nhất là ở châu Âu;

+ Để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho phong trào cách mạng các nước. Tư tưởng Tự do, Bình đẳng, Bác ái được truyền bá rộng rãi.

- Tính chất: là cuộc cách mạng dân chủ tư sản điển hình, đã thiết lập chế độ cộng hoà cùng các quyền tự do, dân chủ, giải quyết vấn đề ruộng đất cho người nông dân, xoá bỏ

chế độ đẳng cấp và quan hệ sản xuất phong kiến.

- Đặc điểm:

+ Diễn ra dưới hình thức cuộc đấu tranh giai cấp quyết liệt do giai cấp tư sản lãnh đạo.

+ Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế và bảo vệ Tổ quốc.

Câu 5: Hãy điền chữ Đ (đúng) hoặc chữ S (sai) vào ô  trước các câu sau.

Trả lời:

- Đ (đúng): 2, 3, 4, 5

- S (sai): 1

2. THÔNG HIỂU (6 câu)

Câu 1: Theo em, Cách mạng tư sản Pháp cần phải giải quyết những vấn đề gì?

Trả lời:

Cách mạng tư sản Pháp cần giải quyết những vấn đề:

+ Mâu thuẫn về kinh tế:

• Cuối thế kỉ XVIII, Pháp vẫn là nước nông nghiệp lạc hậu. Công thương nghiệp kém nhưng có bước phát triển.

• Chế độ hội phường kìm hãm nền sản xuất công nghiệp, hạn chế tự do kinh doanh và cải tiến sản xuất. 

+ Mâu thuẫn về chính trị, xã hội:

• Vua Lu-I XVI nắm mọi quyền hành. Sự quan liêu, tham nhũng của tầng lớp quan lại trở thành gánh nặng đối với đời sống nhân dân. 

• Xã hội Pháp phân chia thành ba đẳng cấp: quý tộc, tăng lữ, đẳng cấp thứ ba (giai cấp tư sản, nông dân, bình dân thành thị).  

 Mâu thuẫn gay gắt giữa đẳng cấp thứ ba (muốn xóa bỏ chế độ phong kiến) với hai đẳng cấp tăng lữ và quý tộc (muốn duy trì chế độ phong kiến).

Câu 2: Vai trò của nhân dân trong Cách mạng tư sản Pháp được thể hiện ở những điểm nào?

Trả lời:

Vai trò của nhân dân trong Cách mạng tư sản Pháp:

- Lật đổ chế độ quân chủ chuyển chế, thiết lập nền cộng hòa, xác lập nền chuyên chính dân chủ cách mạng, đánh thắng giặc ngoại xâm.

- Thúc đẩy cách mạng tiến lên trong lúc hàng ngũ giai cấp tư sản phân hóa, các tầng lớp đại tư sản, tư sản công thương dấn chuyển sang hàng ngũ phản cách mạng.

+ Giai đoạn 1: Quần chúng đánh chiếm ngục Ba-xti. Cách mạng nổ ra và thắng lợi, hạn chế quyền của vua lập nền quân chủ lập hiến, xóa bỏ đẳng cấp.

+ Giai đoạn 2: Nhân dân khởi nghĩa lật đổ chế độ phong kiến, lập nền cộng hòa đầu tiên ở Pháp, xử tử vua Lu-i XVI.

+ Giai đoạn 3: Quần chúng cách mạng lật đổ phái Gi-rông-danh, đưa phái Gia-cô-banh lên nắm quyền lãnh đạo cách mạng Pháp, lập nền chuyên chính dân chủ cách mạng và đưa cách mạng Pháp tới đỉnh cao.

- Giải quyết yêu cầu về ruộng đất cho nông dân, quyết định quyền lợi cho nhân dân,…

Câu 3: Nêu những sự kiện chủ yếu qua các giai đoạn để chứng tỏ sự phát triển của Cách mạng tư sản Pháp.

Trả lời:

Những sự kiện chủ yếu qua các giai đoạn chứng tỏ sự phát triển của Cách mạng tư sản Pháp:

- Giai đoạn 1

+ 14/7/1989: quần chúng tấn công chiếm pháo đài – nhà tù Ba-xti.

+ 16/8/1789: quốc hội thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền.

- Giai đoạn 2: 

10/8/1972: lật đổ chế độ phong kiến, thành lập nền cộng hòa đầu tiên.

- Giai đoạn 3:

+ 2/6/1973: Phái Gia-cô-banh lên nắm quyền lãnh đạo cách mạng Pháp => Nền chuyên chính dân chủ cách mạng Gia-cô-banh.

+ 27/7/1794: tư sản phản cách mạng đảo chính, cách mạng thoái trào và kết thúc.

Câu 4: Vì sao nói cách mạng tư sản Pháp 1789 - 1794 là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất?

Trả lời: 

Cách mạng tư sản Pháp 1789 - 1794 là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất vì:

- Thực hiện triệt để những nhiệm vụ của một của cách mạng tư sản là lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế, thống nhất thị trường dân tộc, thiết lập nền cộng hòa.

- Tấn công vào thành trì cuối cùng của chế độ phong kiến là kinh tế, giải quyết vấn đề ruộng đất theo hướng dân chủ để mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển mạnh ở Pháp giai đoạn sau.

Câu 5: Lập bảng so sánh điểm giống nhau và khác nhau của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 nước thuộc địa, Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII về nguyên nhân, nhiệm vụ mục tiêu, lãnh đạo, hình thức đấu tranh, kết quả, tính chất, ý nghĩa, đặc điểm chính. 

Trả lời:

Câu 6: Ngày 14/7 đối với nước Pháp có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

Ý nghĩa của ngày 14/7 đối với nước Pháp:

- Do số nợ Nhà nước vay của tư sản không thể trả được nên nhà vua phải tăng thuế. Đời sống của nhân dân ngày càng cơ cực. Điều đó đã thôi thúc nhân dân nổi dậy đấu tranh chống chế độ phong kiến. Ngày 14/7/1989, quần chúng tấn công chiếm pháo đài - nhà tù Ba-xti. 

- Ngày 14/7 được công nhận là Quốc khánh của nước Pháp năm 1880. 

3. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Bức tranh biếm họa “Tình cảnh người  nông dân nước Pháp trước cách mạng” cho em thấy điều gì?

Trả lời:

- Nội dung của bức tranh biếm họa “Tình cảnh người nông nước Pháp trước cách mạng”: 

+ Bức tranh miêu tả một người nông dân già nua, ốm yếu nhưng lại phải cõng trên lưng mình hai người đàn ông to béo, khỏe mạnh. 

+ Người ngồi đằng trước mặc chiếc áo choàng, cổ đeo cây thánh giá, nét mặt có vẻ sung sướng thỏa mãn, tượng trương cho tăng lữ. Người ngồi đằng sau đeo thanh kiếm dài ở cạnh sườn có nhiều đồ trang sức và mũ lông chim cao quý, tượng trưng cho tầng lớp quý tộc. 

+ Trong túi quần và túi áo của tăng lữ, quý tộc là những loại văn bản vay nợ, cho thuê ruộng, những quy định về nghĩa vụ phong kiến của nông dân.

+ Vì phải cõng hai tầng lớp của xã hội nên lưng của người nông dân còng xuống, tay chống bởi chiếc cán cuốc đã mòn vẹt. 

=> Biểu hiện cho công cụ sản xuất thô sơ và lạc hậu của người nông dân cũng như nền nông nghiệp của Pháp trước cách mạng.

+ Dưới chân người nông dân là những con vật thường xuyên phá hại mùa màng như chuột, chim câu và thỏ… sản phẩm làm ra đã ít ỏi thì vừa phải nộp cho quý tộc, tăng lữ vừa bị bọn thú vật phá hoại. 

- Ý nghĩa của bức tranh biếm họa: chế độ đẳng cấp của Pháp đè nặng lên đôi vai của người nông dân.

Câu 2: Có ý kiến cho rằng “Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII là một cuộc Đại cách mạng”. Em có đồng ý với ý kiến đó không, vì sao?

Trả lời:

Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII là một cuộc Đại cách mạng bởi: 

- Có sự tham gia đông đảo của quần chúng nhân dân (nông dân). Nhân dân đóng vai trò quan trọng trong quá trình cách mạng, là nhân tố quan trọng hàng đầu quyết định đến sự thắng lợi của của cách mạng: lật đổ chế độ quân chủ chuyển chế, thiết lập nền cộng hòa, xác lập nền chuyên chính dân chủ cách mạng, đánh thắng giặc ngoại xâm. 

- Với những kết quả mà cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII đã đạt được không chỉ có ý nghĩa đối với nước Pháp mà còn có ý nghĩa to lớn đối với thế giớ. 

+ Lật đổ chế độ phong kiến, đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển và có tác động ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều nước trên thế giới, làm lung lay tận gốc rễ chế độ phong kiến ở châu Âu. 

+ Sự thắng lợi của Cách mạng tư sản Pháp được ví như “cái chổi khổng lồ” quét sạch mọi rác rưởi của chế độ phong kiến châu Âu.

Câu 3: Vẽ sơ đồ thể hiện quá trình phát triển của Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII.

Trả lời:

- Chế độ quân chủ chuyên chế (trước 14/7/1789)

- Chế độ quân chủ lập hiến (14/7/1789 =>10/8/1792)

- Bước đầu nền cộng hòa (21/9/1792 => 2/6/1793)

- Chuyên chính dân chủ cách mạng Gia-cô-banh (2/6/1793 => 27-71794).

Câu 4: Cách mạng tư sản có tác dụng như thế nào đối với sự phát triển lịch sử?

Trả lời:

Tác dụng của cách mạng tư sản đối với sự phát triển lịch sử:

- Tích cực:

+ Xóa bỏ chế độ phong kiến, thiết lập nền dân chủ tư sản. 

+ Tạo ra phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất.

+ Có tiến bộ vượt bậc về phương thức sản xuất, là một bước tiến có ý nghĩa lịch sử trong xã hội nhân loại.

- Hạn chế:

+ Thay thế hình thức bóc lột này bằng hình thức bóc lột khác, đó là sự thay thế chế độ bóc lột phong kiến bằng chế độ bóc lột tư bản chủ nghĩa. 

+ Chưa giải quyết được vấn đề cơ bản của xã hội là xóa bỏ chế độ người bóc lột người.

+ Làm nảy sinh những mâu thuẫn mới trong xã hội. Các cuộc đấu tranh giai cấp liên tục diễn ra ở các nước tư bản chủ nghĩa.

4. VẬN DỤNG CAO (4 câu)

Câu 1: Hãy nêu ý kiến đánh giá của em về bản Tuyên ngôn về Nhân quyền và Dân quyền.

Trả lời:

- Đánh giá và bản Tuyên ngôn về Nhân quyền và Dân quyền:

+ Mặt tiến bộ:

• Phản ánh ý chí, nguyện vọng của quần chúng nhân dân về một xã hội mà ở đó con người được hưởng mọi quyền tự do, bình đẳng. 

• Đề cao tư tưởng: chủ quyền đất nước thuộc về nhân dân.

+ Mặt hạn chế: thừa nhận quyền tư hữu tài sản là thiêng liêng, bất khả xâm phạm; hợp pháp hóa sự bất bình đẳng về tài sản và sự bóc lột của người giàu đối với người nghèo.

- Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền là văn kiện công bố công khai về quyền con người và quyền công dân. Trong bản Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trích dẫn một câu trong bản tuyên ngôn này của nước Pháp: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi và phải luôn được tự do về bình đẳng về quyền lợi”.

Câu 2: Trình bày hiểu biết của em về mối liên hệ giữa bản Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam (1945) với bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của nước Pháp (1789).

Trả lời:

Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của nước Pháp (1789) là văn kiện pháp lý thấm nhuần tư tưởng tiến bộ của thời đại, nêu cao nguyên tắc bình đẳng, dân chủ và các quyền cơ bản của con người, của dân tộc. Hồ Chí Minh đã tiếp thu, kế thừa và hơn nữa phát triển các giá trị ấy ở hai nội dung cơ bản là quyền con người, quyền dân tộc và nguyên tắc chủ quyền nhân dân.

- Thực hiện những quyền chính đáng, thiêng liêng không ai có thể xâm phạm, là sự tiếp nối của lá cờ giải phóng dân tộc, giải phóng con người mà cách mạng Pháp đã giương cao.

- Quyền là dành cho “tất cả mọi người”, không phân biệt địa vị, thành phần, tôn giáo, giới tính, sắc tộc. 

 Là sự mở rộng tuyệt đối, đem lại những giá trị to lớn và phù hợp với sự phát triển tiến bộ của nhân loại. 

- Hồ Chí Minh thể hiện rõ chủ thể của cuộc cách mạng là nhân dân, thành quả cách mạng đạt được do nhân dân làm ra và nhân dân là người bảo vệ thành quả đó.

Nguyên tắc “chủ quyền nhân dân”, nhân dân là chủ thể nước Việt Nam mới, của chế độ Dân chủ Cộng hòa. Nhân dân không bó hẹp trong giai cấp, tầng lớp nào mà là mọi người dân Việt Nam yêu nước, không phân biệt giới tính, địa vị, tôn giáo, giai cấp.

Kết luận: 

- Ra đời sau bản Tuyên ngôn lịch sử của Pháp hơn một trăm năm, trong bối cảnh lịch sử mới, bản Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam đã kế thừa, chắt lọc phát triển giá trị căn cốt, mang tính bền vững và phổ quát nhất. 

- Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam không chỉ là lời tuyên bố độc lập, khai sinh cho một Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa theo đuổi mục tiêu “Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”, mà còn đóng góp quan trong cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng con người và vì hạnh phúc của con người.

Câu 3: Trình bày sự liên quan của Quốc kì nước Pháp hiện nay với Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII và ý nghĩa của điều này. 

Trả lời:

Ngày 14/7, mở đầu Cách mạng tư sản Pháp được chọn là ngày Quốc khánh của nước Pháp. Lá cơ với ba màu xanh làm – trắng – đỏ (Quốc kì của nước Pháp hiện nay) xuất hiện đầu tiên trong cuộc tấn công nhà tu Ba-xti.

Câu 4: Trình bày sự hiểu biết của em về một số dấu ấn của Cách mạng Pháp trong xã hội hiện đại. 

Trả lời:

Một số dấu ấn của Cách mạng Pháp trong xã hội hiện đại:

- Ngày 14/7 (ngày tấn công ngục Ba-xti) được công nhận là Quốc khánh của nước Pháp năm 1880. 

- Lá cờ ba màu đỏ, trắng và xanh dương xuất hiện trong Cách mạng Pháp trở thành Quốc kì của nước Cộng hòa Pháp từ năm 1946. 

- Thông điệp “Tự do – Bình đẳng – Bác ái” trong bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền đã trở thành một phần di sản của dân tộc Pháp.