BÀI 11 KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT

MỞ ĐẦU

11. Quan sát hình 11.1 trang 75 cho biết rễ cây mọc hướng về phía nào? Vì sao

Trả lời:

Trong trường hợp trên, rễ cây sẽ mọc hướng về phía nguồn nước.

Giải thích: Để tìm kiếm được nguồn nước cho cây, rễ cây có tính hướng nước (mọc hướng về phía có nguồn nước).

I. KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT

11. Quan sát hình 11.2 trang 75, mô tả hiện tượng cảm ứng ở thực vật, động vật và con người.

Trả lời:

II. CƠ CHẾ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT

11. Quan sát hình 11.3 trang 76, cho biết cây cà chua và con cuốn chiếu phản ứng với những thay đổi của môi trường như thế nào?

Trả lời:

Phản ứng của cây cà chua: Khi được đặt ở nơi có nguồn ánh sáng ở một phía, ngọn của các cây cà chua sẽ dần dần sinh trưởng uốn cong hướng về phía có ánh sáng.

Phản ứng của con cuốn chiếu: Khi bị chạm vào, con cuốn chiếu sẽ ngay lập tức cuộn tròn người lại để tự vệ.

LUYỆN TẬP

1. Lấy thêm ví dụ về cảm ứng ở thực vật và động vật.

Trả lời:

- Một số ví dụ về hiện tượng cảm ứng ở thực vật:

• Lá cây trinh nữ cụp lại khi tay chạm vào.
• Lá cây me cụp lại khi trời tối.
• Rễ cây mọc hướng về phía có nguồn chất dinh dưỡng và mọc tránh xa nguồn hóa chất độc hại.
• Thân cây trầu cuốn xung quanh thân cây cau.
• Hoa của cây nghệ tây và hoa tulip nở vào buổi sáng và khép lại lúc chạng vạng tối.

- Một số ví dụ về hiện tượng cảm ứng ở động vật:

• Thủy tức, giun đất co mình lại khi có vật thể chạm vào nó.
• Khi nhìn thấy mèo, con chuột sẽ bỏ chạy.
• Chó tiết nước bọt khi ngửi mùi thức ăn.
• Người lập tức rụt tay lại khi lỡ chạm tay vào vật nóng.
• Khi nhìn thấy đèn đỏ, người tham gia giao thông dừng lại.

1. Điều gì xảy ra khi ánh sáng từ một vật phản chiếu vào mắt người?

Trả lời:

Hiện tượng xảy ra khi có ánh sáng từ một vật phản chiếu vào mắt người: Ánh sáng đi từ vật qua giác mạc, đồng tử, thủy tinh thể và hội tụ ở võng mạc, tác động lên tế bào thụ cảm ánh sáng ở mắt (tế bào nón và tế bào que). Tế bào thụ cảm ánh sáng phản ứng với ánh sáng và gây khởi phát xung thần kinh. Xung thần kinh theo neuron hướng tâm đến neuron trung ương thần kinh (trung khu thị giác ở thùy chẩm trên vỏ não). Trung khu thị giác ở thùy chẩm trên vỏ não phân tích cho ta cảm nhận về hình ảnh, màu sắc của vật.

1. Nêu ví dụ minh họa về sự tự điều chỉnh của cơ thể sinh vật.

Trả lời:

Ví dụ minh họa về sự tự điều chỉnh của cơ thể sinh vật: Ở người, trong điều kiện ánh sáng có cường độ mạnh chiếu vào mắt, mắt có phản ứng trả lời rất nhanh là nheo lại và đồng tử mắt thu hẹp nhằm không để quá nhiều ánh sáng đi vào mắt. Ngược lại, trong điều kiện ánh sáng có cường độ yếu, mắt có phản ứng là mở rộng và đồng tử mắt dãn ra nhằm mục đích thu thập nhiều ánh sáng hơn.

VẬN DỤNG

1. Nêu một số ứng dụng hiểu biết về cảm ứng của sinh vật trong đời sống.

Trả lời:

Một số ứng dụng hiểu biết về cảm ứng của sinh vật trong đời sống:

• Ứng dụng tính hướng nước và hướng hóa của rễ, người ta có thể làm tăng kích thước bộ rễ bằng cách bón phân và tưới nước xung quanh gốc để kích thích rễ sinh trưởng theo cả chiều rộng và chiều sâu.
• Ứng dụng tính hướng tiếp xúc, người ta làm giàn thúc đẩy các cây thân leo sinh trưởng, phát triển.
• Ứng dụng tập tính giao phối của nhiều loài côn trùng gây hại, người ta tạo ra các cá thể đực bất thụ để làm suy giảm số lượng côn trùng gây hại và tiêu diệt chúng.
• Ứng dụng tập tính sinh sản của ong mắt đỏ, người ta nuôi thả ong mắt đỏ để chúng đẻ trứng vào sâu đục thân, sâu xanh, sâu tơ; ong non nở ra từ trứng sẽ ăn thịt sâu hại.
• Ứng dụng tập tính bỏ chạy khi nhìn thấy con người của một số động vật, người ta đặt bù nhìn rơm hình người trong ruộng lúa hoặc trong nương rẫy để đuổi chim, chuột phá hoại cây trồng.